Kiedy możliwe jest wywłaszczenie?

Według art. 113 ustawy o gospodarce nieruchomościami, nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego. Wywłaszczenie może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości. Prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy.

Czy wywłaszczenie dotyczy całej nieruchomości?

Wywłaszczeniem może być objęta cała nieruchomość albo jej część. Jeżeli wywłaszczeniem jest objęta część nieruchomości, a pozostała część nie nadaje się do prawidłowego wykorzystywania na dotychczasowe cele, na żądanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości nabywa się tę część w drodze umowy. Nabycie następuje na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego – w zależności od tego, na czyją rzecz następuje wywłaszczenie.

Czy zawsze wywłaszczenie jest jedyną formą przejęcia gruntu?

W pierwszym etapie prowadzone są rokowania. Artykuł 114 ustawy o gospodarce nieruchomościami wskazuje, że wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego należy poprzedzić rokowaniami. Przeprowadza się je między starostą a właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości, a także osobą, której przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe. W trakcie prowadzenia rokowań może być zaoferowana nieruchomość zamienna. W przypadku wywłaszczania nieruchomości na wniosek jednostki samorządu terytorialnego rokowania przeprowadzają ich organy wykonawcze.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 22 kwietnia 2009 r. (sygn. akt: II SA/Kr 1307/08) orzekł, że obowiązek prowadzenia rokowań zostaje spełniony przez złożenie właścicielowi nieruchomości oświadczenia woli w rozumieniu prawa cywilnego o charakterze zaproszenia do prowadzenia rokowań w sprawie zawarcia stosownej umowy, w którym zostają określone warunki nabycia własności nieruchomości. Sąd wskazał także, że to podmiot, na rzecz którego ma nastąpić wywłaszczenie, powinien wystąpić z inicjatywą i zaproponować właścicielowi nieruchomości warunki, na których jest gotów nabyć daną nieruchomość przeznaczoną na realizację celu publicznego w drodze umowy.

Jeżeli nie zgodzi się Pan na zbycie nieruchomości, prowadzone będzie postępowanie wywłaszczeniowe. Artykuł 115 określa, że wszczęcie postępowania na rzecz Skarbu Państwa następuje z urzędu, a na rzecz jednostki samorządu terytorialnego – na wniosek jej organu wykonawczego.

Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego następuje po bezskutecznym upływie dwumiesięcznego terminu do zawarcia umowy wyznaczonego na piśmie.

Po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej przeprowadza rozprawę administracyjną. W jej trakcie właściciel może przedstawiać argumenty i dowody, aby wywłaszczenie nie zostało przeprowadzone.

Ustawa wskazuje, że przejście prawa własności na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samo­rządu terytorialnego następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stała się ostateczna.

dr. hab. Aneta Suchoń, prof UAM
fot. Pixabay