r e k l a m a
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Kontrola żywienia krów: czym jest dawka strawiona?
05.11.2019
Żywienie krów, szczególnie tych wysoko wydajnych nie jest sprawą prostą, gdyż specyfika trawienia przeżuwaczy sprawia, że nie od razu wiadomo, jak będzie wykorzystana pasza, którą podajemy krowom. We wcześniejszym artykule została omówiona kontrola najważniejszej dla hodowcy dawki wykorzystanej, która decyduje o tym jaka będzie wydajność, zdrowotność, płodność i kondycja krów, a także opłacalność produkcji mleka.
Gdybyśmy mieli wszystkie wskaźniki na najwyższym poziomie i byli z nich w 100% zadowoleni, to można by powiedzieć, że kontrola pozostałych rodzajów dawek, a więc strawionej, pobranej, podanej, wymieszanej i obliczonej byłaby zbędna. Ale czy kiedykolwiek będziemy w tej komfortowej sytuacji? Bo skąd będziemy wiedzieć, czy rzeczywiście wszystko działa bezbłędnie i nic nie da się już poprawić? Bez kontroli pozostałych rodzajów dawek pewności tej nigdy nie będzie. Stąd trzeba także dokonać oceny dawki strawionej. Dobrego żywieniowca bardziej interesuje to, co znajduje się z tyłu niż z przodu krowy. Wygląd odchodów, konsystencja, kolor, resztki, jakie pozostają po ich płukaniu wiele mówią o funkcjonowaniu żwacza i jelit, a więc głównych narządów odpowiedzialnych za trawienie i wchłanianie pasz u przeżuwaczy.
Specyfika trawienia przeżuwaczy
Głównym organem trawiennym jest żołądek. U przeżuwaczy żołądek jest podzielony na cztery odrębne komory, z których trzy stanowią przedżołądki: żwacz, czepiec, księgi, a czwarta trawieniec to żołądek właściwy (grafika 1). Trawienie w przedżołądkach, z których największy jest żwacz mogący pomieścić nawet 250 l treści pokarmowej, odbywa się dzięki bytującym tu mikroorganizmom: bakteriom, pierwotniakom oraz grzybom. W czepcu o pojemności 5-10 l następuje mieszanie i segregacja treści, by cząstki dobrze rozdrobnione mogły przejść do ksiąg, natomiast wymagające dalszej fermentacji wracają do żwacza. W księgach, o pojemności 7-18 l następuje odwodnienie napływającej treści i skierowanie jej do trawieńca, o pojemności do 20 l, gdzie podobnie jak u zwierząt monogastrycznych, następuje rozkład enzymatyczny paszy.
Specyficzna budowa przewodu pokarmowego, w którym główną rolę pełni żwacz i znajdujące się w nim mikroorganizmy powoduje, że przeżuwacze w odróżnieniu od zwierząt monogastrycznych mogą także dobrze wykorzystywać ciężko strawne składniki paszy pochodzenia roślinnego i przetwarzać je na pełnowartościowe białko zwierzęce. Błonnik, celulozy i hemicelulozy zostają rozłożone do wysoko energetycznych i dobrze wykorzystywanych przez organizm lotnych kwasów tłuszczowych. W ciągu długich lat ewolucji nastąpiło dobre przystosowanie przeżuwaczy do przyjmowania i trawienia pokarmu roślinnego. Zanikowi uległy górne siekacze, a rośliny przyciskane są językiem do górnej wargi i ścinane przez dolne siekacze. Z kolei płaskie i duże zęby przedtrzonowe i trzonowe umożliwiają dobre roztarcie roślin, co zwiększa ich strawność. Najbardziej charakterystyczne jest jednak przeżuwanie, które następuje później po zjedzeniu paszy, kiedy jest czas na spokojne przeżucie pobranej karmy. Następuje odłykanie niestrawionej paszy, powtórne żucie i połykanie. Na każdą odłykaną porcję przypada 50-60 ruchów szczęk, w czasie których pasza jest dokładnie rozdrabniana i nawilżana. Im więcej włókna w dawce, tym ruchów szczęk będzie więcej, nawet ponad 70. Stąd liczenie ruchów szczęk przypadających na jedno odłykanie może być pomocne przy ocenie zawartości włókna w dawce i przewidywaniu pobrania paszy, o czym będzie więcej w następnym artykule.
Dobremu trawieniu paszy sprzyja także produkcja olbrzymich ilości śliny (ponad 100 l dziennie) o odczynie zasadowym, której zadaniem jest zobojętnienie fermentującej treści w przedżołądkach. Ślina oprócz dużych ilości wodorowęglanu sodu zawiera także mocznik, który wykorzystywany jest do syntezy białka bakteryjnego.
-_%C5%BCwacz%2C_czepiec%2C_ksi%C4%99gi_(przed%C5%BCo%C5%82%C4%85dki)%2C_trawieniec_(%C5%BCo%C5%82%C4%85dek_w%C5%82a%C5%9Bciwy.jpg)
- 1. Budowa żołądka u krów (4 komory): żwacz, czepiec, księgi (przedżołądki), trawieniec (żołądek właściwy.)
Wygląd odchodów
Większość pobranej przez krowy paszy ulega trawieniu mikrobiologicznemu w żwaczu (do 80 %) i tu także jest wchłaniana większość składników pokarmowych (grafika 2). Niestety, kiedy żywienie, skład i jakość pasz są niewłaściwe (np. zbyt dużo pasz treściwych, zbyt mało włókna strukturalnego) dochodzi do zaburzeń trawienia, co będzie uwidaczniało się też w zmianie wyglądu (konsystencji, koloru i zawartości) odchodów. Kiedy żwacz jest przeciążony i nie może strawić wszystkich pasz, które powinien, to wówczas przechodzą one do jelita cienkiego i jeżeli i tu będzie ich zbyt dużo, to do jelita grubego. Jeżeli będzie dużo węglowodanów, wówczas będzie dochodziło do fermentacji w jelicie grubym, czego objawem będą luźne, cuchnące, bąbelkujące odchody. Umieszczenie odchodów w zakręconym słoiku na co najmniej 24 godziny w ciepłym pomieszczeniu (>20oC) pomoże upewnić się, czy z taką sytuacją mamy do czynienia (grafika 3). Jeżeli pęcherzyki powietrza będą większe niż moneta 2 zł, to będzie to wskazywało na fermentację niestrawionej obecnej w odchodach skrobi.
- 2. Trawienie i wchłanianie paszy u krów - najważniejszą rolę pełni żwacz. Widzimy dużego przeżuwacza, a żywimy głównie niewidoczne bakterie żwacza!
Innym sposobem do sprawdzenia czy występują kwasice w stadzie jest oznaczanie pH odchodów (grafika 4). Normalne odchody mają odczyn zasadowy (pH > 7,0), natomiast przy kwasicach, jak sama nazwa wskazuje, odczyn będzie kwaśny (pH < 7,0).
Mimo, że ocena wyglądu odchodów jest subiektywna i nie zawsze precyzyjna, to w praktyce warto ją wykonywać, bo wiele mówi o prawidłowości żywienia krów i często pozwala wyeliminować błędy, które czasami się z różnych powodów pojawiają.
- 3. Umieszczenie odchodów w szczelnie zamkniętym słoju w temperaturze > 20OC na 1dzień pozwoli stwierdzić, czy w odchodach nie ma obecnej niestrawionej skrobi.
- 4. Oznaczanie pH odchodów jest pomocne przy ocenie żywienia, gdyż pozwala ustalić czy u krów nie występują kwasice
Konsystencja odchodów
Krowa oddaje kał średnio co 1,5-2 godziny, a w sumie w zależności od ilości pobranej paszy i wody ponad 50 kg dziennie. Ocenę konsystencji odchodów można przeprowadzić w skali 5-punktowej zaproponowanej przez Andi Skidmore (grafika 5) z Uniwersytetu Michigen (USA).
Konsystencja odchodów u krów wysokowydajnych ma prawo być bardziej luźna niż u krów o niższej wydajności. Dla takich krów typowe będą odchody o konsystencji zbliżonej do rzadkiej owsianki ze słabo zaznaczonymi pierścieniami. Przyczyną zbyt rzadkiej konsystencji odchodów może być nadmiar białka i skrobi by pass lub zbyt mało włókna i zbyt mało związków mineralnych w dawce. Luźne odchody będą często w pierwszych dniach wypędzania krów na pastwisko, kiedy mamy piękną, młodą z dużą zawartością białka, a małą włókna trawę, do której zjadania i trawienia w krowy nie są przyzwyczajone. Przyczyną jest brak odpowiedniej w żwaczu mikroflory do jej trawienia. Z pozoru mamy dziwną sytuację, piękna młoda trawa, a wydajność spada i krowy mają biegunkę.
- 5. Odchody zbite – za mało wody lub białka w paszy
- 6. Odchody od krów w laktacji powinny kleić się do buta, od krów zasuszonych nie muszą
- 7. Dobra konsystencja odchodów od krów, przy niższej wydajności
- 8. Dobra konsystencja odchodów od krów o wysokiej wydajności
Z kolei twarde, mocno zbite odchody będą wskazywały na zbyt małą zawartość białka i skrobi lub za dużą włókna w dawce. Przyczyną może być też zbyt mała ilość wody, którą krowy mają do dyspozycji. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy mamy zbyt mało poideł w oborze (powinno być 7-10 cm poidła na krowę) lub ganki w oborze są zbyt wąskie, że dostęp do poidła może zatarasować jedna krowa.
Pośrednio o konsystencji odchodów, szczególnie tych rzadkich, będzie też mówiła ocena higieny (czystości) ciała. Zabrudzone tylne kończyny, wymiona, strzyki będą wskazywały na zaburzenia w trawieniu oraz będą zwiększały ryzyko stanów zapalnych wymion (mastitis) i zbyt dużej liczby komórek somatycznych.
| Punkty | Charakterystyka | Ocena żywienia |
| 1 | Bardzo płynne, konsystencja zupy grochowej bez pierścieni i dołeczków, kałuża odchodów | Za dużo skrobi by-pass, za mało włókna, za dużo związków mineralnych |
| 2 | Nie ma zarysu stożka, odchody rozchodzą się, słabo widoczne pierścienie, o grubości mniejszej niż 2,5 cm | Jak w punkcie 1, bogate w składniki pokarmowe pastwisko |
| 3 | Konsystencja rzadkiej owsianki, odchody na 4 cm wysokie 4-6 koncentrycznych pierścieni, dołeczki, klejące się do buta (racic) | Zbilansowana dawka
prawidłowe odchody dla krów w okresie laktacji |
| 4 | Odchody są twarde, nie kleją się do buta (racic) nie tworzą pierścieni/dołeczków | Za mało rozkładanego białka, za dużo włókna, za mało skrobi. Prawidłowe odchody dla krów zasuszonych i w okresie porodu. |
| 6 | Odchody bardzo twarde jak kłody Odchody na 5-10 cm wysokie | Oznaki wysuszenia krowy (brak wody) w przeciwnym razie za mało rozkładalnego białka, za dużo włókna, za mało skrobi |
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a