To co do tej pory znaliśmy głównie ze zdjęć, staje się faktem. To nie jest Afryka Subsaharyjska, gdzie poza 4 –miesięczną pora deszczową, przez pozostałe miesiące ciągną się susze odbijające się na całej gospodarce tamtejszych państw, w tym rolnictwie i sytuacji bytowej ludności. Te pojawiające się w mediach fotografie, to krajobraz naszej Europy. Co gorsze, w najbliższym czasie w wielu regionach metrolodzy nadal nie zapowiadają tak potrzebnych i obfitych opadów deszczu. Marija Gabriel, europejska komisarz ds. innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży, wskazuje, że główną przyczyną są oczywiście zmiany klimatu, z roku na rok coraz bardziej widoczne.

Tu nasuwa się pytanie, dlaczego dopiero przedłużające się fale upałów i niedobory wody stworzyły bezprecedensowy nacisk na dbałość o poziom wód w całej UE?

Konsekwencje suszy będą wysokie i odbiją się na wielu gałęziach przemysłu, transportu towarowego, produkcji energetycznej, rolniczej i żywnościowej. Dodajmy do tego kryzys wywołany wojną Rosji w Ukrainie, którego skutki dotyczą przede wszystkim żywności i rolnictwa.

 

• Susza w Europie – pierwsza dekada sierpnia 2022 r.

Susza to pożary i straty w plonach

Wielotygodniowe upały, brak deszczu, susza. To idealny przepis na wielkoskalowe pożary, zwłaszcza lasów. Już od początku lipca borykali się z nimi strażacy z Hiszpanii, Francji, Chorwacji czy Grecji. A będzie dużo gorzej, jeśli faktycznie susza obejmie 2/3 kontynentu. Już teraz plony są niższe niż średnia z ostatniego 5-lecia, w tym:

• 16 proc. dla kukurydzy,
• 15 proc. dla soi,
• 12 proc. dla słonecznika.

Autorzy raportu wskazują jasno, że tego lata niemal wszystkie europejskie rzeki w pewnym stopniu wyschły. Skutki niskiego poziomu wód odczuwa też sektor energetyczny. W wyniku tego o 20 proc. spadła ilość energii wytwarzanej w elektrowniach wodnych.

Dwa miesiące bez większego deszczu w Zachodniej, Środkowej i Południowej Europie. Gdzie jest najgorzej?

Susza szczególnie dotknęła takie kraje jak: Włochy, Hiszpania, Portugalia, Francja, Niemcy, Holandia, Belgia, Luksemburg, Rumunia, Węgry, Północna Serbia, Ukraina, Mołdawia, Irlandia i Wielka Brytania.

Od jakiegoś czasu coraz częściej trafiają do nas apokaliptyczne obrazy suchych jak wiór obszarów i dorzeczy w Europie. Francuska Loara wysycha, a Ren, który przepływa przez 6 krajów ma tak niski poziom wód, że nie jest na nim możliwa żegluga śródlądowa. Rekordowo niskie stany rzek odnotowuje się zarówno w Niemczech, jak i w Polsce. W Czechach, Holandii i w Niemczech o niskim stanie rzek wskazują także odsłonięte tzw. kamienie głodu - wykorzystywane w minionych stuleciach dla oznaczania krytycznie niskiego poziomu wody. W Polsce za to mamy kryzys wywołany zatruciem Odry i masowym śnięciem ryb.  W Polsce z powodu suszy szczególnie dotknięte są woj. zachodniopomorskie, wielkopolskie i lubuskie.

Susza na zachodzie Polski niszczy uprawy. Co jeszcze złego spotka polskich rolników w tym roku?

Trudna do wytrzymania fala upałów, która przed dłuższy czas utrzymywała się w całej Polsce, minęła nareszcie w miniony weekend. Przynajmniej w Wielkopolsce. W rejonach, gdzie deszczu brakowało szczególnie, nareszcie popadało. Jednak jak większość upałów, także te zakończyły się dość dynamiczną i niebezpieczną pogodą, zwłaszcza w południowej i zachodniej części kraju. W ostatnich dniach padało mocno, na szczęście nie tylko podczas burz. Wielkopolska Izba Rolnicza zorientowała się czy zmiana aury związana była ze szkodami jakie mogą powodować gwałtowne burze w uprawach i w gospodarstwach.

Chociaż sytuacja na wielkopolskich polach jest nieco lepsza niż w Lubuskim, tutaj susza jest równie dotkliwa. Deficyt opadów występuje od marca. Susza niszczy uprawy kukurydzy na ziarno i kiszonkę. Pogłębia się kryzys energetyczny. Tegoroczna zima i przyszła wiosna zapowiadają się w czarnych barwach. Na te ww. i inne problemy w apelu do resortu rolnictwa zwraca Wielkopolska Izba Rolnicza.

Opady o różnym natężeniu w Wielkopolsce. Jak sytuacja w kukurydzy, burakach cukrowych i użytkach zielonych?

Padało w całym województwie, ale z różnym natężeniem. Najwięcej w powiatach: poznańskim (50-115 l na m²), krotoszyńskim (40 – 70l na m²), rawickim (50l na m2), czarnkowsko-trzcianeckim (50 – 60 l na m²) oraz w wolsztyńskim (50l na m²). Ogółem deszczu spadło sporo, był on głównie jednostajny, nie powodujący zniszczeń. Niektóre powiaty (poznański, kępiński, obornicki i ostrzeszowski) zanotowały powalone drzewa, połamane gałęzie, zerwane dachy i podtopienia. 

WIR i rolnicy z w Wielkopolski mówią tutaj jednym głosem, sytuacja w uprawach kukurydzy, burakach cukrowych i użytkach zielonych jest tragiczna. To pokłosie zimnej wiosny oraz suszy.

Dokładniej, stan:

• kukurydzy na polach jest zły i niezadowalający - plantacje częściowo pozasychały; kolby są małe lub ich brak, kiepsko związane albo „puste” tzw. szczerbate. Kukurydza na lepszych glebach wygląda obiecująco, jednak na słabszych jest już za późno na wzrost plonu – pomimo deszczów. Szacuje się, że tegoroczne plony mogą być o 30 – 50 % niższe niż w roku ubiegłym. Część rolników z powiatu nowotomyskiego podejmuje decyzję o koszeniu na kiszonkę kukurydzy, którą uprawiali na ziarno.
• upraw buraka cukrowego - podobnie jak w kukurydzy – plony zapowiadają się kiepskie. Długotrwały niedostatek wody przyczynia się do zahamowania wzrostu roślin z jednoczesnym zasychaniem liści zewnętrznych. Przewiduje się, że plony mogą być o 30 – 40 % niższe od tych ubiegłorocznych.
• użytków zielonych jest równie kiepski - pierwszy pokos traw był uboższy niż zeszłoroczny o 1/3. Drugi - praktycznie zerowy. Łąki powysychały. Jeżeli obecna pogoda się utrzyma, trzeciego pokosu może już nie być.

W związku z występowaniem suszy w naszym województwie, która jest bardzo dotkliwa, Wielkopolska Izba Rolnicza wystosowała Całość pisma do Wicepremiera, Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Henryka Kowalczyka apelując o interwencję w ww. sprawach. Pełną treść pisma WIR znajdą Państwo tutaj.

W Lubuskim w ciągu 4 dni w niektórych miejscach spadło 200 - 300 l wody

Stanisław Myśliwiec, Prezes Lubuskiej Izby Rolniczej (LIR), w rozmowie z nami oznajmił, że susza w województwie lubuskim skończyła się w środę 24 sierpnia 2022 roku. W niektórych miejscach w ciągu 4 dni spadło nawet 200-300 l deszczu. Niestety, ale te opady nie poprawią sytuacji na polach. Może minimalnie w rzepaku. Do tej pory gleba w wielu miejscach miała zerową wilgotność.

- Te opady na pewno nie pomogą już kukurydzy. Kolby są niewykształcone, liście zaschnięte. Sytuacja minimalnie może poprawić się za to tylko w buraku cukrowym - powiedział Prezes LIR - Są rejony, gdzie 80 % upraw jarych zostało zniszczonych przez suszę i wysokie temperatury, choć gleby tutaj mamy bardzo dobre. Ziarno się zasmażyło, jedynie dobre parametry posiada słoma - podkreśla Stanisław Mysliwiec.

Stanisław Myśliwiec: Dane z aplikacji suszowej są niedoszacowane. To nieuczciwe

Stanisław Myśliwiec zwraca uwagę, że szacowanie szkód wywołanych suszą poprzez aplikacje jest pomyłką i przekłamywaniem rzeczywistości. System monitoringu suszy prowadzony przez IUNG w Puławach jest wadliwy, nie oddaje stanu faktycznego na polach. I choć suszę gołym okiem widać, Instytut często jej nie stwierdza. Niestety, ta susza jest najgorszą od 5 lat, od kiedy występuje. W poprzednich latach gleby miały jakieś zasoby wód, w tym roku już nie. Owszem, tam, gdzie zdarzały się opady punktowe, plony są zadowalające, ale nie można tego przenosić na skalę całego województwa. Dlatego, już po raz kolejny

- Wcześniej, nawet jeśli Komisja szacująca szkody się pomyliła, to były to błędy na poziomie 5 proc. Aplikacja suszowa opiera się na danych z radaru, który znajduje się w Poznaniu i często nijak mają się one do rzeczywistości w woj. lubuskim. Przykładem niech będzie gmina Gubin, która w raportach IUNG opartych na danych z radaru w Poznaniu nie łapie się na suszę, a w rzeczywistości skala suszy jest tam olbrzymia - wyjaśnia Myśliwiec.

Rozwiązaniem tego problemu mogłaby być regionalizacja szacowania skali problemów w rolnictwie, np. z ramienia wojewodów. Stanisław Myśliwiec podkreśla, że samorząd rolniczy już piąty rok z rzędu występuje o taką możliwość. Niestety - bezskutecznie. Jak do tej pory, tylko w 2020 roku za czasów Jana Krzysztofa Ardanowskiego, który wtedy był ministrem rolnictwa, wydano zgodę na wcześniejsze nawożenie upraw azotem. Decyzja ta znacznie poprawiła ówczesną sytuację na polach. 

- Nie karajcie rolników za to, że chcą po prostu pracować. Nam pomoc jest potrzebna tu i teraz - apeluje prezes Lubuskiej Izby Rolniczej.

Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Gigantyczna susza w Lubuskiem wypala plony na popiół. "500 szt. bydła będzie jeść suche badyle” [WIDEO].

oprac. nmm

Źródło: WIR, Europejskie Obserwatorium Suszy

fot. J. Michalski