Z punktu widzenia ekonomii, to nawet nieźle się składa, lecz kulminacyjny nalot chowacza czterozębnego odbywa się między tymi terminami. Zabieg zwalczający chowacza czterozębnego powinien być wykonany właśnie w momencie kulminacyjnym wzrostu liczebności szkodnika. Jaka jest biologia chowacza czterozębnego? Jak go odróżnić od chowacza brukwiaczka?

Jak wygląda chowacz czterozębny?

Chrząszcz chowacza czterozębnego ma długość 2,5–3 mm, jest brązowy z szarozielonym odcieniem, łuskowato owłosiony. Na górnej stronie między pokrywami skrzydeł przy przedpleczu (za tarczą szyjną) ma jasną plamkę, która jest zasadniczą cechą odróżniającą ten gatunek od innych chowaczy. Widząc taką plameczkę, bez pudła możemy potwierdzić – to chowacz czterozębny.

Odnóża chowacza czterozębnego są barwy czerwonożółtej do rdzawobrązowej. Samiec ma cały ryjek owłosiony, a samica tylko w części nasadowej. Jajo jest białe, owalne, długości 0,5 mm. Larwy są beznogie, zakrzywione do wewnątrz, białawe, z żółtobrązową głową, długości 4–5 mm. Poczwarka jest biała, długości do 4 mm.

Larwy żerują w ogonkach liściowych

Chowacz czterozębny zimuje w ściółce liściastej lub iglastej oraz w glebie na głębokości do 8 cm. Pojawia się na polach rzepaku co najmniej kilka dni później niż chowacz brukwiaczek. Po odbyciu żeru uzupełniającego następuje składanie jaj w wygryzione jamki na ogonkach liściowych lub nerwach głównych.

Po upływie 6–11 dni wylęgają się larwy. Larwy żerują w ogonkach liściowych, nerwach głównych, łodygach i w brązowych od odchodów chodnikach przemieszczają się w kierunku korzenia. Po 3–4 tygodniach rozwoju wygryzają w pobliżu szyjki korzeniowej otwór, przez który wypadają do gleby i tam na głębokości 2 do 4 cm przepoczwarczają się. Młode chrząszcze wychodzą pod koniec czerwca oraz w lipcu i po krótkim żerowaniu szukają miejsc zimowania.

Posucha chowaczowi sprzyja

Pierwsze widoczne objawy występowania chowacza czterozębnego to „ukłucia” na nerwach głównych i ogonkach liściowych, wykonane przez samice w celu złożenia jaj. W przeciwieństwie do uszkodzeń powodowanych przez chowacza brukwiaczka, łodyga rzepaku, w której wnętrzu żerują larwy chowacza czterozębnego, nadal rośnie prosto (podczas wzrostu nie dochodzi do deformacji łodygi). Podczas silnego uszkodzenia łodygi może wystąpić zahamowanie wzrostu roślin i przy silniejszym wietrze mogą się łamać.

Z powodu braku skrzywień i zniekształceń łodyg wykrycie szkód powodowanych przez chowacza czterozębnego może być dość trudne. Straty w plonach mogą wynieść ponad 20% z powodu łamania i wylegania uszkodzonych roślin. Sucha wiosna zwiększa straty plonu nasion. Wydrążone w dolnej części łodygi otwory stanowią bramę dla wtórnych infekcji wywoływanych przez suchą zgniliznę kapustnych, zgniliznę twardzikową, szarą pleśń i wertycyliozę.

Środki ochrony roślin należy stosować zgodnie z załączoną do nich etykietą

Zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin chowacza czterozębnego zwalczamy po przekroczeniu progu szkodliwości, tj. po stwierdzeniu 20 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub 6 chrząszczy na 25. Najczęściej termin ten zbiega się ze zwalczaniem jednocześnie słodyszka rzepakowego. Obserwacje nalotów chowacza czterozębnego prowadzimy na przełomie marca i kwietnia (BBCH 25–39). Tak, jak przy chowaczu brukwiaczku, tak i przy chowaczu czterozębnym większego nasilenia uszkodzeń należy spodziewać się tam, gdzie w poprzednich latach szkodnik występował w większym nasileniu.

Co prawda z palety środków ochrony roślin, ubywa substancji czynnych, ale też pojawiają się nowe, w większości dwuskładnikowe, pozwalające dobrze zarządzać ochroną insektycydową rzepaku. Warto zawsze zwracać uwagę na aspekty środowiskowe przy ich wyborze, tak aby były bezpieczne dla zapylaczy. Rzepak, choć generalnie nie wymaga zapylania, to dodatkowo zapylony przez pszczoły plonuje wg różnych źródeł nawet o ponad 20% wyżej. Środki ochrony roślin należy stosować zgodnie z załączoną do nich etykietą, a opryskiwanie należy wykonać zgodnie z sygnalizacją, po przekroczeniu progu szkodliwości.

• Larwy chowacza czterozębnego żerujące w ogonkach liściowych, nerwach głównych i łodygach, sukcesywnie przemieszczają się w kierunku korzenia. To w pobliżu szyjki korzeniowej (oczywiście w późniejszej fazie) należy szukać wygryzionych przez nie otworów, przez które larwy wypadają ostatecznie do gleby na przepoczwarczenie

fot. Marek Kalinowski

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 9/2023 na str. 21. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.