Reparacje za obowiązkowe dostawy, a zadośćuczynienie, czy przysługuje?

Niestety, nie jest to możliwe z dwóch powodów. Przede wszystkim dlatego, że w świetle przepisów ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, przyznanie odszkodowania i zadośćuczynienia jest możliwe tylko w sytuacji, gdy dana osoba była represjonowana właśnie za działalność na rzecz niepodległej Polski albo za opór przeciwko kolektywizacji wsi oraz obowiązkowym dostawom.

Zgodnie z art. 1 tej ustawy, uznaje się za nieważne orzeczenia wydane przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe w okresie od rozpoczęcia ich działalności na ziemiach polskich, począwszy od 1 stycznia 1944 r., do 31 grudnia 1989 r., jeżeli czyn zarzucony lub przypisany był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego albo orzeczenie wydano z powodu takiej działalności, jak również orzeczenia wydane za opór przeciwko kolektywizacji wsi oraz obowiązkowym dostawom.

Zadośćuczynienie za wyrządzone krzywdy - kogo dotyczy?

Jak stanowi przepis art. 8 ust. 1 ustawy, osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia albo decyzji. W razie śmierci tej osoby uprawnienie to przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców. Odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z orzeczeń albo decyzji o internowaniu w stanie wojennym nie mogą łącznie przekroczyć kwoty 25 tys. zł, jednak ograniczenie to nie dotyczy represji z powodu działalności mającej miejsce przed 31 grudnia 1956 r.

Przepis ten ma zastosowanie również wobec osób, co do których zachodzą przesłanki do stwierdzenia nieważności orzeczenia, jeżeli oskarżonego uniewinniono lub postępowanie i nie zostało prawomocnie zasądzone odszkodowanie i zadośćuczynienie, a osoby te były zatrzymane lub tymczasowo aresztowane. Stosuje się go również w przypadku osób pozbawionych życia albo wolności bez przeprowadzenia zakończonego orzeczeniem postępowania.

Sądy o kolektywizacji wsi

Nie ulega jednak wątpliwości, że w każdej sytuacji musi istnieć związek pomiędzy prowadzoną działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego albo za opór przeciwko kolektywizacji wsi oraz obowiązkowym dostawom a represjami. Potwierdza to orzecznictwo, m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 10 października 2018 r. (sygn. akt: II AKa 325/18). WSA stwierdził, że konieczne jest udowodnienie związku zachodzącego pomiędzy orzeczeniem uznanym za nieważne czy też pozbawieniem wolności osoby bez przeprowadzenia postępowania zakończonego orzeczeniem a działalnością osoby represjonowanej na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Jeśli zatem uwięzienie ojca Pana nie było represją za opór wobec obowiązkowych dostaw, a za to, że z powodów ekonomicznych nie mógł się z nich wywiązać, odszkodowanie ani zadośćuczynienie nie przysługuje.

Czy roszczenia ulegają przedawnieniu?

To prawda, że roszczenia przewidziane w wymienionej na wstępie ustawie nie ulegają przedawnieniu. Oznacza to, że można z nimi wystąpić w każdym czasie. Jeżeli jednak postępowanie w tej sprawie zakończyło się prawomocnym wyrokiem, nie ma obecnie możliwości jego podważenia.

Mogłoby to nastąpić jedynie w drodze wznowienia postępowania lub skargi nadzwyczajnej. Jednak w tym przypadku raczej nie ma do tego podstaw.

Alicja Moroz
fot. NAC