Rozród świń jest newralgicznym etapem produkcji, który natychmiast reaguje na pojawienie się w stadzie czynnika patogennego, zwłaszcza w przypadku schorzeń bezpośrednio związanych z układem rozrodczym. Należy zwracać uwagę na wszystkie symptomy mogące świadczyć o wystąpieniu choroby, aby móc niezwłocznie reagować na pojawiające się zmiany w zachowaniu się zwierząt i uzyskiwanych wynikach. Każde odstępstwo od normy, jak nieregularna ruja, mało liczny lub nieprawidłowo wykształcony miot czy poronienie, może być sygnałem o wystąpieniu groźnej w skutkach choroby zakaźnej, której konsekwencje będziemy ponosić przez długi czas.

Aby uchronić stado przed chorobami obniżającymi wskaźniki rozrodcze i opłacalność produkcji, poza rygorystycznie przestrzeganym programem bioasekuracji konieczny jest systematyczny monitoring zdrowotny i dobrany w oparciu o wyniki badań laboratoryjnych program szczepień profilaktycznych.

Infekcje wirusowe są najczęstsze

Jednymi z najczęściej występujących zaburzeń rozrodu powodowanymi przez czynniki zakaźne są infekcje wirusowe. Konsekwencjami tych właśnie zakażeń są między innymi: zamieranie zarodków i płodów oraz poronienia, rodzenie się płodów martwych lub słabych oraz charłaczych prosiąt, ponieważ wirusy atakują przede wszystkim lochy prośne. Charakterystyczną cechą wirusów jest zdolność pokonywania bariery łożyskowej i w konsekwencji atakowanie rozwijających się zarodków i płodów.

Skutki zakażeń różnią się między sobą zależnie od rodzaju wirusa oraz okresu ciąży, w którym nastąpiło zakażenie. Schorzenia powodujące zaburzenia w reprodukcji świń cechują się często bardzo podobnymi objawami klinicznymi, trudnymi do rozróżnienia dla rolnika.

Zespół rozrodczo-oddechowy świń (PRRS) wciąż jest badany pod kątem wszystkich jego aspektów i powodowanych w rozrodzie zaburzeń. Również objawy kliniczne choroby ulegają ciągłym zmianom na przestrzeni lat. Sytuację komplikuje fakt, że zespół rozrodczo-oddechowy świń oprócz formy klinicznej występuje w chlewniach również w postaci podklinicznej (subklinicznej) lub bezobjawowej. U loch oraz knurów występuje rozrodcza forma tej choroby, a u warchlaków i tuczników główne objawy dotyczą układu oddechowego. Wirus ma zdolność do atakowania węzłów chłonnych i pęcherzyków płucnych stanowiących doskonałe miejsce jego namnażania.

Przebieg schorzenia uzależniony jest od zjadliwości wirusa PRRS. Do najczęściej występujących objawów związanych z rozrodem u loch zalicza się poronienia, przedwczesne porody, rodzenie się martwych i słabych prosiąt. Późne poronienia bądź rodzenie się prosiąt o obniżonej masie ciała mogą świadczyć o występowaniu w stadzie PRRS.

Mioty zakażonych loch mogą też być normalne, częściej jednak prosięta są bardzo słabe, a ich śmiertelność sięga 80%. Do zakażenia prosiąt najczęściej dochodzi w trzecim trymestrze ciąży. Po przejściu bariery łożyskowej wirus przenika do układu krwionośnego rozwijającego się płodu, prowadząc do jego infekcji. Bardzo częstym skutkiem zakażenia PRRSV jest obniżenie skuteczności krycia. Wskaźnik ten może spaść nawet do 50–65%. Zakażenie wirusem PRRS usposabia też do wystąpienia wielu innych chorób.

Parworwirusy wpływają na nieregularne ruje

Zakażenie loch prośnych parwowirusami objawia się występowaniem nieregularnych rui, co związane jest z zamieraniem embrionów, a także rodzeniem się martwych prosiąt i niską plennością loch i loszek. Dodatkowo obserwuje się obniżenie skuteczności krycia. Rodzące się mioty są mało liczne, często nawet poniżej 5 prosiąt. Noworodki mogą być martwe, często zmumifikowane, różnej wielkości (w zależności od wieku zaatakowanych przez wirusa płodów), obok nich rodzą się także normalne, w pełni rozwinięte prosięta.

Objawy parwowirozy, które powinny skłonić do kontaktu z lekarzem weterynarii, to przede wszystkim nieregularne cykle płciowe i niska plenność. Obserwuje się je głównie u młodych loszek, najczęściej w pierwszych miotach lub w nowo powstałych stadach. Skuteczność pierwszych kryć kształtuje się wówczas na poziomie około 30%. Poronienia przy zakażeniach parwowirusowych występują stosunkowo rzadko, a wyproszenia odbywają się w terminie lub są nieco opóźnione. Te ostatnie występują wówczas, gdy miot w całości lub w znacznej części jest zmumifikowany.

Większość loch ma kontakt z parwowirusem poprzez infekcję naturalną przed drugą ciążą i w dużej części stają się odporne na zakażenie. Jednak około 20% macior w związku ze stopniowym zanikiem odporności pozakaźnej pozostaje wrażliwych na infekcje. Dlatego powszechnie zaleca się szczepienie loch w każdym cyklu reprodukcyjnym 2 tygodnie przed pokryciem.

W jaki sposób są groźne dla człowieka?

Zamieralność zarodków i płodów występuje w przebiegu chorób wirusowych, ale może towarzyszyć również infekcjom bakteryjnym. Chorobą wywoływaną przez bakterie jest leptospiroza, która często w chlewniach przebiega w postaci bezobjawowej. W przypadku zakażeń loch prośnych dochodzi do poronień pod koniec ciąży. Innymi objawami są rodzenie się miotów w całości martwych, zmumifikowanych lub słabych prosiąt, które wkrótce po urodzeniu padają. Roniące maciory uodparniają się i rozsiewają leptospiry wraz z moczem. W wyniku zakażenia leptospirozami może występować bezmleczność loch.

Leptospiroza jest zoonozą, czyli chorobą, którą poprzez kontakt ze zwierzętami może zarazić się człowiek. Odgrywa więc też rolę jako jedno z ważnych zagrożeń dla zdrowia ludzi. Choroba występuje w szczególności w wielkotowarowych fermach świń, jednakże można ją spotkać również w małych stadach. Najprostszą drogą zarażenia jest przewód pokarmowy, ale może do niego dojść również poprzez uszkodzone fragmenty skóry oraz poprzez układ rozrodczy w trakcie krycia. Leptospiry atakują w szczególności nerki, gdzie zasiedlają się i rozmnażają. Mogą być wydalane z moczem nawet przez 2 lata, choć najwyższe siewstwo jest w czasie pierwszego miesiąca po zakażeniu. Leptospiry utrzymują się również w macicy ciężarnych loch. Często dochodzi do wewnątrzmacicznych zakażeń płodów w drugiej połowie ciąży. Wykazano też zakażenie osesków za pośrednictwem mleka lochy.

• Jeśli chcemy cieszyć się licznymi miotami i dużą liczbą prosiąt odchowanych od lochy, konieczna jest eliminacja patogenów pogarszających funkcje rozrodcze macior

Dominika Stancelewska

Zdjęcie: Dominika Stancelewska