Niewątpliwą zaletą zabiegów nalistnych jest możliwość bardziej precyzyjnego dobrania herbicydów i ich dawek do występujących chwastów w momencie, gdy wytworzyły one już co najmniej 1–2 liście, a ich identyfikacja nie stanowi większego problemu. Herbicydy nalistne stosowane są po wschodach rzepaku od fazy liścieni do fazy 6–8 czy 9 liści, a nawet w niektórych przypadkach do fazy rozwoju pierwszego pędu bocznego, czyli aż do końca wegetacji jesiennej lub początku zimy. Ich działanie może odbywać się na dwa sposoby: kontaktowo (działanie parzące) lub układowo, czyli po wniknięciu substancji czynnej do rośliny.

Kiedy najlepiej odchwaszczać rzepak?

Im wcześniej, tym lepiej. Najszybciej w terminie powschodowym, bo już w momencie wytworzenia liścieni przez rzepak, można zastosować dwie pojedyncze substancje czynne, tj. dimetachlor, metazachlor oraz mieszaniny s.cz., np. chlopyralid + pikloram + aminopyralid, dimetenamid-P + chinomerak czy metazachlor + dimetenamid-P + chinomerak.

Dimetachlor można stosować najpóźniej do fazy 4 liści rzepaku. Chwasty najskuteczniej zwalcza w fazie kiełkowania, do fazy dobrze wykształconych liścieni. Dimetachloru nie zaleca się stosować częściej niż co trzy lata na tym samym polu, w dawkach nieprzekraczających łącznie 1 kg s.cz. na 1 ha. Metazachlor stosuje się do fazy 6, a w niektórych przypadkach nawet 8 liści rzepaku. Do fazy 4 liści można zastosować fabryczną mieszaninę chlopyralidu, pikloramu i aminopyralidu, a do fazy 8 liści miks dimetenamidu-P i chinomeraku. Od liścieni lub 1. liścia rzepaku do 7 liści można stosować mieszaninę metazachlor + dimetenamid-P + chinomerak. Natomiast w fazie liścieni lub 2 liści, aż do uzyskania przez rzepak 8 liści można wykorzystać fabryczny duet metazachlor + chinomerak. Niewątpliwą zaletą tej mieszaniny jest zwalczanie wielu gatunków chwastów oraz możliwość zastosowania jej w tzw. okienku pogodowym, czyli w momencie, kiedy pojawią się optymalne warunki pogodowe.

Natomiast w bardzo krótkim przedziale czasowym, zawierającym się pomiędzy 1 a 3 liśćmi właściwymi rzepaku można zastosować mieszaninę metazachloru, pikloramu i aminopyralidu. Jest to bardzo skuteczna mieszanina, stosowana głównie do zwalczania chabra, maku, chwastów rumianowatych oraz jasnot. Mieszanina ta nadaje się do stosowania podczas niewielkich opadów (ale nie długotrwałej suszy) w temperaturze powietrza w przedziale 8–25°C.

Następna kombinacja to dodanie do metazachloru s.cz. dimetenamid-P, którą stosuje się w fazie rzepaku ozimego od 2 do 8 liści właściwych. Tą mieszaniną zwalczymy m.in. tobołki polne, będące w tej samej rodzinie roślin, co rzepak.

Preparaty zawierające te dwie s.cz. pobierane są dwoma sposobami – z gleby poprzez korzenie kiełkujących nasion chwastów (najskuteczniej, gdy gleba jest wilgotna) oraz nalistnie do momentu osiągniecia przez chwasty fazy 2 liści właściwych. Ponadto zaletą tej mieszaniny jest wysoka skuteczność w ograniczaniu chwastów uciążliwych (np. bodziszek, rdestówka, maruna) oraz możliwość zastosowania jej w sekwencji krótkich przedziałów czasowych, czyli w momencie wystąpienia optymalnych warunków atmosferycznych.

Herbicydy jesienne do zabiegu powschodowego

Przykłady preparatów, ich substancji czynnych oraz dawek, faz rozwojowych, a także zwalczanych gatunków chwastów zamieszczono w tab. 1.

Najczęściej wybierany termin i substancja czynna

Bardzo często bywa tak, że w październiku występują krótkie, ale bardzo obfite opady deszczu, przeplatane stosunkowo wysoką temperaturą. Wtedy rzepak zaczyna intensywnie rosnąć, a razem z nim chwasty. Jakie więc zastosować preparaty, gdy rzepak wykształcił już 3–5 liści? Popularna, a zarazem ciekawa z punktu widzenia plantatora jest kombinacja halauksyfenu metylu i pikloramu do stosowania w fazie 2–4 lub 6–8 liści rzepaku. Maksymalna dawka skutecznie ogranicza większość problematycznych chwastów i to w tzw. dwupunktowym przedziale czasowym.

Jednak najczęściej wybieraną przez plantatorów s.cz. jest nadal chlopyralid, stosowany w fazie 3–4 liści rzepaku, który zwalcza głównie chabra, chwasty rumianowate i ostrożnia polnego. Nie wszyscy plantatorzy zdają sobie sprawę, że chlopyralid można stosować również w fazie pierwszego pędu bocznego, z tym zastrzeżeniem, że dawka powinna być zredukowana o połowę.

Uwaga na jesienne przymrozki 

Na koniec wegetacji jesiennej można zastosować bifenoks, który jest polecany w fazie 4–9 liści rzepaku, zwalczający głównie fiołka polnego, rumian polny i tasznika pospolitego. Stosując bifenoks (głównie w późniejszych fazach), należy zwrócić szczególną uwagę na poranne czy wieczorne przymrozki, które mogą wpłynąć negatywnie na działanie tej substancji, jak i na same rośliny rzepaku. Ponadto istotne jest, aby liście rzepaku były suche, w przeciwnym razie może dojść do miejscowego przebarwienia, które potrafi utrzymywać się nawet przez 4 tygodnie. Substancja ta najskuteczniej działa w temperaturze 4–20 (25)°C.

Plantatorzy mają do dyspozycji jeszcze jedną s.cz. – pikloram, która stosowana samodzielnie, najlepiej w temperaturze powyżej 8°C, skutecznie ogranicza chwasty w fazie 2–6 liści, głównie chabra bławatka, jasnotę purpurową i przytulię czepną. Jej zaletą jest możliwość stosowania od fazy 3 liści do pierwszego pędu bocznego rzepaku. Warunkiem jest jednak, że wcześniej nie pojawią się przymrozki i okrywa śnieżna, a temperatura nie spada poniżej 4°C.

Najpóźniejszy termin zabiegu herbicydowego przed zimą

A co w momencie, kiedy w listopadzie temperatury spadają poniżej 3°C, a plantatorzy nie wykonali jeszcze zabiegu herbicydowego? Herbicyd można zastosować w okresie spowolnionej wegetacji jesiennej i w warunkach ciepłego początku zimy, z temperaturą utrzymującą się powyżej 0°C. Te dwa przypadki dotyczą głównie zwalczania miotły zbożowej i przytulii czepnej oraz w mniejszym stopniu np. gwiazdnicy pospolitej, jasnoty purpurowej czy przetacznika bluszczykowatego.

 

Wówczas plantator może zastosować s.cz. propyzamid, z tym jednak zastrzeżeniem, że faza rozwojowa rzepaku ozimego nie może przekraczać 6 liści, a temperatura powietrza przez kilka dni poprzedzających oprysk nie może być niższa od 0°C, a najlepiej, gdyby oscylowała pomiędzy 0–3°C. Im temperatura jest wyższa, tym skuteczność działania będzie lepsza, jednak wynika to raczej z zaleceń technicznych, dotyczących sprawnego działania opryskiwacza i niebezpieczeństwa związanego z możliwością zamarzania cieczy roboczej w rozpylaczach. Warto też pamiętać, że propyzamid szybko traci skuteczność przy nasłonecznieniu.

Zależności pomiędzy dawką i temperaturą

W momencie wystąpienia kilku dni cieplejszych, z temperaturą powyżej 4°C (najlepiej 5–8°C), rolnicy mogą pokusić się o zastosowanie bifenoksu, ograniczającego chwasty dwuliścienne w rzepaku, który osiągnął fazę nawet 8–9 liści właściwych.

Należy sobie zdawać również sprawę z faktu, że w przypadku minimalnej zalecanej temperatury, s.cz. wymienionych herbicydów należy stosować w maksymalnych zalecanych dawkach, a w przypadku wystąpienia maksymalnej zalecanej temperatury należy zredukować dawkę do minimalnej zalecanej. Ponadto, jeżeli s.cz. wymaga wyższych minimalnych temperatur, należy pamiętać o tym, że po jej zastosowaniu minimalna zalecana temperatura musi utrzymywać się przez co najmniej kolejne 24 godziny. Jeżeli okazałoby się, że podczas zaplanowanego zabiegu prognozowany jest spadek temperatury, należy bezwzględnie wstrzymać się z opryskiem i poczekać do momentu zaistnienia sprzyjających warunków temperaturowych.

Kiedy można skracać i odchwaszczać rzepak jednocześnie?

Łączny zabieg regulacji i odchwaszczania rzepaku należy przeprowadzać tylko wtedy, gdy terminy zwalczania chorób, chwastów i regulacji rzepaku są zbieżne, a temperatura powietrza zawiera się w optymalnym zakresie łączonych s.cz.
W tabeli 2. zamieszczono wykaz s.cz. fungicydów, wykazujących działanie regulatora, które można łączyć jesienią z herbicydami z tabeli 1. Wyjątek stanowią herbicydy zawierające halauksyfen metylu, których nie zaleca się łączyć z fungicydami zawierającymi metkonazol.

Mieszanina herbicydu i fungicydu regulującego powinna być zastosowana w fazie 2–4 liści rzepaku, nie później niż do 8 liści. Zabieg przed 2. liściem może spowodować obniżenie MTN i zmniejszenie zawartości tłuszczu w nasionach. Zastosowanie mieszaniny np. w fazie 9 liści mija się z celem, bo rzepak nie zdąży zareagować na regulujące działanie fungicydu. W takim przypadku lepiej zastosować łącznie typowy fungicyd i herbicyd, a zabieg skracania przenieść na wiosnę.

dr Tomasz Sekutowski, IUNG Wrocław
fot. Daleszyński, Sierszeńska