Pogoda jest tutaj kluczowa i wymaga korekt decyzji. Przy spadku temperatury i zachmurzeniu, brukwiaczki przestają być aktywne. Chowają się i zabieg nie ma wtedy sensu. Co trzeba wiedzieć o chowaczu brukwiaczku. Jaka jest jego biologia rozwoju? Kiedy jego zwalczanie jest konieczne i uzasadnione?

Po czym rozpoznać, że rozpoczął się sezon szkodników rzepaku?

W wielu sezonach już w połowie lutego plantatorzy rzepaku wystawiali żółte naczynia, monitorowali i stwierdzali naloty pierwszych szkodników rzepaku. Ten rok rozpoczął się od wysokich temperatur. W zachodnich rejonach kraju w styczniu notowano nawet 18°C na plusie. W lutym zima powróciła. Wiosna jednak zbliża się i trzeba być przygotowanym na atak chowaczy, a pierwszym pojawiającym się w rzepaku jest brukwiaczek.

Ten chrząszcz osiąga długość od 3,2 do 4 mm. Jest szarawo zabarwiony z powodu szarych łusek włosowych, a głowa wydłużona jest w cienki, do dołu wygięty ryjek. Nie należy sugerować się cienkim wygiętym do dołu ryjkiem jako cechą rozpoznawczą konkretnie tego chowacza, bo wszystkie chowacze tak mają i są bardzo podobne. Cechą odróżniającą brukwiaczka od chowacza czterozębnego jest, że ten drugi jest nieco mniejszy i na górnej stronie między pokrywami skrzydeł przy przedpleczu (za tarczą szyjną) ma jasną plamkę. A zatem, jeżeli wśród pierwszych odłowionych wiosną do żółtych naczyń szkodników będą chowacze bez plamki, to z pewnością będą to brukwiaczki.

Chrząszcze chowacza brukwiaczka zimują w glebie na polach po roślinach kapustowatych (dawniej krzyżowych). Nalot na plantacje rzepaku następuje wiosną, gdy temperatura gleby wynosi 5–7°C, a temperatura otoczenia osiągnie 10–12°C. Naloty chowacza brukwiaczka mogą przeciągać się w czasie i już wkrótce po wykonaniu zabiegu (szczególnie przy ciepłej pogodzie) należy wznowić kontrolę liczebności chrząszczy w celu ustalenia potrzeby drugiego zabiegu.

• Zawartość żółtych naczyń trzeba kontrolować każdego dnia o tej samej godzinie

W jakich partiach rośliny żeruje chowacz brukwiaczek?

Po dokonaniu żeru uzupełniającego samica chowacza brukwiaczka składa jaja w pędy, głównie u podstawy stożka wzrostu. Jaja składane są do otworów wygryzionych w młodych częściach łodyg, najczęściej około 1 cm poniżej wierzchołka pędu.

Po upływie 11–20 dni wylęgają się larwy, które żerują wewnątrz pędów roślin. Żerują gromadnie do osiągnięcia przez rzepak fazy początku dojrzewania, co objawia się zahamowaniem wzrostu rośliny, a następnie wyginaniem i pękaniem łodyg. Rozwój larw trwa ok. 40 dni po czym przepoczwarczają się one w glebie na głębokości od 2 do 8 cm. Larwa brukwiaczka osiąga 7 mm długości, nie ma odnóży i jest białożółta, zakrzywiona do wewnątrz. Głowa młodych larw jest początkowo czarna, z czasem zmieniająca barwę na żółtobrązową, ma charakterystyczną szczecinę w górnej części.

Po ok. 14 do 20 dni przepoczwarczania pojawiają się młode chrząszcze (w czerwcu i lipcu), które skryją się na zimę, przezimują i w czasie kolejnej wiosny będą szukać upraw rzepaku.

Jakie straty niesie za sobą chowacz brukwiaczek?

Naloty chowacza brukwiaczka na rzepak ozimy powinniśmy obserwować najlepiej już od końca lutego i przez cały marzec. Przypada to na fazę rozwoju rzepaku BBCH 20–29. Gdybyśmy nie prowadzili monitoringu, to potwierdzeniem obecności chowacza brukwiaczka będą miejsca białawo obrzeżonych "ukłuć" na łodydze wielkości około 1 mm. Na łodydze, przede wszystkim w dolnej jej części, w trakcie wzrostu pędu głównego okaleczone miejsca wydłużają się, tworzą cienkie rynny, zgrubienia oraz skrzywienia w kształcie litery "S".

W tych miejscach łodygi pękają, szczególnie po okresach przymrozków wiosennych lub po obfitych opadach deszczu. Otwory wydrążone przez larwy można znaleźć w kątach liści, a w łodydze można rozpoznać ślady żerowania larw. Rośliny uszkodzone przedwcześnie dojrzewają i często osypują nasiona.

Znaczne straty z powodu uszkodzeń chowacza brukwiaczka mogą wystąpić szczególnie w latach, kiedy rzepak z powodu niekorzystnych warunków jest słabo rozwinięty, głównie po ostrych zimach oraz w okresie wiosennej suszy. Uszkodzenia roślin spowodowane przez larwy są bramą wejściową dla chorób grzybowych: suchej zgnilizny kapustnych, zgnilizny twardzikowej i szarej pleśni.

Monitoring brukawiaczka jest najważniejszy

W celu stwierdzenia obecności chowacza brukwiaczka na plantacji rzepaku od wczesnej wiosny (niekiedy od połowy lutego) należy prowadzić obserwacje za pomocą żółtych naczyń. W tym celu należy ustawić żółte naczynia w odległości przynajmniej 20 m od brzegu pola. Naczynia kontrolować systematycznie (dwa razy w tygodniu).

W monitoringu liczebności chowacza brukwiaczka stosować można również metodę czerpakowania (strząsania). Obserwacje przeprowadza się w godzinach rannych lub wieczornych, kiedy chrząszcze są mało ruchliwe. W zależności od wielkości pola analizujemy od 100 do 150 roślin w różnych punktach pola wybierając losowo po 10 roślin. Do wybranych roślin podsuwa się krawędź czerpaka, a następnie szybkim ruchem przechyla się roślinę i kilkakrotnie potrząsa. Do badanych roślin należy podchodzić bardzo ostrożnie, tak by nie spłoszyć znajdujących się na nich chrząszczy.

Można też posiłkować się tablicami lepowymi, obserwacją wizualną, zwłaszcza na brzegach pola, a także systematycznie śledzić dostępne komunikaty Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Instytutu Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu oraz komunikaty na stronach internetowych firm chemicznych.

Kiedy szkodliwość brukwiaczka przekracza szkodliwość progową?

Zabieg zwalczający chowacza brukwiaczka należy wykonać, gdy w ciągu kolejnych 3 dni średnia liczba chrząszczy w jednym żółtym naczyniu wyniesie ok.10 sztuk. W przypadku stosowania metody czerpakowania wartością progową jest stwierdzenie średnio 2–4 chrząszczy na 25 roślin.

Zabieg chemiczny przeciwko chrząszczom przeprowadza się na ogół bardzo wcześnie, zaraz po kulminacyjnym nalocie na plantacje rzepaku, jeszcze przed składaniem jaj przez chrząszcze, na podstawie progu szkodliwości. Naloty chowacza brukwiaczka mogą przeciągać się w czasie i już wkrótce po zabiegu (szczególnie przy ciepłej pogodzie) należy wznowić kontrolę liczebności chrząszczy w celu ustalenia potrzeby drugiego zabiegu.

• Rana po nakłuciu przez samice chowacza brukwiaczka rozciąga się i zwykle pęka po wiosennych przymrozkach. Pęknięte łodygi najczęściej wyginają się w kształt litery "S"

fot. Marek Kalinowski

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 8/2023 na str. 20. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.