Polski prawodawca przewidział jednak w niektórych przypadkach zwolnienia z tego obowiązku w odniesieniu do niektórych transakcji oraz niektórych kategorii podatników. Zwolnienia uregulowane zostały przez przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z 28 grudnia 2018 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących. Z niektórych z nich mogą korzystać również rolnicy.

W naszym artykule przedstawiamy przypadki, w których rolnik nie musi ewidencjonować na kasie fiskalnej sprzedaży na rzecz osób fizycznych lub innych rolników ryczałtowych.

Rolnik ryczałtowy a kasa fiskalna

Rolnikiem ryczałtowym jest rolnik:

• dokonujący dostaw produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, w tym towarów przetworzonych (jak np. dżemy czy soki), wytworzonych przez rolnika z produktów pochodzących z jego własnej działalności przy użyciu środków zwykle używanych w gospodarstwie rolnym, leśnym i rybackim lub

• świadczący usługi rolnicze, które korzystają ze zwolnienia z podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT.

Wyjątek stanowią rolnicy obowiązani do prowadzenia ksiąg rachunkowych, którzy zgodnie z przepisami o VAT nie mogą zostać uznani za rolników ryczałtowych.

Sprzedaż dokonywana przez rolnika ryczałtowego, która korzysta ze zwolnienia z podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT, została zwolniona również z obowiązku prowadzenia ewidencji przy użyciu kasy fiskalnej.

Zaznaczyć jednak należy, że zwolnienie z VAT przewidziane dla rolników ryczałtowych ma charakter mieszany, tj. przedmiotowo-podmiotowy. Od podatku zwolnieni są bowiem tylko rolnicy ryczałtowi i tylko w wyraźnie wskazanym zakresie.

Świadczenie usług rolniczych oraz dostawa produktów rolnych przez podmioty inne niż rolnicy ryczałtowi podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Opodatkowaniu na zasadach ogólnych podlega również innego rodzaju działalność rolnika ryczałtowego, nieuprawniająca go do zwolnienia przedmiotowego (np. sprzedaż produktów rolnych innych niż z własnej produkcji).

Zatem sprzedaż dokonywana przez rolnika ryczałtowego na rzecz osób fizycznych oraz innych rolników ryczałtowych, która nie korzysta ze zwolnienia z podatku VAT przewidzianego dla rolników ryczałtowych, powinna być ewidencjonowane na kasie fiskalnej, chyba że:

• transakcja objęta jest innym zwolnieniem z ewidencji na kasie fiskalnej lub

• spełnione zostaną warunki przewidziane dla zwolnienia podmiotowego.

Powyższe zwolnienia zostaną opisane szerzej poniżej.

Pozostałe zwolnienia przedmiotowe

W kontekście działalności rolniczej prowadzonej przez rolników zarówno ryczałtowych, jak i niemających tego statusu, wskazać należy, że zgodnie z rozporządzeniem zwolnione z obowiązku ewidencji na kasie fiskalnej są m.in. następujące transakcje:

• usługi związane z rolnictwem oraz chowem i hodowlą zwierząt, z wyłączeniem usług weterynaryjnych – z wyjątkiem usług podkuwania koni (PKWiU ex 01.62.10.0),

• świadczenie usług na rzecz osób prywatnych oraz rolników ryczałtowych, jeżeli świadczący usługę otrzyma w całości zapłatę za pośrednictwem poczty, banku lub SKOK, a z ewidencji i dowodów dokumentujących zapłatę jednoznacznie wynika, jakiej konkretnie czynności dotyczyła i na czyją rzecz została dokonana,

• dostawa towarów w systemie wysyłkowym, jeżeli dostawca towaru otrzyma w całości zapłatę za wykonaną czynność za pośrednictwem poczty, banku lub SKOK, a z ewidencji i dowodów dokumentujących zapłatę jednoznacznie wynika, jakiej konkretnie czynności dotyczyła i na czyją rzecz została dokonana (dane nabywcy, w tym jego adres),

• wynajem i usługi zarządzania nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi (PKWiU ex 68.20.1),

• dzierżawa gruntów oraz oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste,

• dostawa nieruchomości,

• dostawa towarów i świadczenie usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, jeżeli czynności te w całości zostały udokumentowane fakturą.

Zwolnienie podmiotowe

Zwolnienie podmiotowe z kasy fiskalnej jest zwolnieniem ze względu na wysokość osiąganych obrotów (netto, czyli bez uwzględniania wartości samego podatku) z tytułu sprzedaży na rzecz osób prywatnych oraz rolników ryczałtowych. Podobnie jak z przedstawionych powyżej zwolnień przedmiotowych, ze zwolnienia podmiotowego mogą korzystać zarówno rolnicy ryczałtowi, jak i nieryczałtowi.

Niestety wartość limitu, który uprawnia do zastosowania tego rodzaju zwolnienia jest stosunkowo niska i wynosi 20 000 zł. Przy jego obliczaniu nie należy uwzględniać wartości obrotu ze sprzedaży środków trwałych oraz nieruchomości. Uwzględnić jednak należy obrót zrealizowany z pozostałych czynności, które korzystają ze zwolnienia przedmiotowego z kasy fiskalnej.

Przykład 1:

Rolnik ryczałtowy świadczył usługi rolnicze zwolnione z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT, których nie trzeba ewidencjonować na kasie fiskalnej. Osiągnął w bieżącym roku podatkowym obrót w wysokości 22 000 zł. Rolnik zamierza rozpocząć świadczenie usług, które nie korzystają ze zwolnienia przedmiotowego z kasy fiskalnej. Rolnik nie będzie mógł w odniesieniu do tych czynności skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z kasy, ponieważ wartość osiągniętego przez niego obrotu przekroczyła 20 000 zł.

Powyższy limit dotyczy zarówno podatników, którzy kontynuują sprzedaż (czyli wykonywali ją jeszcze w poprzednim roku) na rzecz osób prywatnych oraz rolników ryczałtowych, jak i tych rozpoczynających tego rodzaju sprzedaż. W tym drugim przypadku limit należy obliczyć proporcjonalnie do okresu przeprowadzania takiej sprzedaży w roku podatkowym. Limit w takiej sytuacji będzie odpowiednio niższy niż 20 000 zł.

W przypadku przekroczenia powyższego limitu 20 000 zł dochodzi do utraty prawa do zwolnienia z kasy fiskalnej po upływie dwóch miesięcy następujących po miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie. Rolnik powinien zatem w tym czasie zaopatrzyć się w kasę fiskalną.

Przykład 2:

Obrót ze sprzedaży osiągany przez rolnika przekroczył wartość 20 000 zł 16 czerwca. Rolnik straci prawo do zwolnienia podmiotowego z kasy z dniem 1 września.  

Po utracie prawa do zwolnienia podmiotowego w dalszym ciągu można jednak korzystać ze zwolnień przedmiotowych. Dotyczą one bowiem konkretnych czynności.

Czynności, które nie korzystają ze zwolnienia z kasy

Na koniec należy wspomnieć o czynnościach wymienionych w §4 rozporządzenia, które zawsze podlegają obowiązkowi ewidencji na kasie fiskalnej – nie mają do nich zastosowania ani zwolnienia przedmiotowe, ani zwolnienie podmiotowe z ewidencji na kasie fiskalnej. Do czynności tych należą m.in.:

• dostawa przyczep i naczep (CN 8716 10, 8716 31 00, ex 8716 39, 8716 40 00),

• części przyczep, naczep i pozostałych pojazdów bez napędu mechanicznego (CN 8716 90),

• części i akcesoriów do pojazdów silnikowych [(CN ex 8708 z wyłączeniem 8708 21, 8708 29, 8708 95), (CN ex 9401 90 80)] (z wyłączeniem motocykli), to jest m.in. do: ciągników.

• Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
• Rozporządzenie Ministra Finansów z 28 grudnia 2018 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących