Organizacja produkcji jest jednym z ważniejszych elementów prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa i powinna umożliwiać takie prowadzenie stada loch, które zapewnia ograniczenie strat, racjonalne wykorzystanie możliwości zwierząt, pomieszczeń oraz czasu pracy, a w konsekwencji przetrwanie w trudnych czasach. Formowanie grup techno­logicznych jest bardzo ważne ze względów ekonomicznych, zdrowotnych i organizacyjnych. Umożliwia łatwiejsze przeprowadzanie zabiegów profilaktycznych, lepsze wykorzystanie budynków, gdyż w określonych dniach tygodnia skupiamy się na konkretnych czynnościach. Na przykład od poniedziałku do środy na inseminacji, a od czwartku do piątku na porodach. Wszystkie zajęcia, jak obserwacja rui, inseminacja loch, kontrola porodów, odsadzanie prosiąt, można wykonać w tym samym czasie. Dzięki temu w przeliczeniu na jedną sztukę nakłady pracy ulegają znacznej redukcji.

Mamy też możliwość rytmicznej sprzedaży warchlaków lub tuczników, a następnie czas na mycie i dezynfekcję pomieszczeń zgodnie z zasadą całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste. Przy występowaniu wielu chorób w intensywnej produkcji świń jest to najlepszy system utrzymania, którego główną zaletą jest przerwanie łańcucha zakażeń i utrzymanie wysokiego statusu zdrowotnego zwierząt, dzięki temu, że wprowadzamy je do wyczyszczonych pomieszczeń.

Postaw na organizację pracy

Praca powinna być tak zorganizowana, aby zajęcia związane z wyszukiwaniem rui i inseminacją były wykonane w określonych porach dnia. To najważniejszy etap w produkcji. Od poprawnego funkcjonowania sektora rozrodu zależą bowiem wyniki w chlewni. Dlatego nie można odrywać się do innych prac, jak rozładunek paszy czy załadunek zwierząt, w czasie gdy należy zająć się rozrodem.

Najważniejsze, aby poprawnie stymulować ruję, odczytać jej objawy i wykonać zabieg inseminacji. Nie mniej ważne jest prowadzenie podstawowej dokumentacji wykonanych prac i zabiegów oraz notowanie wyników. Najlepiej, jeśli dokumentacja zawiera również dokładny plan obrotu grupami zwierząt. Bez tego zarządzanie stadem nie będzie możliwe. Stworzenie grup macior umożliwia grupowe wyproszenia, a w związku z tym utworzenie stałych grup technologicznych we wszystkich sektorach produkcji, którym można zapewnić odpowiednie warunki. Pozwala też na wykorzystanie potencjału rozrodczego stada podstawowego. Im mniej prosiąt odchowuje locha w ciągu roku, tym ich produkcja jest droższa, a wraz ze wzrostem liczby odchowanych prosiąt maleją koszty jednostkowe i zwiększa się opłacalność chowu. Dlatego dobre ułożenie rozrodu powinno być priorytetem. Skracanie długości laktacji dla poprawy wskaźnika częstotliwości oproszeń nie jest najlepszym rozwiązaniem. Czas karmienia prosiąt przez lochy powinien być uzależniony przede wszystkim od wielkości stada oraz warunków utrzymania prosiąt w odchowalni i jakości stosowanych pasz.

W większych stadach ze względów organizacyjnych wybiera się zazwyczaj krótsze terminy odsadzania, czyli w 28. dniu. W małych i średnich gospodarstwach dobrym rozwiązaniem staje się laktacja 35- lub 42-dniowa. Z jednej strony umożliwia uzyskanie dwóch miotów od lochy w ciągu roku, z drugiej zaś odsadzane prosięta są zazwyczaj w lepszej kondycji. Oproszenia loch w porodówce mogą czasami różnić się bowiem nawet o 7 dni. Dłuższy okres laktacji pozwala na odsadzanie bardziej wyrównanych miotów, nawet gdy są one nieznacznie zróżnicowane wiekowo. Przy 28-dniowej laktacji odsadzamy prosięta bardziej zróżnicowane, a to pociąga ryzyko większych strat w czasie odchowu.

Jaki podział wybrać?

Rytm produkcji należy wybierać uwzględniając wielkość gospodarstwa. Przy dużej liczbie loch (powyżej 200) najwygodniejszy może być rytm tygodniowy, przy mniejszym stadzie produkcję można prowadzić w rytmie dwu-, trzy- lub czterotygodniowym, co oznacza, że porody odbywać się będą, co 2, 3 lub 4 tygodnie. Jeżeli chcemy mieć w grupie 10 loch, które będą wypraszały się co 3 tygodnie, musimy mieć w stadzie 70 macior. Jeżeli wyproszenia i odsadzenia takiej wielkości grup mają odbywać się w rytmie tygodniowym, liczba loch stada podstawowego powinna wynosić 210 sztuk, a przy rytmie dwutygodniowym – 100 samic. Liczba grup w sektorach pozwala na ustalenie wielkości stanowisk zależnie od liczby loch w grupie.

Jeżeli w stadzie będzie 210 loch, a grupa liczy 10 sztuk, wówczas musimy przewidzieć odpowiednio 50, 110 i 50 stanowisk w sektorach krycia, loch prośnych i porodówki, a w przypadku odchowalni 70 miotów. To dla cyklu tygodniowego. W przypadku rytmu dwutygodniowego możemy zaplanować połowę wymaganego miejsca, zaś rytm trzytygodniowy pozwala na zmniejszenie dostępnej powierzchni o jedną trzecią.

Cykl tygodniowy pozwala na łatwe włączanie loch i loszek do stada, głównie tych sztuk, u których wystąpiły zaburzenia w cyklu rujowym. W przypadku cyklu dwutygodniowego utrudnione jest dołączanie do stada loch, u których wystąpiły zaburzenia rui albo ruja pojawiła się później niż u pozostałych zwierząt w grupie. Różnica wieku w jednej partii prosiąt może wynosić nawet do 2 tygodni. Najliczniejsze grupy loch można tworzyć, stosując cykl trzytygodniowy i tym samym możliwe będzie uzyskiwanie dużej grupy wyrównanych prosiąt. Ponadto lochy, które powtarzają ruję, można włączyć do kolejnej grupy, ponieważ powtarzające się co 3 tygodnie wyproszenia dobrze pasują do długości biologicznego cyklu rujowego loch, który wynosi właśnie 21 dni.

Rytm trzytygodniowy pozwala na czterotygodniowy okres laktacji. To z kolei wpływa korzystnie na zdrowotność loch i prosiąt. W rytmie trzytygodniowym w jednym tygodniu przeprowadza się wykrywanie rui i krycie macior z jednej grupy. W następnym tygodniu proszą się lochy z innej. W kolejnym tygodniu przypada odsadzanie prosiąt w grupie loch, która tydzień później będzie wchodziła w ruję. Pozwala to na koncentrowanie się w danym tygodniu tylko na jednym konkretnym zadaniu. Większe stada produkują z reguły w rytmie tygodniowym. Wówczas wszystkie czynności wykonywane są w każdym tygodniu.

Luźne dni to strata

Lochy będące w grupach łatwiej jest obserwować podczas porodów. Można też sprawnie kontrolować prośność. W takim systemie łatwiej jest również otrzymywać duże partie wyrównanych prosiąt. Zwiększenie liczby prosiąt od lochy jest możliwe głównie poprzez skrócenie okresu między wyproszeniami. Konieczna jest więc synchronizacja rui i porodów, którą można uzyskać poprzez równoczes­ne odsadzanie wszystkich macior.

Praca z lochami po odsadzeniu wpływa na lepszą plenność oraz krótszy czas od odsadzenia do pierwszego krycia. Jest to bardzo istotny element, dzięki któremu uzyskuje się cykliczność i bardziej zwartą grupę, a to ułatwia późniejszą pracę z porodami. Liczba dni luźnych jest najważniejszym czynnikiem obniżającym wartość wskaźnika częstotliwości wyproszeń i tak naprawdę to ona decyduje o rytmie produkcji w gospodarstwie. Gdy okres luźny u loch trwa 5 dni, a okres karmienia 28 dni, to liczba miotów, jaką uzyskamy w roku na lochę, wyniesie około 2,5. W praktyce nie udaje się zazwyczaj doprowadzić do skutecznego zapłodnienia wszystkich loch w pierwszej rui po odsadzeniu i dlatego czas jałowienia wydłuża się o kolejny cykl płciowy, a tym samym spada wskaźnik częstotliwości oproszeń.

System grupowy wymusza korzystanie z inseminacji, ponieważ jednocześnie trzeba pokryć dużą liczbę loch. Przyjmuje się, że około 70% z nich wykazuje ruję w 4.–6. dniu po odsadzeniu. Dlatego nowo formowane grupy uzupełnia się loszkami remontowymi bądź lochami, które nie zostały skutecznie pokryte w swojej grupie. Zwykle 15–20% loch powtarza ruję, dlatego o taki odsetek zwierząt należałoby zwiększyć nowo formowaną grupę samic. O właściwym przebiegu produkcji decyduje więc sprawny remont stada, który powinien wynosić około 30–40% rocznie.

Zalety grupowego utrzymania loch

Dzięki grupowym wyproszeniom uzyskujemy:

• grupową ruję u odsadzanych loch oraz wprowadzanych młodych loszek, a tym samym sprawną kontrolę rui,
• dobre rozplanowanie prac – można położyć nacisk na elementy, które mają istotny wpływ na wyniki produkcyjne,
• porody loch w ściśle określonym czasie, pełny nadzór nad porodami,
• warunki do lepszego odchowu prosiąt dzięki możliwości wyrównywania miotów,
• oszczędność nakładów pracy w wyniku optymalnego rozplanowania zajęć,
• możliwość przerwania łańcucha zakażeń patogenami dzięki stosowaniu zasady całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste,
• większe i wyrównane partie prosiąt oraz tuczników.

• Utrzymywanie stada w grupach technologicznych ułatwia przeprowadzanie zabiegów i nadzór nad poszczególnymi sektorami

Fot. Dominika Stancelewska

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał na podstawie artykułu Dominiki Stancelewskiej, który ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 10/2022 na str. 66.  Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.