Z artykułu dowiesz się
To dlatego produkcja nasienna zbóż prowadzona jest przez najlepsze gospodarstwa. Jeszcze większym wyzwaniem jest jednak produkcja materiału siewnego warzyw. Zajmuje się nią gospodarstwo Wielkopolskiego Rolnika Roku.
22 ha marchwi, 17 ha kopru ogrodowego, 8 ha ogórka oraz 0,6 ha cebuli. Wszystkie te warzywa uprawiane są przez Tomasza Leszczyńskiego we wsi Łążek w gminie Kłodawa, z myślą o wyprodukowaniu materiału nasiennego. Strukturę zasiewów uzupełnia 5 ha bobu, 2 ha fasoli oraz 65 ha pszenicy. Prowadzona jest intensywna produkcja roślinna z nawadnianiem upraw. Gospodarstwo posiada studnię głębinową, od której rozprowadzony jest rurociąg o długości 3 km. Dzięki niemu deszczownią szpulową z wężem o długości 480 m nawadniać można areał 60 ha.
– Uprawa warzyw wymaga odpowiedniego płodozmianu. Jest ona przeplatana pszenicą. Nie stosujemy monokultur, bo wzmagałoby to presję chorób i kompensację chwastów. O ile w przypadku zbóż nadal są herbicydy do ich zwalczania, to w warzywach ilość zarejestrowanych i skutecznych środków jest ograniczona. Dlatego konieczne jest wykonywanie zabiegów mechanicznego zwalczania chwastów. Korzystamy także z pielnika, który jednocześnie dokonuje oprysku między rzędami. Chwasty, których nie uda się zwalczyć chemicznie bądź też mechanicznie, trzeba na końcu ręcznie wyrywać – mówi Wielkopolski Rolnik Roku Tomasz Leszczyński.
Uprawa nasienna warzyw jest wymagająca. Poszczególne gatunki wymagają nie tylko żyznej ziemi, ale także sporych ilości wody. Nawadnianie jest więc koniecznością. Dodatkowe wyzwanie stanowią procedury związane z pozyskaniem nasion.
W przypadku ogórka jeszcze kilka lat temu był on siany w okolicach 7 maja. Obecnie termin został ze względu na zimne wiosny przesunięty o ok. tydzień. W gospodarstwie Tomasza Leszczyńskiego przedplonem najczęściej bywa rzodkiewka lub pszenica. Na jesieni wykonywana jest głęboka orka. Wiosną zaś rolnik przeprowadza zabieg włókowania, następnie zostaje wprowadzony kultywator niszczący siewki chwastów. Warzywa siane są siewnikiem pneumatycznym z wymiennymi tarczami do nasion kopru, ogórka, rzodkiewki oraz marchwi. Dla cebuli stosowane są podwójne redlice.
Nasiona ogórka wysiewane są w ilości około 2 kg/ha. Rozstaw rzędów wynosi 90 cm. Nawadnianie zapewnia odpowiednią ilość wilgoci w glebie przez cały okres wegetacji. Nawożenie oparte jest na nawozie organicznym.
– 10 t/ha nawozu organicznego załatwia tak naprawdę kwestię dostarczenia składników pokarmowych. W plantacjach nasiennych ogórka dodajemy jeszcze azot, dwie dawki w ilości 30 kg/ha. Nawóz organiczny stosowany jest jesienią po zbiorze przedplonu, mieszany jest z glebą gruberem, po czym wykonywana jest orka zimowa. Zdarza się, że korzystamy z jakiejś formy poplonu, bo wzrost cen nawozów mineralnych przełożył się także na wyższe koszty nawozów organicznych. Zwiększyły się one 2,5-krotnie w porównaniu z 2021 r. – informuje Tomasz Leszczyński.
Do zwalczania chwastów wykorzystywany jest preparat zawierający substancję czynną chlomazon, która posiada rejestrację do zwalczania chwastów dwuliściennych i jednoliściennych w uprawie fasoli, grochu, marchwi, ogórka, rzepaku ozimego i jarego oraz ziemniaka.
– Chemiczne zwalczanie chwastów ma ograniczoną skuteczność, dlatego zachodzi konieczność stosowania metod mechanicznych łącznie z ręcznym wyrywaniem. Zatrudniamy pracowników do wyrywania chwastów, których nie był w stanie zniszczyć pielnik – mówi Leszczyński.
Ogórek dojrzewa w sierpniu, a do zbioru na nasiona jest zwykle gotowy na początku września. Ma wtedy charakterystyczną żółtą barwę. Zbiór prowadzony jest ręcznie, a separacja nasion jest wykonywana od razu na polu poprzez specjalną maszynę własnej konstrukcji. Przecina ona ogórki, usuwa miąższ, który jako biomasa pozostaje na polu.
– Nasiona wypadają na jedną stronę, są oddzielane na sicie i transportowane na drugą stronę. Od nasion i pozostałości miąższu odsączana jest woda i taki materiał po separacji trafia do worków foliowych, gdzie przez 2 – 3 dni poddawany jest fermentacji. Proces ten jest przeprowadzany po to, aby odseparować otoczki na nasionach. Następnie w specjalnym urządzaniu nasiona są płukane, czyszczone i suszone – opowiada Leszczyński.
Maszyna do separacji nasion ogórków została wykonana wiele lat temu przez ojca rolnika, pana Stanisława. Jest to urządzenie zasilane WOM ciągnika. Nie ma dużego zapotrzebowania na moc. Pracuje ze starym Ursusem C-330. Do czyszczenia wykorzystywana jest stara czyszczalnia marki Petkus. Wcześniej nasiona są suszone w suszarni własnej konstrukcji, bo wysoka temperatura zniszczyłaby siłę kiełkowania nasion. Są one więc rozrzucane na ażurowej podłodze pokrytej płótnem, pod które tłoczone jest powietrze. Kiedy występuje wysoka temperatura wykorzystywane jest powietrze z otoczenia. W przypadku, kiedy warunki są mniej korzystne, stosowana jest nagrzewnica olejowa.
– Przeciętnie uzyskujemy z jednego ha plantacji ogórków 500 kg nasion. To dobry plon. Nigdy jednak nie sprawdzaliśmy wagi zbieranych ogórków. Nie jest ona jednak istotna. Najważniejsza jest zawartość nasion – informuje Tomasz Leszczyński.
W strukturze zasiewów znajdują się także warzywa, których zbiór przebiega dwuetapowo. Tak jest w przypadku kopru. Kiedy dojrzeje, jest ścinany kosiarką pokosową i układany w rządki. Po trzech dniach, kiedy podeschnie, jest zbierany zwykłym kombajnem zbożowym. Siew kopru odbywa się w kwietniu. Stosowany jest wyłącznie nawóz organiczny bez dodatku produktów mineralnych.
Późnym latem siana jest natomiast marchew. Obowiązuje podobny termin jak ma to miejsce w przypadku rzepaku. Rośliny wschodzą jesienią, tworzą korzeń, który osiąga grubość ołówka. Rośliny zimują i przechodzą proces jarowizacji, a wiosną tworzą pędy generatywne. Marchew wytwarza długie łodygi zakończone kwiatostanem, w których następnie znajdują się nasiona. Zbiór odbywa się podobnie jak w przypadku kopru. Najpierw wjeżdża maszyna pokosowa, potem zwykły kombajn.
– Różnica w porównaniu ze zbiorem zbóż polega na tym, że przysłaniamy klepisko, stosujemy specjalne zasłony tak, aby nasiona lepiej się przecierały. Korzystamy ze względu na sposób młócenia wyłącznie z kombajnów rotorowych. Maszyna pokosowa nie ma typowego ślimaka w przyrządzie ścinającym, lecz płachty, które odpowiadają za transport materiału do środka. Nasiona marchwi muszą przy odstawie mieć wilgotność 10%. Jeśli po zbiorze mają więcej, są dosuszane – mówi Tomasz Leszczyński.
Równie ciekawa jest uprawa cebuli z przeznaczeniem na nasiona. Siana jest ona na wiosnę. Zbiór odbywa się w sierpniu. Wykształcone główki na zimę trafiają do magazynu, a wiosną następnego roku cebula jest wysadzana. Pod koniec sierpnia, gdy owocostany są jeszcze zielone, zbiera się je i suszy.
Uprawa warzyw była atrakcyjna ze względu na możliwość zapewnienia wyższych przychodów w porównaniu ze zbożami. Produkcja materiału siewnego gwarantowała jeszcze wyższe stawki. Wysokie ceny nawozów oraz dobre ceny pszenicy spowodowały, że uprawa warzyw nie jest już tak atrakcyjna. W przeszłości 1 ha uprawy warzyw z przeznaczeniem na materiał siewny gwarantował przychód jak z 5–10 ha pszenicy. Wzrosły jej ceny, a warzyw i materiału siewnego pozostały bez znaczących zmian. W efekcie spadła rentowność.
fot. Tomasz Ślęzak
Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 34/2022 na str. 28. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
Tomasz Ślęzak
dziennikarz "Tygodnika Poradnika Rolniczego", korespondent z Torunia
dziennikarz "Tygodnika Poradnika Rolniczego", korespondent z Torunia
Najważniejsze tematy
