Z artykułu dowiesz się
– Na integrowaną ochronę przed chorobami składa się kilka elementów. Po pierwsze – mamy szeroką paletę odmian, które mają cechy odporności na wiele patogenów. Wpływ na to, co dzieje się na polu, mają terminy siewu. Szczególnie ma to znaczenie w obszarach narażonych na susze jak Polska. W takich warunkach warto stosować wcześniejsze siewy, aby wykorzystać wilgoć z jesieni na rozwój roślin przed zimą – powiedział Hermann Hanhart, doradca z Izby Rolniczej Nadrenii Północnej-Westfalii. Kolejny element integrowanej ochrony to uprawa przedsiewna. Jeśli jest pełna i intensywna, to ma ona wpływ na likwidowanie zagrożenia przenoszonego z resztkami pożniwnymi, czyli szczególnie fuzariozy i DTR.
– Wiele grzybów reaguje pozytywnie na wysokie dawki azotu. Są to np. mączniak, rdze i plamistość siatkowa jęczmienia. Zatem zrównoważone stosowanie tego składnika to także element zapobiegania chorobom – dodawał doradca. Jednak najważniejszym elementem wpływającym na ochronę przed chorobami jest przebieg warunków pogodowych.
– Porażenie pszenicy przez różne choroby od 2002 r. do ostatniego sezonu wskazuje, że nie ma dwóch podobnych lat – zauważał ekspert. Wskazywał, że od 2006 r. nastąpiły znaczne zmiany klimatyczne, które mają wpływ na rozwój chorób. Na rys. 1. pokazane jest występowanie chorób zbóż od 2006 r. Im pole jest bardziej zaznaczone kolorem, tym choroba miała większe znaczenie.
Zestawienie z lat 2006–2022 pokazuje, że septorioza paskowana liści nie ma już największego znaczenia na zachodzie Niemiec. Wzrasta znaczenie rdzy.
– W 2007 i 2018 r. rdza brunatna silnie porażała pszenice. Natomiast w 2014 r. dominowała rdza żółta. W latach tych zwyżka plonu dzięki zastosowaniu fungicydów była znaczna i wynosiła przynajmniej ponad 2 t/ha ziarna – wyjaśniał Hanhart. Dodawał jednak, że w większości lata były suche i zastosowanie fungicydów dało w np. 2020 r. zaledwie 700 kg/ha zwyżki. Oznacza to, rok do roku nie jest podobny.
Rdza żółta na pszenżycie
Obecnie trzeba większą wagę przywiązywać do planowania ochrony. Do tego konieczna jest wiedza o rozwoju patogenów.
– Mamy grzyby szybko rozwijające się, jak sprawcy mączniaka, DTR, czy plamistości siatkowej, które od infekcji do widocznych objawów wymagają 6–7 dni. Są też długo rozwijające się, jak sprawca septoriozy liści, która wymaga 21 dni przy temp. 14°C. Przekłada się to na liczbę pokoleń, jakie dany patogen jest w stanie wytworzyć na plantacji w okresie wegetacji – tłumaczył doradca. Zatem, aby długo rozwijająca się septorioza wystąpiła w dużej liczbie pokoleń, które zagrażają plonowaniu, musi pojawić się na plantacji już jesienią. W 2022 r. warunki do tego, zdaniem Hanharta, nie wystąpiły.
Choroby liści zbóż (m.in. ramularioza jęczmienia) stanowią duże zagrożenie dla plonu. Jednak ich występowanie uzależnione jest od warunków pogodowych. Coraz częściej mamy do czynienia z suszą, kiedy zabieg nie jest uzasadniony ekonomicznie.
– Rok 2020 był suchy, a presja patogenów mniejsza i liczba zabiegów nie miała większego znaczenia. Zwyżka ekonomiczna w porównywanych strategiach 1-, 2- i 3-zabiegowej była najkorzystniejsza przy jednokrotnej ochronie w fazie liścia flagowego. Okazało się, że nie opłaciło się wtedy więcej wydawać pieniędzy i tracić czasu na kolejne opryskiwania – wspominał ekspert. Jednak w 2022 r. sytuacja była inna, ponieważ wystąpiło większe porażenie rdzami i septoriozą liści. Nadwyżka ekonomiczna, w zależności od tego, czy był 1, 2 czy 3 zabiegi, była porównywalna. Jednak wynikało to głównie z wysokiej ceny skupu pszenicy, a najwyższy uratowany plon był przy trzech zabiegach.
– W 2018 r. było dużo rdzy brunatnej i pleśni śniegowej. Uratowany plon przekraczał 2 t/ha. Ponieważ rdza największe szkody wyrządza na liściach, to najbardziej opłaciła się opcja z jednokrotnym zabiegiem fungicydem na tę chorobą, zastosowanym w fazie liścia flagowego – mówił Hanhart.
– Wynika stąd, że musimy znać działanie fungicydów oraz ewentualne odporności patogenów na nie. Niestety, tutaj nie mam dobrych wieści – zauważał Hanhart. Okazuje się, że na wiele grup występują w Europie znaczne odporności. Przedstawia się to wg jego informacji następująco:
Na rysunkach od 2. do 7. są przykładowe, proponowane przez doradcę programy ochrony dla Polski. Warto zapoznać się z opisami, ponieważ ich zastosowanie zależy od spełnienia różnych czynników.
Na odmianach odpornych nie ma potrzeby pierwszego zabiegu. Gdy w fazie BBCH 39 pojawią się deszcze, to na odmianach podatniejszych na rdzę brunatną można zastosować benzowindyflupyr + protiokonazol + tebukonazol albo biksafen + fluopyram + protiokonazol, a na odporniejszych zabieg może być wykonany później lub tańszymi mieszaninami, np. azoksystrobina + tebukonazol, azoksystrobina + protiokonazol, azoksystrobina + difenokonazol albo pół dawki benzowindyflupyru z protiokonazolem i tebukonazolem. Jeśli wcześnie pojawią się rdza żółta lub mączniak, to można w BBCH 31–32 zastosować triazol + fenpropidyna.
W fazie BBCH 31 septoriozy warto zwalczać mefentriflukonazolem z piraklostrobiną (skuteczność 10 dni). W przypadku ryzyka łamiwości i rdzy, do zabiegu trzeba dodać cyprodynil, protiokonazol i powierzchniowy folpet, a na ewentualnego mączniaka proquinazyd. Jeśli dalej będzie mokro, to kolejny zabieg doradca zaleca z karboksyamidem. W warunkach sprzyjających fuzariozie kłosa, tzn. podatna odmiana, stanowisko bezorkowe po kukurydzy oraz deszcze przed kwitnieniem, konieczny będzie zabieg triazolami w BBCH 61. Jeśli jednak jest przed kwitnieniem sucho, to mimo resztek kukurydzy do infekcji Fusarium nie dojdzie.
Zwykle, zwłaszcza gdy wiosna jest chłodna i sucha, można wykonać jeden zabieg w BBCH 39 benzowindyflupyrem i protiokonazolem w dawce 0,7–1 l/ha (chroni też przed rynchosporiozą). Jednak jeśli w maju dalej będzie sucho, to można go opóźnić i tuż przed kwitnieniem podać zredukowaną do 0,4–0,6 l/ha dawkę ww. środka, wzmocnioną dodatkiem 0,6–1 l/ha tebukonazolu (wtedy chroni tylko przed rdzą). Jednak warunkiem powodzenia jest brak objawów rdzy w czasie zabiegu. Jeśli mamy ciepłą i mokrą wiosnę, to wcześniej podczas strzelania w źdźbło żyta można podać strobilurynę (np. azoksystrobinę) + protiokonazol lub tebukonazol.
Jeśli mamy wrażliwą odmianę, to pierwszy zabieg wykonujemy w BBCH 39 jednym z zestawów: biksafen + fluopyram + protiokonazol albo fluksapyroksad + protiokonazol + folpet albo fluksapytoksad + mefentriflukonazol + piraklostrobina. Na odmianie odpornej zabieg taki wykonujemy dopiero na początku kłoszenia i wtedy możemy na stanowisku zagrożonym fuzariozą kłosa dodać dodatkowe triazole. Gdy mamy ryzyko rdzy żółtej, to musi być zabieg wcześniejszy w BBCH 29–30 z użyciem tebukonazolu, a dodatkowo na mączniaka cyflufenamid, spiroksamina lub zapobiegawczy proquinazyd.
W mokrych warunkach konieczne mogą być trzy zabiegi. Pierwszy z nich w BBCH 29–30, tak jak w suchych warunkach na rdzę żółtą i mączniaka (rys. 5.). Drugi musi być wykonany wcześniej (w BBCH 32–37) i wówczas dajemy na samą rdzę tebukonazol, na łamliwość i rdzę azoksystrobina + protiokonazol, na dodatkowo nieco mączniaka cyflufenamid + protiokonazol, a gdy jest kompleks chorób, to mieszanina proquinazyd + protiokonazol + spiroksamina. Trzeci zabieg w BBCH 61–65 za pomocą protiokonazolu ze spiroksaminą z triazolami na fuzariozę. Jeśli jest ryzyko seprotiozy plew na liściach, to powinien być dodany karboksyamid.
Jeśli jest ryzyko wystąpienia ramulariozy, to pod koniec strzelania w źdźbło można podać 1 l/ha mieszaniny biksafen+ fluopyram + protiokonazol albo 1,25 l/ha mefentriflukonazol + piraklostrobina albo przy tańszej opcji 200 g/ha protiokonazolu. Wszystkie te kombinacje powinny być wzmocniione 1,5 l/ha środka z folpetem. Jeśli nie ma ryzyka tej choroby, to stosujemy 1 l/ha mefentriflukonazol + piraklostrobina + 125 g/ha protiokonazolu albo 1,5 l/ha fluksapytoksad + mefentriflukonazol + 100 g/ha piraklostrobiny albo 0,8–1 l/ha benzowindyflupyr + protiokonazol. Czasem konieczny jest zabieg w BBCH 31–32 na rdzę, plamistość siatkową i mączniaka.
Oprac. na podst. wykładu Hermanna Hanharta
Tomasz Czubiński
<p>redaktor „top agrar Polska”, specjalista w zakresie ochrony, uprawy i nawożenia roślin</p>
Najważniejsze tematy
