Nawożenie przed siewem rzepaku jest ważne, ale trzeba je traktować jako pewną korektę niedomagań stanowiska. Nad dobrym stanowiskiem dla rzepaku uwzględniającym regulowanie pH powinniśmy pracować co najmniej sezon wcześniej.

Kiedy tworzy się potencjał i plon rzepaku?

Plon rzepaku tworzy się jesienią, a potencjał plonotwórczy obok wyboru odmiany, terminu i odpowiedniej gęstości siewu kształtuje oczywiście dostępność składników pokarmowych i nawożenie. Potrzeby pokarmowe i dawki nawozowe można wyliczyć na podstawie ich pobrania pod zakładany plon. W praktyce nie jest to łatwe zadanie, bo o efektywności składników pokarmowych decyduje bardzo dużo czynników.

Największy wpływ na poziom plonowania ma woda, azot i pozostałe składniki pokarmowe. Bez odpowiedniego poziomu dostępności wody nie będzie pobierania składników pokarmowych. Woda jest podstawowym i jedynym nośnikiem wprowadzającym składniki pokarmowe do rośliny. Jeżeli zasoby wody glebowej są optymalne, to o efektywności działania i wykorzystania nawozów decyduje mocno odczyn gleby i zawartość w niej materii organicznej.

Znaczenie dla efektywności nawozów mają optymalne proporcje wnoszonych do gleby składników pokarmowych. Dlatego np. w sprzyjających warunkach na wyprodukowanie 1 t nasion rzepaku (wraz z plonem ubocznym) wystarczy 55 kg N, ale przy nawożeniu niezbilansowanym rzepak może na tonę plonu równie dobrze zużyć 70 kg N. To duża różnica przy takim samym plonie. Jak zatem powinno wyglądać przedsiewne nawożenie rzepaku? Najłatwiej jest je precyzyjnie wyliczyć i zaplanować na podstawie badań chemicznych gleby oraz uwzględnieniu wartości przedplonu, cech odmiany, stosowanej technologii uprawy i warunków pogodowych.

Jaką rolę odgrywa pH gleby w nawożeniu pod rzepak?

Uregulowane pH gleby jest fundamentem nawożenia, a w przypadku wymagającej rośliny, jaką jest rzepak, bardzo ważna jest zasobność gleby w fosfor i potas. Trzeba wiedzieć, że składniki pokarmowe rzepak pobiera przede wszystkim z zapasów glebowych, a w dalszej kolejności, i to w ograniczonych ilościach, z wniesionych do gleby przedsiewnie nawozów mineralnych.

Z wniesionych do gleby nawozów podstawowych rzepak potrafi wykorzystać tylko część zawartych w nich składników. Z nawozów azotowych wykorzystuje nie więcej niż 70%, z fosforowych nie więcej niż 30–40%, a z potasowych nie więcej 60–70% ilości dostarczonych składników mineralnych. Przy co najmniej średniej zasobności gleb w przyswajalny fosfor i potas jesienią stosujemy dawki tych składników w ilościach pod oczekiwany plon. Przy niższej zasobności powinny to być dawki o ok. 20% wyższe, których zadaniem będzie pokrycie potrzeb pokarmowych i podniesienie zasobności gleby na wyższy poziom. Na tonę nasion wraz z plonem ubocznym rzepak pobiera średnio: 60 kg N, 30 kg P₂O₅, 80 kg K₂O, 50 kg Ca, 15 kg S i 8 kg Mg.

Nawożenie po przedplonach zbożowych

Po przedplonach zbożowych (zwykle jęczmieniu lub pszenicy) konieczne jest nawożenie przedsiewne rzepaku azotem, ale w bardzo ograniczonych dawkach. Przedsiewnie po przedplonach zbożowych nie powinno stosować się więcej niż 30 kg N/ha. Tylko w wyjątkowych sytuacjach przy długiej jesieni, kiedy taka ilość azotu może być za mała, widząc głód azotowy możemy zastosować go interwencyjnie (np. przez liście w roztworze mocznika).

Często zalecane jest zaraz po żniwach nawożenie azotem resztek pożniwnych w ilości ok. 6–7 kg N na każdą tonę słomy w celu przyspieszenia ich rozkładu. Pamiętajmy, że jeżeli przedsiewne nawożenie azotem jest potrzebne, to dawka powinna być na tyle duża, aby nie powodować głodu azotowego rzepaku i na tyle mała, aby nie doprowadzić do wybujałości rzepaku i obniżenia jego zimotrwałości. Na rynku jest jednak wiele produktów mikrobiologicznych przyspieszających rozkład słomy i nie powodujących blokowania azotu mineralnego. Biorąc pod uwagę wymagania rzepaku w stosunku do odczynu, warto rozważyć zastosowanie po żniwach podtrzymującej właściwe pH dawki wapna (idealna byłaby kreda) i preparatu mikrobiologicznego do rozkładu resztek pożniwnych. Pamiętajmy, że po dobrych przedplonach niezbożowych z nawożenia przedsiewnego rzepaku azotem można zrezygnować.

Działanie siarki i magnezu

Siarka i magnez to składniki wywierające bezpośredni istotny wpływ na gospodarkę azotową rośliny i są odpowiedzialne za właściwe przygotowanie rzepaku do zimy. Dla roślin rzepaku przed zimą szkodliwy jest azot, który został pobrany i nie został jeszcze przetworzony na białko. W komórkach zawierających dużo azotu nieprzerobionego na białko jest też dużo wody. Takie tkanki po wystąpieniu nawet niewielkiego mrozu zostaną uszkodzone. Przy wielokierunkowym dobrym odżywieniu rośliny magnezem i siarką (ale także fosforem, potasem i mikroelementami) azot jest szybciej i lepiej przetwarzany na białko – roślina jest bardziej mrozoodporna.

Rzepak ma jesienią wielki apetyt na azot i wybujały może do zimy pobrać nawet 100 kg N/ha. Zbyt wysokie nawożenie azotem jesienią, zbyt gęsty siew rzepaku, długa ciepła jesień (tego nie przewidzimy) i zaniechanie zabiegów regulujących wzrost roślin, mogą doprowadzić do sytuacji, że pęd główny wystrzeli. Pamiętajmy, aby nie przesadzać z azotem pod rzepak jesienią. Jeżeli jesień się wydłuży i azotu będzie brakowało, zawsze możemy wykonać korektę realizując program dolistnego dokarmiania azotem.

Marek Kalinowski

Artykuł kazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 26/2022 na str. 25.  Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.

Fot: Pixabay