Kiedy powstaje wspólność majątkowa współmałżonków?

Sprawy podziału majątku gospodarstwa rolnego podczas rozwodu są skomplikowane a interpretacje przepisów zróżnicowane. Według art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami z mocy ustawy powstaje wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Według § 2 tego artykułu, do majątku wspólnego należą w szczególności:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Czy grunty rolne nabyte przed zawarciem małżeństwa wliczają się do majątku wspólnego?

Zatem grunty rolne i inne składniki nabyte przed zawarciem małżeństwa należą do Pana majątku odrębnego. Problem powstaje ze składnikami nabytymi podczas trwania małżeństwa. Artykuł 43 k.r.o. określa w § 1, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Paragraf 2 tego przepisu wskazuje jednak, że z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do jego powstania. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji. W § 3 art. 43 zaznaczono, iż przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Komu przypadną dotacje unijne po rozwodzie?

Skoro żona nie pracowała w gospodarstwie rolnym, zasadne wydaje się nawiązanie do § 2 art. 43 k.r.o. Kwestia, czy do majątku wspólnego wliczać składniki gospodarstwa rolnego nabyte ze środków unijnych np. maszyny z programu premii dla młodego rolnika, jest różnie interpretowana. Bez wątpienia unijne dotacje, w tym premia dla młodego rolnika, są przeznaczone na wskazany cel związany z prowadzeniem przez kilka lat działalności rolniczej. Produkcja żywności jest niezbędna dla życia i konieczne są osoby wykonujące taką aktywność. Dlatego UE wspiera podejmowanie działalności rolniczej przez młode osoby. Spłata żony za nabyte maszyny rolnicze wydaje się w takiej sytuacji niezgodna z przepisami unijnymi oraz art. 5 Kodeksu cywilnego. Artykuł ten wskazuje, iż nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

dr hab. Aneta Suchoń, prof. UAM
fot. M. Czubak