Umowa darowizny to nie umowa dożywocia - jakie są różnice?

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że umowa darowizny, w której została ustanowiona służebność mieszkania, nie rodzi obowiązku zapewnienia opieki darczyńcy. Taki obowiązek wiąże się z umową dożywocia.

Artykuł 888 Kodeksu cywilnego przewiduje, że przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Natomiast art. 908 k.c. stanowi, że w przypadku przeniesienia włas­ności nieruchomości w zamian za dożywotnie utrzymanie nabywca powinien, jeśli strony inaczej nie postanowią, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Do treści prawa dożywocia może również należeć służebność osobista, w tym służebność mieszkania.

Czym jest służebność mieszkania?

Służebność mieszkania jest ograniczonym prawem rzeczowym, które przysługuje oznaczonej z imienia i nazwiska osobie. Uprawniony zyskuje prawo do korzystania z lokalu mieszkalnego lub pomieszczeń w domu.

Tak więc Pani i mąż jesteście zobowiązani respektować służebność ustanowioną w umowie darowizny. Zakres tej służebności powinien odpowiadać ściśle temu, co jest zapisane w akcie. Tak więc mogą Państwo żądać, aby teściowa przeniosła się ze spaniem do pokoju i umożliwiła Państwu korzystanie z kuchni.

Według art. 301 § 1 k.c. mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Jeśli więc teściowa wymaga opieki i pomocy, której Państwo jej nie zapewniają, to zamieszkanie z nią córki może okazać się zasadne.

Właściciel nieruchomości może żądać zmian lub renty. W jakiej sytuacji?

Zgodnie z art. 303 k.c., jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej (a także osoba przyjęta przez niego na mieszkanie) dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę. Rażącym uchybieniem jest uchybienie istotnie naruszające przyznane w drodze służebności osobistej uprawnienia do rzeczy poprzez naruszenie dóbr i interesów właściciela nieruchomości obciążonej. Wydaje się, że w tej sytuacji doszło do takich rażących uchybień. Wniesienie pozwu do sądu o zamianę służebności na rentę jest więc możliwe.

Służebność mieszkania nie oznacza, że teściowa jest właścicielką części domu. Przysługuje jej jedynie dożywotnie prawo korzystania z oznaczonych w akcie pomieszczeń. Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego. Służebność wygasa także wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.

Alicja Moroz
fot. K. Janisławski