Trzustka, czyli organ z głową

Z wyglądu – nawet zabawna. Przypomina trochę większych rozmiarów obłego robaka. Jest gąbczastym narządem w kształcie rurki o długości około 15,5 cm, który znajduje się z tyłu brzucha, za żołądkiem. Może nawet jest trochę do zwierzęcia podobna – ma głowę i ogon. Głowa trzustki znajduje się po prawej stronie brzucha. Jest połączona z górnym końcem jelita cienkiego czy raczej z jego początkiem, który, jak pamiętamy, nosi nazwę dwunastnicy. Wąski koniec trzustki, zwany ogonem, rozciąga się na lewą stronę ciała. Trzustka wytwarza soki trzustkowe i hormony, w tym insulinę i sekretynę. Soki trzustkowe zawierają enzymy, które pomagają trawić pokarm w jelicie cienkim.

Wytworzone przez trzustkę soki przepływają do głównego przewodu trzustkowego, który łączy się z przewodem żółciowym wspólnym. Ten zaś łączy trzustkę z wątrobą i woreczkiem żółciowym oraz przenosi żółć do jelita cienkiego w pobliżu żołądka. Trzustka jest organem złożonym i ma dwie funkcje. Funkcja zewnątrzwydzielnicza polega na syntezie i wydzielaniu soków trzustkowych. Za funkcję endokrynną natomiast odpowiedzialnych jest około miliona wysp komórkowych (wysepek Langerhansa). Komórki beta tych wysp wydzielają insulinę, która pomaga kontrolować przetwarzanie węglowodanów. Komórki alfa wysepek Langerhansa wydzielają glukagon, który przeciwdziała działaniu insuliny.

• Trzustka to ten przypominający kiełbaskę narząd znajdujący się pod wątrobą. Cierpi, kiedy jej soki zbyt szybko są aktywne. My mamy na to ogromny wpływ

Zapalenie trzustki: na ostro i przewlekle

Trzustka, jak wszystko inne w naszym ciele, może „się zepsuć”. Najczęstsze jest zapalenie trzustki. Może mieć charakter ostry. Wtedy pojawia się nagle i rozwija się szybko. Jak bywa ze stanami ostrymi, trwa niedługo – od kilku dni do kilku tygodni. Leczenie szpitalne dobrze radzi sobie z takim zapaleniem. Istnieje też przewlekłe zapalenie trzustki, które rozwija się zwykle po kilku epizodach ostrych zapaleń. Takie przewlekłe zapalenie to miesiące, a często lata trwania. Trzustka jest trochę podstępna, bowiem istnieją zapalenia, które mają charakter łagodny i samoograniczający się. To znaczy, że choroba mija sama bez szczególnej interwencji. Ale bywa, że zapalenie prowadzi do bardzo poważnych komplikacji, które mogą nawet zagrażać życiu. Zapalenie trzustki w najcięższych postaciach może mieć niszczący wpływ na wiele narządów, zwłaszcza nerki i płuca.

Nie dotykać brzucha!

Zapalenie trzustki powoduje ból w górnej części brzucha, który może wahać się od łagodnego do silnego. Ból może pojawić się nagle lub może rozwijać się stopniowo. Często zaczyna się lub nasila po jedzeniu. W taki sposób pojawia się też ból w przypadku niedomagań pęcherzyka żółciowego lub wrzodu. Ból brzucha jest zwykle cechą charakterystyczną ostrego zapalenia trzustki. Osoby z ostrym zapaleniem trzustki zwykle czują się bardzo chore. Ból promieniuje do boków i pojawiają się nudności i wymioty. Brzuch jet bardzo tkliwy i reaguje na delikatny nawet dotyk. Mogą się pojawić gorączka i dreszcze, ale też słabość, a nawet bezwład.

Przewlekłe zapalenie trzustki wygląda trochę inaczej. Ból też może się tu pojawiać, ale zwykle nie jest ostry, a u niektórych zapalenie przebiega bez żadnego bólu. Przewlekłemu zapaleniu towarzyszą utrata wagi i cuchnące, tłuste stolce.

Dlaczego trzustka boli?

Jak dochodzi do zapalenia trzustki? Przy prawidłowo przebiegającej pracy trzustki enzymy trawienne uwalniane przez nią nie są aktywowane i gotowe do rozkładania tłuszczów i białek, dopóki nie dotrą do jelita cienkiego. Kiedy jednak z jakiegoś powodu enzymy trawienne są aktywowane jeszcze w trzustce, dochodzi do zapalenia i miejscowego uszkodzenia tego organu. Co może wywołać taki stan przedwczesnej aktywacji enzymów? Zdecydowanie najczęstszą przyczyną jest nadmierna ilość alkoholu. Do zapalenia przyczyniać się mogą jednak także kamienie żółciowe (o nich pisaliśmy tydzień temu), duże stężenie trójglicerydów we krwi, urazy w obrębie brzucha albo przeprowadzone w tym miejscu zabiegi, niektóre leki, wystawienie na działanie niektórych substancji chemicznych, palenie papierosów, skłonność do zapalenia trzustki dziedziczona rodzinnie, mukowiscydoza czy rak trzustki.

W Stanach Zjednoczonych alkohol i kamienie żółciowe odpowiadają za aż 80% przypadków zapalenia trzustki. Statystyki dla reszty świata są podobne. Żeby potwierdzić zapalenie trzustki, potrzebne są badania krwi, USG i czasem tomografia komputerowa.

Jak dodatkowo chronić trzustkę?

Znakomita większość ostrych zapaleń trzustki będzie wymagała hospitalizacji i zadziałania na przyczynę zapalenia. Leczenie w pierwszej kolejności przewiduje post – poszczenie przyspiesza regenerację tego organu. Choremu dożylnie podaje się płyny, by zapobiec odwodnieniu, a także środki niwelujące nudności. W przypadku przewlekłego zapalenia lekarz może zalecić enzymy trzustkowe, które będą wspierać trawienie.

Zapalenie trzustki grozi komplikacjami. Może to być cukrzyca, groźne pseudotorbiele pojawiające się po ostrych zapaleniach, złe przyswajanie niektórych składników odżywczych, a nawet sepsa.

Osoby ze słabą lub chorą trzustką powinny nieco zmodyfikować dietę. Zaleca się wtedy posiłki o małej zawartości tłuszczu i bogate w składniki odżywcze. Trzustkę ocali też ograniczenie alkoholu i papierosów.

Trzustkę możemy wspierać ziołami. Dobrze jej zrobią pokrzywa, glistnik jaskółcze ziele, korzeń lukrecji, imbir.

fot. freepik, envato

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 39/2022 na str. 117. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.