Grzyby wywołujące septoriozę plew pszenicy mają najlepsze warunki do infekcji, kiedy temperatura w nocy wynosi od 0 do 14 st. C i w dzień od 14 do 24 st. C, pada deszcz lub przynajmniej panuje wysoka wilgotność w łanie po obfitej rosie i liście są wilgotne oraz występuje rozproszone światło.

Łagodna zima sprzyja chorobie

Sprawca septoriozy plew zimuje na resztkach pożniwnych w postaci piknidiów oraz w mniejszym stopniu w postaci pseudotecji i grzybni. Zimuje także w okrywie owocowo-nasiennej porażonych ziarniaków zbóż i traw, na siewkach porażonych jesienią zbóż oraz na obumarłych chwastach jednoliściennych. Wiosną zarodniki konidialne tworzące się w piknidiach zakażają pszenicę ozimą i jarą. W czasie wegetacji dochodzi do wielokrotnych infekcji wtórnych zarodnikami konidialnymi sprawcy. Patogen najpierw poraża dolne liście młodych roślin, a następnie atakuje coraz wyższe piętra, w tym źdźbło i kłos.

Choroba występuje w większym nasileniu po łagodnej zimie i wilgotnych latach o zwiększonej ilości opadów. Warunkiem wystąpienia silnego zakażenia jest utrzymywanie się wilgoci na liściach przez 3-6 godzin przy temperaturze 20-24ºC. Patogen ten rozprzestrzenia się w dużym stopniu przez konidia z rozpryskującymi się kroplami deszczu. W korzystnych warunkach rozwój choroby następuje po 7–14 dniach inkubacji grzyba, a zatem trwa to dwa razy krócej niż u sprawcy septoriozy paskowanej liści. Askospory grzyba wytwarzane w pseudotecjach i zarodniki konidialne w piknidiach są pierwotnym źródłem infekcji roślin. Wyrzucanie askospor obserwuje się po żniwach w sierpniu, wrześniu i październiku.

• Objawy septoriozy plew pszenicy na liściach są podobne niekiedy do objawów septoriozy paskowanej liści pszenicy, fuzariozy liści i brunatnej plamistości liści zbóż. Septorioza plew występuje na wszystkich organach, zaś septorioza paskowana liści tylko na liściach. Plamy septoriozy plew na liściach mają kształt soczewkowaty z piknidiami słabo widocznymi i rozrzuconymi nieregularnie

Silne porażenie widoczne jest dopiero w czerwcu

Specyficzne objawy choroby widoczne są na liściach roślin starszych. W wyniku porażenia i rozwoju septoriozy plew, na liściach pojawiają się plamy, które mają początkowo żółtozieloną barwę, a następnie brązowieją i przybierają kształt zbliżony do soczewkowatego (u septoriozy paskowanej liści plamy są ograniczone nerwami i układają się w pasy lub nałożone prostokąty). Młode plamy mają często chlorotyczną obwódkę, starsze plamy są przeważnie jasnobrązowe, zlewają się i mogą obejmować także pochwy liściowe.

Silne porażenie widoczne jest dopiero w czerwcu. Na powierzchni plam mogą pojawiać się wtedy słabo widoczne piknidia (rozrzucone nieregularnie na plamie), z których w czasie wilgotnej pogody wydostaje się różowa, śluzowata wydzielina, zawierająca zarodniki konidialne. Wcześnie i silnie porażone liście mogą zamierać.

Septorioza plew pszenicy, jak wskazuje nazwa, pojawia się na plewkach jeszcze zielonych kłosów, najczęściej w okresie kwitnienia, w postaci fioletowych i brunatnych plam na brzegach plew. Plamy tworzą się od szczytu i przy brzegach plew i rozprzestrzeniają się w kierunku osadki kłosowej, która przy silnym porażeniu także brązowieje. Kreskowate, małe nekrozy mogą występować również na dokłosiu. Silnie porażone kłosy w łanie mają barwę brązową z odcieniem fioletu. W miarę dojrzewania pszenicy wypukła część plewek jaśnieje, a brzegi pozostają ciemne. W końcowej fazie dojrzewania na plewkach, między nerwami, mogą powstać rzędy ciemnych piknidiów.

Septorioza plew finalnie poraża plewy i ziarniaki 

Progi szkodliwości patogenów, również ze strony septoriozy plew, ustalane są wg badań w oparciu o określoną metodykę. Rolnik oceniając zagrożenie i porównując z progami szkodliwość również musi to robić wg konkretnej metodyki. W przypadku septoriozy plew pszenicy, zaleca się pobrać z pola z wybranych losowo 5 punktów po 50 źdźbeł głównych. Nie należy pobierać roślin z brzeżnych partii plantacji. Na podstawie zebranego materiału roślinnego należy następnie określić liczbę i procent porażonych źdźbeł.

Z danych z wielolecia wynika, że septorioza plew poraża w kraju średnio 13% kłosów. Są jednak rejony bardziej zagrożone, z wyższym porażeniem w każdym roku. Najsilniejsze porażenia septoriozą plew mają miejsce zwykle w Polsce północno-wschodniej i południowo-wschodniej, tj. w województwach: warmińsko-mazurskim, kujawsko-pomorskim, małopolskim, świętokrzyskim, podkarpackim, dolnośląskim i śląskim. Choroba obniża plon i pogarsza jakość ziarna.

• Septorioza plew finalnie poraża plewy i ziarniaki. W okresie kwitnienia na szczytowej części i brzegach plew pojawiają się fioletowe lub brunatne plamki rozprzestrzeniające się w kierunku osadki. Brzegi i szczyty plew stopniowo zasychają, a osadka brązowieje

Progi szkodliwości septoriozy paskowanej

Obok ograniczania metodami agrotechnicznymi i hodowlanymi czynników sprzyjających rozwojowi septoriozy liści pszenicy, konieczne jest najczęściej jej chemiczne zwalczanie. Septoriozę plew należy zwalczać we wcześniejszych terminach rozwoju zbóż, po przekroczeniu progów szkodliwości, ale bardzo rzadko stanowi ona główny problem w łanach pszenicy. Jest groźna, ale to septorioza paskowana liści, mączniak, rdze i brunatna plamistość liści, a potem fuzarioza kłosów występują powszechniej i szkodzą bardziej. Najczęściej w łanie i tak mamy do czynienia z infekcjami mieszanymi kilku sprawców, na których ograniczaniu należy się skupić.

Wracając do septoriozy plew; progiem jej szkodliwości w pszenicy, pszenżycie i życie (źródło - metodyki integrowanej ochrony tych gatunków) jest:

• w fazie krzewienia - 20% roślin z pierwszymi objawami porażenia;
• w fazie strzelania w źdźbło - 20% porażonej powierzchni liścia podflagowego lub 1% liści z owocnikami;
• w fazie początku kłoszenia - 10% porażonej powierzchni liścia podflagowego lub 1% liści z owocnikami;
• w fazie pełni kłoszenia - 1% porażonej powierzchni liścia flagowego.

fot. Marek Kalinowski

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 12/2023 na str. 28. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.