Czy za ustanowienie służebności drogowej należy się wynagrodzenie?

Zgodnie z art. 145 § 1 Kodeksu cywilnego, ustanowienie służebności drogowej (drogi koniecznej) odbywa się za wynagrodzeniem. W świetle utrwalonego orzecznictwa sądowego, m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z 10 lipca 2020 r. (sygn. akt: II CSK 588/18), wynagrodzenie za ustanowienie drogi koniecznej nie jest odszkodowaniem, lecz jest świadczeniem ekwiwalentnym, pełniącym funkcję ceny i należy się za samo ustanowienie służebności, niezależnie od tego, czy właściciel nieruchomości obciążonej poniósł szkodę. Stanowi ono ekwiwalent korzyści, jaką uzyskuje właściciel nieruchomości władnącej kosztem nieruchomości obciążonej wskutek ustanowienia tej służebności.

Jak ustala się wynagrodzenie za służebność drogową?

Na rozmiar tej korzyści mogą mieć wpływ różne czynniki, zależne od okoliczności konkretnego przypadku, uwzględniane według stanu z chwili orzekania przez sąd. Wynagrodzenie powinno odpowiadać uszczerbkowi, którego doznaje właściciel nieruchomości obciążonej w dacie ustanowienia służebności.

Sąd ustanawiając służebność orzeka o wynagrodzeniu z urzędu, niezależnie od wniosku właścicieli nieruchomości służebnych, chyba że zrzekli się wynagrodzenia. Wynagrodzenie może przybrać postać kwoty jednorazowej lub ratalnej, płatnej np. w ratach rocznych. Z reguły jednak jest wypłacane jednorazowo. Może być płatne gotówką lub w formie świadczeń w naturze, np. w produktach rolnych. Kodeks cywilny nie określa metody naliczenia wysokości takiego wynagrodzenia. Zazwyczaj podstawą do ustalenia wysokości wynagrodzenia jest operat sporządzony przez biegłego rzeczoznawcę stosownie do przepisów Ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. W przypadku gruntów rolnych wystarczająca może być opinia biegłego sądowego z zakresu rolnictwa.

Alicja Moroz
fot. M. Szymańska