Poekstrakcyjna śruta rzepakowa zawiera 35–37% białka ogólnego i do 4% tłuszczu surowego, natomiast makuch rzepakowy do 35% białka ogólnego i do 10% tłuszczu surowego. Bazując na krajowych źródłach białka roślinnego nie jesteśmy więc w stanie całkowicie zastąpić śruty sojowej, która zawiera około 44% białka ogólnego i jest ono bardziej strawne. Terenowe wyniki produkcyjne lepiej wypadają przy stosowaniu jako źródła białka paszowego poekstrakcyjnej śruty sojowej, musimy jednak dążyć do uzyskiwania podobnych parametrów przy wykorzystaniu krajowych roślinnych surowców białkowych. Zwłaszcza w przypadku połączenia surowców rzepakowych oraz nasion roślin strączkowych, można znacznie obniżyć koszt mieszanek dla trzody chlewnej.

Pasze rzepakowe mogą zastąpić około 50% śruty sojowej w żywieniu świń

Miesięcznik "Top Agrar Polska" oraz Polskie Stowarzyszenie Producentów Oleju zorganizowali po raz czwarty ogólnopolską konferencję na temat śruty rzepakowej. Tym razem w wersji online. Po raz kolejny próbowano dyskutować na temat tego, czy surowiec ten może być alternatywą dla importowanej śruty sojowej i jakie są możliwości wykorzystania pasz rzepakowych w żywieniu świń.

Produkcja rzepaku w Unii Europejskiej w 2020 roku wyniosła 15,9 mln ton. Najwięksi producenci to Niemcy, Francja i Polska. W tym roku uzyskaliśmy około 2,7 mln ton, a PSPO szacuje, że mogło to być nawet 3 mln ton. Wciąż jednak duży jest eksport śruty rzepakowej z naszego kraju. Głównym odbiorcą są Niemcy, które pomimo wysokiego poziomu produkcji własnych pasz rzepakowych są w stanie zagospodarować jeszcze część zaimportowaną z Polski, dzięki czemu wykorzystanie śruty rzepakowej w paszach dla zwierząt dorównuje tam ilości stosowanej śruty sojowej.

– Polska jest w czołówce producentów rzepaku, a co za tym idzie, także pasz rzepakowych. Pomimo deficytu białkowego jesteśmy jednak niestety dużym eksporterem śruty rzepakowej, która mogłaby być z powodzeniem zagospodarowana w żywieniu trzody chlewnej – uważa Adam Stępień, dyrektor generalny Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju.

	Produkcja surowca białkowego (t)	Zawartość białka w surowcu	Ilość białka w rocznej produkcji surowca (t)
Groch	110 860	24%	26 606
Bobik	67 680	30%	20 304
Łubiny	359 320	39%	140 135
Soja	15 010	37%	5 554
Śruta rzepakowa	1 458 000	33%	481 140
Razem	2 010 870		673 739

• Produkcja krajowych roślin białkowych w 2019 roku ( dane MRiRW)

• – Wykorzystujemy zaledwie połowę śruty rzepakowej wyprodukowanej u nas w kraju – mówił Adam Stępień

Należy pokazać realne możliwości obniżenia kosztów produkcji zwierzęcej

– Niezależnie od opinii na temat tego czy GMO szkodzi czy nie, to trendy konsumenckie będą zmieniać podejście producentów żywności i warto za nimi podążać także w produkcji świń. Tym bardziej, że branża olejarska w Polsce to duży, nowoczesny i skonsolidowany segment przemysłu rolno-spożywczego, co ułatwia podaż rynkową ujednoliconych pod względem jakościowym partii śruty rzepakowej. Ta stabilizacja dostępności wynika ze stałego zapotrzebowania na biokomponenty do produkcji biopaliw – podkreślał Adam Stępień.

Zdaniem ekspertów, jesteśmy w stanie zagospodarować w kraju co najmniej 1,4–1,7 mln ton pasz rzepakowych. Obecnie to wykorzystanie jest na poziomie 0,7–0,9 mln ton.

– Teoretycznie zapotrzebowanie na białko surowców rzepakowych jest dużo większe i można ich wykorzystać do produkcji mieszanek dla świń rosnących aż 615 tys. ton, a dla loch 30 tys. ton. Jeśli doliczy się 470 tys. ton dla drobiu oraz 1,3 mln ton dla bydła, to jesteśmy w stanie zagospodarować aż 2,415 mln ton śruty rzepakowej – wyliczał dr Tomasz Schwarz z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie.

Tymczasem wciąż jest ona niedoceniana zarówno przez rolników, jak i żywieniowców, a przecież stanowi doskonałą alternatywę dla importowanej do Polski śruty sojowej. Jak przedstawił dr Tomasz Schwarz, śruta rzepakowa i makuch pokrywają około 20% zapotrzebowania na białko paszowe. To zdecydowanie za mało w stosunku do możliwości. Wciąż w ponad 63% pochodzi ono ze śruty sojowej.

• Zdaniem ekspertów, śruta i makuch rzepakowy pomimo że mają mniej białka niż śruta sojowa, to jest to białko o wysokiej wartości biologicznej
  

• – Wysoki poziom włókna w surowcach rzepakowych może nam zrekompensować coraz częstsze niedobory tego składnika w paszach – przekonywał Tomasz Schwarz
  

Białka mniej, ale dobre

– Zastąpienie białka sojowego śrutą rzepakową w ilościach od 30 do nawet 100% w badaniach amerykańskich pokazało, że wyniki były zbliżone do żywienia świń mieszankami opartymi tylko na śrucie sojowej, a w niektórych przypadkach nawet lepsze. Również wyniki poubojowe, w tym powierzchnia oka polędwicy były porównywalne – twierdziła dr Anita Zaworska-Zakrzewska z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

Badania europejskie przeprowadzone na młodszej grupie świń, a mianowicie prosiętach po odsadzeniu i warchlakach, pokazały, że przyrosty były nieco niższe przy wykorzystaniu jedynie śruty rzepakowej w dietach. Natomiast, kiedy zastąpiono od 30 do 70% białka śruty sojowej paszami rzepakowymi, wówczas przyrosty były już w obu grupach porównywalne.

– Widać, że wartość biologiczna białka jest na tyle wysoka, że przyrosty masy ciała wcale nie spadają przy umiejętnym wykorzystaniu pasz rzepakowych. Pozwalają one w pełni zbilansować mieszanki przy czym proporcje są uzależnione od okresu wzrostu świń – twierdziła dr Anita Zaworska-Zakrzewska.

W 10-letnim programie badawczym nad wykorzystaniem krajowego białka paszowego również przyrosty w grupie warchlaków były o około 100 g niższe podczas stosowania śruty rzepakowej. Jednak podczas tuczu na etapie pasz grower i finiszer, ten gorszy wzrost został całkowicie skompensowany, podobnie jak współczynnik wykorzystania paszy, który był na tym samym poziomie co w grupie otrzymującej białko śruty sojowej.

Jak przekonywał dr Tomasz Schwarz, białka w śrucie rzepakowej jest mniej, ale nie jest ono gorsze od białka śruty sojowej. Porównując profil aminokwasowy, zwłaszcza jeśli chodzi o aminokwasy egzogenne, które muszą być dostarczone zwierzętom z paszą, to ma ono wysoką wartość odżywczą.

– W doświadczeniu, w którym zamiast śruty sojowej zastosowaliśmy makuch rzepakowy, zanotowano ponadto niższe otłuszczenie tusz, co potwierdza korzystny wpływ krajowych surowców białkowych także na jakość mięsa – kontynuowała Anita Zaworska-Zakrzewska.

• – Żywienie świń paszami rzepakowymi nie pogarsza wyników produkcyjnych, a jakość tusz jest nawet lepsza niż przy żywieniu śrutą sojową – podkreślała Anita Zaworska-Zakrzewska
  

Dodatek oleju zwiększy koncentrację energii w paszy

Poekstrakcyjna śruta rzepakowa charakteryzuje się średnio o około 10% gorszą strawnością aminokwasów w porównaniu do śruty sojowej. Za główną przyczynę tego uważa się wyższą zawartość włókna surowego oraz tanin, a także szybsze tempo przepływu treści przez przewód pokarmowy zwierząt. Jednak, zdaniem Tomasza Schwarza, prace nad nowymi odmianami zbóż w ostatnich latach spowodowały, że tego składnika jest w nich obecnie znacznie mniej i z tego powodu możemy mieć problem z właściwym zbilansowaniem włókna w paszy. W rozwiązaniu problemu niedoboru włókna może pomóc właśnie zastosowanie śruty rzepakowej.

Bezkonkurencyjność poekstrakcyjnej śruty sojowej polega na możliwości stosowania jej bez ograniczeń w paszach dla wszystkich grup świń, w tym dla prosiąt. Dzięki procesowi ekstrakcji oleju, a następnie toastowaniu, większość związków o charakterze antyodżywczym jest usuwanych lub dezaktywowanych, co istotnie poprawia jakość paszy, jej wartość odżywczą i strawność. Poekstrakcyjna śruta rzepakowa, pomimo że poddawana jest podobnym procesom, może zawierać pewne ilości różnych czynników o charakterze antyodżywczym, jak taniny i fityniany. Obniżają one strawność podstawowych składników pokarmowych, dezaktywują enzymy, powodując zwiększenie wydalania azotu w kale i zmiany w narządach wewnętrznych. Wraz ze wzrostem udziału tanin w diecie stwierdza się zmniejszenie przyrostów u świń. Fityniany tworzą z minerałami i enzymami nierozpuszczalne kompleksy, co u zwierząt monogastrycznych prowadzi do niedoborów minerałów oraz obniżenia strawności paszy. Dodatek do paszy enzymów, w tym zwłaszcza fitazy, wpływa na lepsze wykorzystanie fosforu fitynowego, a także wzrost strawności białka i skrobi.

Fermentowana może być wykorzystywana na mokro jak i na sucho

– Fermentowana poekstrakcyjna śruta rzepakowa może być wykorzystywana zarówno w systemie żywienia na mokro, jak i na sucho. Fermentacja poprawia bezpieczeństwo pasz, gdyż eliminuje szkodliwe bakterie oraz mikotoksyny, ale poprawia także smakowitość paszy. Proces ten wpływa na obniżenie poziomu glukozynolanów oraz polisacharydów nieskrobiowych w śrucie, a także bakterii oraz grzybów w jelitach. Wykorzystanie surowca w takiej formie poprawia status zdrowotny świń, dzięki czemu można ograniczyć stosowanie antybiotyków i tlenku cynku – wyjaśniała prof. Anna Czech.

W fermentowanym surowcu spada nie tylko zawartość glukozynolanów, tanin i kwasu fitynowego, ale także włókna surowego. Wzrasta natomiast produkcja kwasu mlekowego oraz spada pH, co jest bardzo korzystne dla trawienia. Stymuluje również układ odpornościowy do syntezy immunoglobulin o czym świadczy wzrost IgG w osoczu krwi prosiąt, a także miejscową odporność w obrębie błony śluzowej przewodu pokarmowego.

– U prosiąt żywionych mieszanką z udziałem wysuszonej fermentowanej poekstrakcyjnej śruty rzepakowej kosmki jelitowe były wyższe. Tak więc nie tylko zakwaszacze czy probiotyki mogą pomóc w bezpiecznym odchowie prosiąt po odsadzeniu, ale także fermentowane produkty białkowe. Wprowadzenie fermentowanych wysuszonych poekstrakcyjnych komponentów białkowych do mieszanek dla warchlaków może korzystnie wpływać na odporność zwierząt oraz skład mikroflory i zdrowie przewodu pokarmowego, a tym samym poprawić wyniki produkcyjne – przekonywała prof. Anna Czech.

Nabiera to szczególnego znaczenia w związku z perspektywą wycofania leczniczego tlenku cynku z pasz dla prosiąt po 2022 roku, więc trzeba szukać nowych rozwiązań w zapobieganiu biegunkom i pogorszeniu wyników po odsadzeniu.
Dominika Stancelewska
Zdjęcia: Dominika Stancelewska