Z artykułu dowiesz się
Komisja Europejska pomimo niewielkiego spadku areału na ten sezon prognozuje wzrost produkcji roślin białkowych w UE. Nasadzenia strączkowych, stanowiąc 2,05 mln ha, utrzymały się na nieznacznie niższym poziomie niż zasiewy sprzed roku (–0,4%). Jednak dzięki wyższym plonom, uzyskanym pomimo trudnych warunków pogodowych, szacowana produkcja roślin wysokobiałkowych w UE 2022/23 ma wzrosnąć i osiągnąć 4,32 mln t (+1,4% rok do roku).
Szacuje się, że produkcja grochu wzrośnie do 1,92 mln t (+5,3% r/r), a bobiku do 1,14 mln t (+1,4% r/r). Przy ogólnym spadku zapotrzebowania na paszę w sezonie 2022/23 prognozuje się, że wykorzystanie strączkowych na cele paszowe spadnie o 1,3% do 3,27 mln t.
Natomiast zdecydowanie większe przyrosty areału KE szacuje dla soi. Podczas gdy w poprzednim sezonie unijni rolnicy uprawiali soję łącznie na 940 tys. ha, to w tym roku jest to już 1 mln 118 tys. ha. Wysiłki rolników zniweczyły jednak warunki pogodowe, bo zbyt suche lato spowodowało, że tegoroczne plony są zdecydowanie niższe niż w roku ubiegłym. Średni plon soi w Unii Europejskiej eksperci oszacowali na 2,3 t/ha, co jest wynikiem aż o 18% niższym od plonów uzyskanych w 2021 r. Dane te przekładają się oczywiście na produkcję, w sezonie 2022/23 zbiory soi w krajach UE wyniosą 2,57 mln t i będą o 75 tys. t mniejsze.
Jeśli wierzyć bilansom, nieznaczny spadek zbiorów soi zostaje w wystarczającym stopniu pokryty lekką zwyżką zbiorów innych strączkowych. Dlatego nie spowoduje to faktu zwiększenia importu soi z krajów trzecich, a nawet przeciwnie, bo gdy w ubiegłym sezonie Unia wg europejskich ekspertów importowała 14,7 mln t soi, to w tym sezonie będzie to już tylko 14 mln t.
Podobny regres KE dostrzega w imporcie śruty sojowej, przed rokiem wynosił on 16,78 mln t, a w bieżącym roku gospodarczym będzie to 16 mln ton. Zmniejszenie importu przy w miarę stabilnej produkcji białkowych w samej Unii eksperci przypisują stagnacji w produkcji zwierzęcej, bo niekorzystne informacje z międzynarodowego rynku mięsa powodują hamowanie zużycia pasz białkowych.
Także w Polsce w ostatnich latach pogłowie świń ulega dramatycznej wprost redukcji. – Obecnie jest w Polsce o połowę mniej hodowli trzody, niż było ich niespełna 3 lata temu – informuje Krajowy Związek Pracodawców-Producentów Trzody Chlewnej POLPIG.
Jednak ciekawe informacje przynosi analiza zużycia głównych śrut, wykorzystywanych w paszach produkowanych w UE. Okazuje się, że od czterech sezonów w krajach stowarzyszonych zużycie śruty sojowej, a ta jest przecież głównie importowana, stale spada.
Natomiast rola śruty rzepakowej rośnie, co w świetle dobrych zbiorów rzepaku cieszy zarówno jego producentów, jak i przetwórców, którzy od wielu lat usilnie pracują nad zainteresowaniem śrutą z rodzimego rzepaku coraz większej rzeszy hodowców, już nie tylko bydła, ale także trzody chlewnej. W ostatnich latach efekt wzrostu zainteresowania uprawą słonecznika w Unii, bo bieżący sezon przyniósł 18-proc. wzrost powierzchni, do 5,15 mln ha, poskutkował rosnącym zainteresowaniem paszowców także śrutą słonecznikową.
Porównując udziały głównych pasz białkowych pochodzących z roślin oleistych, śruty rzepakowa i słonecznikowa, odbierając popularnej "sojówce" solidarnie po 2% z udziału w całości konsumpcji, pozbawiły ją 61-proc. dominacji w rynku śrutowym w UE.
Najważniejsze jest, że wykorzystanie śruty rzepakowej, rosnąc z 26 do 28%, daje nadzieję na pozostawianie większej ilości paszy rodzimego pochodzenia w kraju, co jest szczególnie istotne w procesie dochodzenia do niezależności białkowej i stopniowego odchodzenia od pasz GMO również w Polsce.
I choć wydaje się, że zabezpieczenie przemysłu paszowego i hodowców w białko wszyscy traktują niezmiernie poważnie, to politycy na kolejne działania mają czas, a profesjonaliści żyjący z hodowli lub produkcji pasz potrzebują natychmiastowych rozwiązań.
Politycy w walce z GMO są coraz bardziej zdesperowani.
– Trzeba poczynić daleko idące kroki, aby ograniczyć import komponentów wysokobiałkowych, czyli śruty sojowej, bo to jest kwestia naszego bezpieczeństwa żywnościowego – mówił w Sejmie Zbigniew Dolata, poseł PiS.
Całkowity zakaz nie ma jednak w obecnej sytuacji sensu, a dochodzenie do niezależności białkowej wciąż jest odległym procesem.
– Głównym źródłem pełnowartościowego białka w paszach stosowanych w Unii Europejskiej są rośliny strączkowe, głównie soja. W Europie ok. 70% surowców białkowych wykorzystywanych w paszach sprowadza się z krajów trzecich – informuje Krajowa Rada Drobiarstwa – Izba Gospodarcza.
Zakaz stosowania pasz genetycznie modyfikowanych uchwalono w 2006 r. i w następnych latach był on cyklicznie zawieszany. I choć cel był szczytny, bo za pomocą odbudowy produkcji rodzimych roślin białkowych chciano nas uniezależnić od importu soi GMO, to analiza liczb zawsze działała zdecydowanie przeciwko, a producenci pasz i hodowcy pod koniec lat, gdy kończył się okres zawieszenia zakazu drżeli o ustanowienie kolejnego vactio legis.
Teraz też kończy się kolejne memorandum i zakaz powinien wejść w życie 1 stycznia 2023 r., jednak jak zapewnia wicepremier, nie wejdzie. Rząd ma już pomysł, który wykluł się zapewne, gdy rządzący zaczęli po aferze z nietrafioną nowelizacją ustawy o biopaliwach zaznajamiać się ze szczegółami przepisów, które spowodowały dynamiczny rozwój uprawy rzepaku w Polsce.
– W najbliższym roku musimy to odsunąć w czasie, równocześnie wprowadzając cel wskaźnikowy, tak aby zakończyć okres takiego odraczania decyzji na wiele lat. Tylko żeby z roku na rok udział soi GMO malał, a krajowej produkcji rósł. Taki projekt chcemy przedstawić – powiedział w Sejmie wicepremier i minister rolnictwa Henryk Kowalczyk. Sojowy cel wskaźnikowy w paszach na wzór NCW (Narodowego Celu Wskaźnikowego) w biopaliwach to nawet ciekawa inicjatywa.
Tylko co o tym sądzą sami rolnicy?
– Zakaz skarmiania śruty GMO jest nieuzasadniony i nie będzie w ogóle możliwy do utrzymania w najbliższej przyszłości bez istotnych strat dla sektora produkcji trzody chlewnej i drobiu. Dlatego proponujemy wyłączenie tych dwóch sektorów z zapisów ustawy o paszach – napisał w oświadczeniu Krajowy Związek Pracodawców-Producentów Trzody Chlewnej POLPIG.
Na rozwój upraw strączkowych w Polsce poświęcono, żeby nie napisać stracono, już ponad 10 lat. Do tego celu przeznaczone są specjalne dopłaty do powierzchni, a efekty są dość mizerne. Choć obecny rządowy pomysł sam w sobie wydaje się interesujący, to czy nakazowe rozwiązanie, w swej naturze mocno administracyjne, bez uprzedniego przygotowania odpowiedniego poziomu produkcji i rozwoju rynku przyniesie efekt? Chyba jednak w ślad za tym ad hoc rzuconym pomysłem pójść muszą szerokie konsultacje.
Nie potrzebują natomiast żadnych konsultacji reguły rynkowe, wynoszące rodzime strączkowe do cennego i poszukiwanego towaru. Podczas gdy soja w krajowym skupie stoi jak zaczarowana, bowiem przed rokiem w listopadzie skupowana była po 2300–2600 zł/t, tak i w tym sezonie jest bardzo podobnie, a krajowy przetwórca 16.11.2022 r. oferuje 2480 zł/t z dostawą do zakładu, ceny innych strączkowych ostro poszły do góry.
Przed rokiem w listopadzie łubin słodki i groch żółty można było sprzedać po 1150–1250 zł/t, a poszukiwany bobik był zaledwie po 1200–1300 zł/t. W tym roku ceny są zdecydowanie wyższe. Łubin można sprzedać po 1500–1750 zł/t, groch 1580–1650 zł/t, a bobik 1400–1600 zł/t.
Przy tak korzystnych ofertach i konieczności oszczędzania na nawozach azotowych, rynek sam działa na rzecz propagowania upraw strączkowych i mam nadzieję, że spowoduje to większe zainteresowanie ich uprawą w następnym sezonie. Gdy zostanie wprowadzony próg zużycia importowanych składników, to polskie strączki na pewno nie będą tańsze.
ju
fot. EnvatoElements
dr Juliusz Urban
ekspert ds. rynku zbóż top agrar Polska, doktor agronomii UP i absolwent MBA UE we Wrocławiu, wiele lat zarządzał skupem u dużego dystrybutora, był prezesem firmy przetwórstwa rzepaku, miał także własną firmę brokerską.
Najważniejsze tematy
