Objawowi powszechnej choroby, odczuwanemu najczęściej jako palenie czy pieczenie w przełyku. A schorzeniu na imię choroba refluksowa przełyku albo refluks żołądkowo-przełykowy.

Jak jedzenie trafia do żołądka?

Najpierw sprawdźmy, jak działają sprawne przełyk i żołądek. Przeżuty w ustach pokarm przesuwa się najpierw dzięki językowi. Ten przepycha kęsy przez gardło i przemieszcza je do przełyku. Przełyk ma sporo mięśni – są to i mięśnie gładkie, i poprzecznie prążkowane. Ich rytmiczne ruchy przesuwają pokarm w dół, w kierunku żołądka. Ale zanim pokarm się w nim znajdzie, przypominający krążek mięsień u dołu przełyku, zwany dolnym zwieraczem przełyku, musi się rozluźnić. W ten sposób wpuszcza to, co przeżuliśmy, do żołądka. Jak tylko przepuści część pokarmu, natychmiast się zaciska.

Kiedy treść pokarmowa trafia do przełyku

Bywa jednak, że działa kiepsko. Wtedy zaciska się słabiej albo w ogóle pozostawia nieszczelność w połączeniu przełyku z żołądkiem. Wtedy mamy do czynienia z tzw. zarzucaniem treści żołądka do przełyku. I odczuwamy to jako pieczenie, palenie, czyli zgagę. Dzieje się tak za sprawą kwasowego charakteru tej treści – jest ona wymieszana z sokiem żołądkowym, w którego składzie jest kwas solny. Na jego działanie odporna jest zdrowa śluzówka żołądka. Ale zdrowa śluzówka przełyku – już nie. Jeśli bardzo długo będzie zachodził proces takiego zarzucania treści, może dojść do stanów zapalnych w przełyku, choć dzieje się to nie tak często. Okazjonalnie pojawiająca się zgaga, na przykład po spożyciu niektórych potraw, jest czymś naturalnym. Większość z nas poradzi sobie z tym samemu, zmieniając nieco nawyki żywieniowe. Jeśli jednak zgaga pojawia się regularnie i przy każdym posiłku, należy szukać pomocy lekarza.

To nie zawał, to refluks!

Zgaga to nie tylko palenie w przełyku. Może zachodzić bierne przesuwanie treści żołądka do przełyku, choć pozbawione odruchu wymiotnego. Zgadze mogą towarzyszyć nudności. Bardziej zaawansowana choroba refluksowa daje odczucie silnego bólu w klatce piersiowej. Często pojawia się on w nocy i potrafi być tak dotkliwy, że wielu podejrzewa u siebie zawał. Ból nasila się zwykle, kiedy leżymy albo kiedy pochylamy się do przodu. Choroba refluksowa to także często kwaśny smak w ustach.

Mówi o nim chrypka

Nieleczona choroba refluksowa potrafi dawać poważne komplikacje. Mogą to być wrzody przełyku albo jego zwężenia. Inną komplikacją jest tzw. przełyk Barreta – stan, w którym komórki wyściółki przełyku zmieniają się pod wpływem kwasowej treści żołądkowej. Takie zmienione komórki mogą stać się tkanką przedrakową. To tzw. dysplazja. Co prawda, rak pojawia się tu rzadko, ale stan ten należy mieć absolutnie pod kontrolą i go leczyć.

Następstwem refluksu może być nawracający kaszel, a nawet astma. Ale też zapalenia gardła i krtani. Częsta chrypka, zwłaszcza nad ranem, to niekoniecznie przeziębienie czy alergia. Bardzo prawdopodobne, że w nocy gardło padło ofiarą nieszczelnego zwieracza przełyku.

Wśród powikłań są nawet zapalenia i infekcje płuc, ale też gromadzenie się śluzu w zatokach i uchu środkowym.

Słaby mięsień i czekolada

Przyczyn refluksu może być wiele i mogą być one bardzo złożone. Dla różnych osób mogą to być różne czynniki. Co więcej, u tego samego człowieka w różnym czasie inne czynniki mogą powodować refluks. U niewielkiego odsetka pacjentów w chorobie refluksowej obserwuje się większe ilości kwasu solnego, ale to rzadkie przypadki i u większości chorych przyczyny są inne.

Najczęściej refluks powodują nieprawidłowości w budowie i działaniu mięśni zwieracza, przepuklina roztworu przełykowego, nieprawidłowo kurczący się przełyk czy też wolne lub przedłużone opróżnianie żołądka z treści. Ta ostatnia przypadłość może pojawiać się przy zażywaniu niektórych leków przeciw­depresyjnych.

Oprócz poważnych przyczyn refluksu istnieją też czynniki ryzyka zgagi. Wśród nich są niektóre napoje i pokarmy. Kto ma skłonności do zgagi, ten powinien unikać ostro przyprawionych potraw, cebuli, cytrusów, pomidorów i ich przetworów, tłustych i smażonych potraw, mięty, czekolady, alkoholu, gazowanych napojów, kawy i napojów z kofeiną. Ryzyko zgagi zawsze jest też większe, jeśli jemy duże posiłki.

Jak leczyć zgagę? W aptekach dostępne są liczne preparaty, które mają łagodzić objawy refluksu. Wśród nich są środki, które neutralizują kwasową treść żołądka. Można użyć ich doraźnie. Długotrwałe stosowanie powoduje, że przewlekle zmieniamy przewidziany przez naturę odczyn w żołądku, a to może nie służyć innym niż przełyk częściom przewodu pokarmowego. Dlatego jeśli zgaga dokucza nam często, leczmy ją, ale wyłącznie pod kontrolą specjalisty gastrologa. W żadnym przypadku nie stosujmy na własną rękę domowych metod na zobojętnianie soku żołądkowego.

• Zgaga, czyli palenie w przełyku, to objaw choroby, w której treść żołądka cofa się do przełyku. Winne jest tu wadliwe działanie zwieracza przełyku, czyli mięśnia, który znajduje się w miejscu łączącym przełyk z żołądkiem

Karolina Kasperek

fot. freepik

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 36/2022 na str. 64.  Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.