Czy odszkodowanie zwolnione jest z podatku?

Według art. 21 ust. 1 pkt 29 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (u.p.d.o.f), przychody z tytułu odszkodowania wypłacanego lub z odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz ze sprzedaży nieruchomości w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu (stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami) są wole od podatku.

Kiedy następuje odstępstwo od zwolnienia z podatku kwoty odszkodowania?

Ustawa wskazuje, że nie dotyczy to przypadków, gdy właściciel nieruchomości, o której mowa powyżej, nabył jej własność w okresie 2 lat przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego bądź odpłatnym zbyciem nieruchomości za cenę niższą o co najmniej 50% od wysokości uzyskanego odszkodowania lub ceny zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub w związku z realizacją prawa pierwokupu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 14 lutego 2019 r. (sygn. akt: III SA/Wa 916/18) orzekł, że zwolnienie określone w art. 21 ust. 1 pkt  29 u.p.d.o.f. ma na celu zapewnienie ochrony interesów właściciela nieruchomości, w przypadku gdy, niezależnie od jego woli, następuje ingerencja w prawo własności tej nieruchomości polegająca na pozbawieniu właściciela tego prawa lub jego ograniczeniu. Sytuacja taka dotyczy m.in. konieczności zbycia nieruchomości z uwagi na planowane wywłaszczenie w związku z realizacją celów publicznych. To, czy zbycie nieruchomości nastąpi w drodze umowy cywilnoprawnej w ramach procesu pozyskiwania nieruchomości na cele publiczne objęte zakresem zamówienia publicznego, czy też w drodze wywłaszczenia, nie ma znaczenia.

Czy każde odszkodowanie za odjęcie prawa własności na cel publiczny jest wolne od podatku?

Można więc przyjąć, że przychód z odpłatnego zbycia nieruchomości na cele publiczne związane z budową sieci elektroenergetycznych uzyskany przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego będzie wolny od opodatkowania, z zastrzeżeniem wskazanego w nim ograniczenia.

Z kolei w wyroku z dnia 24 stycznia 2013 r. (sygn. akt: II FSK 1117/11) Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, iż każde odszkodowanie za odjęcie prawa własności na cel publiczny, którego zasady ustalania oraz wypłaty określają przepisy o gospodarce nieruchomościami, korzysta ze zwolnienia podatkowego po spełnieniu warunków określonych w art. 21 ust. 1 pkt  29 u.p.d.o.f. Nie ma natomiast znaczenia, czy podstawa wypłacenia odszkodowania wynika z przejęcia nieruchomości z mocy prawa w trybie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, czy ustawy o gospodarce nieruchomościami i czy jest konsekwencją postępowania wywłaszczeniowego.

dr hab. Aneta Suchoń, prof. UAM
fot. Kubota