Hipolina – lokomobila z muzeum w Szreniawie świętowała 100 urodziny

W październiku 2019 roku Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie zorganizowało imprezę plenerową „Poznańska pyra”. Tradycyjnie już w czasie tego wydarzenia odwiedzający mogli zobaczyć i posłuchać Hipoliny. Jest to lokomobila, która powstała z fabryce Hipolita Cegielskiego w 1919 roku. Z okazji 100 urodzin pierwowzór ciągnika rolniczego miał nawet własny tort. 

Hipolina ze Szreniawy jest obecnie prawdopodobnie jedyną w Polsce odrestaurowaną i działającą lokomobilą.

Skomplikowana rekonstrukcja lokomobili

Zanim lokomobila trafiła do Szreniawy dzielnie pracowała przez wiele lat u bogatego rolnika we wsi Chomęcice (gmina Komornik, powiat poznański). Była wykorzystywana do młócenia zboża zarówno w gospodarstwie właściciela, jak i u innych rolników z okolic Komornik. Później została odstawiona „na boczny tor”. 

Dopiero w 2004 roku rozpoczęła się jej renowacja. W trakcie przywracania jej do świetności pracownicy muzeum w Szreniawie konsultowali się z inżynierami i pracownikami z  Zakładów HCP w Poznaniu, Politechniki Poznańskiej, Urzędu Dozoru Technicznego oraz innymi muzeami w Niemczech i Słowacji, które mają podobne maszyny w swoich zbiorach.

Podczas renowacji przeprowadzonej w Pile w spółce powstałej na bazie Zakładu Naprawy Taboru Kolejowego (obecnie Interlok) niektóre podzespoły były tworzone od podstaw. Ostatecznie rekonstrukcja została zakończona w 2006 roku. Hipolina po odnowieniu pierwszy raz publicznie została zaprezentowana 30 lipca 2006 roku podczas festynu „Niedziela w Muzeum”.

Lokomobila Hipolina – pierwowzór ciągnika rolniczego o mocy 40 KM

Hipolina jest samobieżną lokomobilą parową przystosowaną zarówno do napędzania maszyn stacjonarnych, w tym młocarni, jak i do transportu. 

Hipolina jest wyposażona w cztery koła z ogumieniem, co pozwala jej również na udział w zlotach ciągników rolniczych, jak np. na Festiwalu Starych Ciągników i Maszyn Rolniczych w Wilkowicach pod Lesznem. Jednak wiele podobnych maszyn miało jedynie metalowe obręcze kół do poruszania się po polach, ale dla asfaltu mogłyby być zabójcze. Zwłaszcza, że waga własna lokomobili wynosi niemal 10 ton. 

Sercem Hipoliny jest kocioł parowy płomieniówkowy z przegrzewaczem pary wykonany na ciśnienie 13 atm. Jak podaje szreniawskie muzeum, w ciągu tylko jednego dnia pracy lokomobila zużywała nawet pół tony węgla dobrej jakości i około 3000 l wody. Dzięki temu Hipolina dysponuje mocą 35–40 Km. 

W warunkach drogowych lokomobila może poruszać się z dwiema prędkościami: 3,4 lub 10,2 km/h. Lokomobila wyprodukowana w HCP Poznań mogła pociągnąć ładunek o masie nawet do 60 ton. 

Lokomobile z „Ceglorza”

Co ważne, Hipolina nie jest jedną lokomobilą wybudowaną przez fabrykę „Ceglorza” w Poznaniu. Hipolit Cegielski w XIX wieku zaczął konstruować lokomobile wzorując się głównie na angielskich rozwiązaniach, ale wprowadzając do tych wzorców własne rozwiązania, które znacznie poprawiały skuteczność maszyn. Zmniejszył m.in. masę lokomobili, usprawnił palenisko, co pozwoliło podnieść ciśnienie pary. Konstruując innowacyjną izolację kotła z wykorzystaniem otuliny filcowej i blachy zapobiegał utracie ciepła. 

W 1919 roku z zakładów Cegielskiego wyjechała pierwsza lokomobila typu EM, czyli taka właśnie jak Hipolina. Ten typ „parowozów drogowych” był wytwarzany w Poznaniu w okresie międzywojennym. Miały służyć one głównie w rolnictwie do napędzania dla innych maszyn rolniczych oraz do transportu ciężkich towarów po drogach powiatowych i po ulicach miast. 

Paweł Mikos
Fot. Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie