Handel rzepakiem wygląda dziś inaczej

– Zmieniła się formuła handlu rzepakiem. Rolnicy mają coraz większe możliwości magazynowe, mogą rozkładać sprzedaż w czasie, zakłady przetwórcze muszą mieć natomiast zapewniony towar do przerobu, co oznacza, że surowiec jest notorycznie pożądany. W poprzednich latach import rzepaku bilansował się na lekkim plusie tj. około 100 tys. t i w tym roku będzie zapewne podobnie. Nie ma żadnych impulsów do tego, by przerób rzepaku w tym sezonie spadł. Ukraiński rzepak już się kończy, Niemcy przerabiają 10 mln t rzepaku a produkują zaledwie 3 mln t – mówił Adam Stępień na VII Forum Rolników i Agrobiznesu.

Rynek się uspokoił?

Obecnie nie ma już takich zawirowań na rynku roślin oleistych, jakie wystąpiły na początku wybuchu wojny w Ukrainie. Dotyczyły one głównie słonecznika, ponieważ Ukraina i Rosja są jego największymi producentami na świecie. Przed wybuchem wojny Ukraina nie eksportowała nasion słonecznika, ponieważ przerabiała go u siebie i sprzedawała olej.

– Trudności z dostępem do oleju słonecznikowego spowodowały wzrost zainteresowania przemysłu spożywczego innymi olejami roślinnymi, w tym rzepakowym. Z kolei, jeśli chodzi o olej sojowy, jest bum na jego wykorzystanie w USA, stąd jego cena rośnie – wskazywał Stępień.

W Polsce w tym roku zebrano około 3,7 mln t rzepaku, ponadto jest on bardzo dobrej jakości i ma wyższe zaolejenie. W ostatnim czasie, głównie ze względu na wysokie ceny, obserwuje się lekki spadek zużycia olejów roślinnych na cele spożywcze. Według Stępnia, jak to będzie wyglądało w przyszłości zależy od tego, jak zadziałają narzędzia stabilizujące ceny energii i gazu. Jeśli chodzi o energię, to już wiadomo, że ten mechanizm obejmie również wytwarzanie olejów i tłuszczów roślinnych.

Światowa produkcja rzepaku znajduje się w tendencji wzrostowej. Największy jego producent, jakim jest Kanada, zwiększyła areał uprawy w bieżącym sezonie, podobnie było w Unii Europejskiej. Aczkolwiek produkcja rzepaku w Kandzie nie ma większego przełożenia, zdaniem dyrektora PSPO, na europejski rynek. A co z Ukrainą?

– Ukraina, wbrew pozorom, nie jest znaczącym producentem rzepaku, aczkolwiek od zawsze eksportowali oni na rynek europejski około 95% swoich nasion, ponieważ nie przerabiają ich u siebie. W tym sezonie, ze względu na zawirowania wojenne, zmienił się jedynie okres, w którym ten rzepak jest sprzedawany – zaznaczał dyrektor PSPO.

Polska w gronie liderów

Produkcja rzepaku w UE w tym sezonie wzrosła o około 13% do 19,28 mln t, a Polska obok Francji i Niemiec należy do liderów w jego produkcji.

W ubiegłym roku w Polsce przerobiono około 3,3 mln t rzepaku, w tym roku zanosi się na to, że ta tendencja zostanie zachowana, a może nawet przekroczy 3,4 mln t. Stępień przypomniał także, że przy okazji produkcji oleju powstaje śruta rzepakowa i makuch,którego Polska produkuje rocznie około 2 mln t, z czego większość pozostaje w kraju. W ubiegłym roku wyeksportowaliśmy 661 tys. t śruty rzepakowej, w tym roku patrząc na dane, które są dostępne, jak na razie do września włącznie, jest to najprawdopodobniej powyżej 700 tys. t.

– Produkcja oleju rzepakowego wraz ze wzrostem przerobu rośnie i wynosi już ponad 1,5 mln t. Mitem jest jednak twierdzenie, że możemy przekierować olej roślinny, który jest obecnie wykorzystywany na cele biopaliwowe na cele spożywcze. Obserwujemy to w kontekście udziału rafinatu w naszej produkcji. W pierwszym okresie po wybuchu wojny w Ukrainie nastąpił lekki wzrost wykorzystania oleju na cele spożywcze, obecnie jednak ma miejsce powrót do trendów wieloletnich. Pokazuje to, że 1,1–1,2 mln  t rzepaku to jest maksymalna ilość, którą możemy wykorzystać w Polsce na cele spożywcze. Trzeba mieć też na uwadze, iż pomimo tego, że sytuacja geopolityczna się zmieniła, nie oznacza to, że na rynku europejskim brakuje innych olejów roślinnych – podkreśla Adam Stępień.

NCW utrzymany

W 2021 r. Polska przekroczyła produkcję estrów metylowych na poziomie 1 mln ton, co spowodowało że jesteśmy jednym z wiodących krajów UE w tym zakresie. Szczególnie istotne jest to, że zużyto na ten cel 880 tys. t oleju rzepakowego, co oznacza, że ten rynek efektywnie wykorzystuje krajowy rzepak.

– Skoro ceny rzepaku spadają, to aż trudno sobie wyobrazić, co działoby się z jego cenami, gdybyśmy nie produkowali biopaliw. Na szczęście udało się zablokować wprowadzenie niekorzystnej dla producentów rzepaku nowelizacji ustawy o biopaliwach i biokomponentach ciekłych. W 2023 r. wskaźnik Narodowych Celów Wskaźnikowych (NCW) wyniesie 5,8%, co oznacza, że realnie w Polsce potrzebujemy tyle biopaliw, z tego 5,2% musi trafić w postaci blendingu jako estry do oleju napędowego. Koncerny paliwowe mogą obniżyć realizację NCW, ale tylko pod warunkiem, że zakupią co najmniej 70% biodiesla od polskich wytwórców – wskazywał dyrektor Krajowej Izby Biopaliw.

Magdalena Szymańska
fot. M. Szymańska