Z artykułu dowiesz się
- Dlaczego warto postawić na uprawę lucerny ?
- Dlaczego energię produkujemy w kraju na polu, a białko kupujemy za granicą?
- Jak uprawiać lucernę ?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Uprawa lucerny to moc potencjalnych korzyści
07.09.2020autor: Natalia Marciniak-Musiał
Z hektara plantacji lucerny można zebrać w jednym roku plon 8–10 ton suchej masy. Oznacza to pozyskanie 1,6–2,0 tony czystego białka. Jest to ilość porównywalna nawet z pięcioma tonami poekstrakcyjnej śruty rzepakowej. Potencjalne możliwości plonowania odmian uprawnych są jeszcze większe, skoro w doświadczeniach polowych przy prawidłowej agrotechnice roczny plon suchej masy i białka może być 2-krotnie większy.
Lucerna jest bogata w białko
Lucerna jako pasza ma wysoką koncentrację białka i względnie niską zawartość kompleksu celulozowo-ligninowego. Na proporcje frakcji włókna ADF/ADL i białka wpływ ma liczba i terminy zbiorów. Podczas rozwoju roślin lucerny zmienia się stosunek liści do łodyg oraz strawność, co determinuje jej wartość pokarmową. O jakości paszy z roślin lucerny w pierwszym rzędzie decyduje udział łodyg w plonie, a dopiero w drugiej kolejności udział liści, mimo że to liście są głównym nośnikiem białka. Jakość zielonki z lucerny zależy od podstawowych dwóch parametrów – od fazy rozwojowej i wysokości roślin. Duży udział węglowodanów strukturalnych (NDF, ADF i ADL) w wydłużonych łodygach mocno obniża strawność s.m. lucerny. Natomiast młode pędy wyrastające z pączków korony i pędów bocznych cechuje znacznie mniejsza zawartość węglowodanów strukturalnych, stąd ich wysoka strawność. Liście lucerny cechują się także stosunkowo niskim poziomem włókna ADF, które decyduje o wysokiej strawności roślin oraz NDF decydującym o pobraniu paszy przez zwierzęta. Kompromis wysokiej strawności masy roślinnej, plonu liści i plonu łodyg uzyskuje się zbierając lucernę w fazie pąkowania (rys.2).
r e k l a m a
Duży wpływ na tempo zmian jakościowych masy nadziemnej lucerny ma czynnik temperaturowy. Przy wysokich temperaturach powietrza (32oC w dzień i 26oC w nocy) strawność suchej masy obniża się o 2–6% w porównaniu do warunków, gdy temperatury są umiarkowane i wynoszą odpowiednio 22 i 16oC. Wynika to z przyrostu zawartości ligniny w tkance mechanicznej łodyg. Jeżeli w drugiej połowie maja warunki pogodowe są nietypowe, jest chłodno i wilgotno, to rośliny długo nie wytwarzają pąków kwiatowych, a ich wysokość często przekracza nawet 1 m (silny przyrost wegetatywny). Wtedy zawartość włókna w roślinach może być tak wysoka, jak w roślinach kwitnących przy wyższych temperaturach i małej wilgotności powietrza.
Najwięcej białka w liściach
Relatywnie najwięcej białka znajduje się w liściach i kwiatostanach (25–32% s.m.), natomiast dwukrotnie mniej w łodygach, które zawierają aż 40–50% włókna. Produkując siano lub sianokiszonki z lucerny warto ograniczać straty najwartościowszych części roślin – liści. Przy zbiorze przed pąkowaniem plon suchej masy pierwszego pokosu jest najmniejszy, ale zawartość białka w suchej masie jest wtedy największa i wynosi ponad 22%, natomiast włókna najmniejsza – około 22,3%. Przy zbiorze na początku pąkowania plon suchej masy zwiększa się o 20–25%, ale zawartość białka spada do 20%, a włókna wzrasta do 25%. Zbiór lucerny w pełni pąkowania powoduje dalszy wzrost plonu suchej masy o 10%, ale jednocześnie zawartość białka w suchej masie spada do 18,5%, a zawartość włókna wynosi 26%. Największe plony suchej masy w pierwszym pokosie można uzyskać przy zbiorze na początku kwitnienia – 8 t z hektara, ale w tej fazie zawartość białka w suchej masie spada do 17,5%, natomiast zawartość włókna zwiększa się do ponad 28%. Wraz z opóźnianiem zbioru zmniejsza się także strawność suchej masy. Jest ona najwyższa przy zbiorze przed pąkowaniem – około 70%, a najniższa przy zbiorze na początku kwitnienia – 56%.
Wyhodowane odmiany różnią się zawartością białka w roślinach. W grupie o największej zawartości białka w zebranych 1. i 2.pokosie można wymienić odmiany: Ulstar (PL), Marshal (USA), Planet (DE) i Symphonie (DK). Charakteryzują się one dużym udziałem liści w biomasie nadziemnej, zwłaszcza liści górnych (tabela).
Poprzez wybór terminu koszenia można regulować jakość zielonki. W odrastających roślinach zwiększa się zawartość komórek wegetatywnych, wydłużają się łodygi i zwiększa się ich udział w masie roślin a maleje udział liści. Zmniejsza się zawartość białka i innych składników o charakterze metabolicznym dla rośliny, a zwiększa się zawartość włókna surowego, tworzącego głównie łodygi.
Strukturalność i wartość pokarmowa kiszonki
W ostatnich kilku latach dominującą paszą objętościową w żywieniu bydła stała się kiszonka z kukurydzy, która nie zapewnia jednak odpowiedniej postaci fizycznej diety. Najczęściej pomija się element ważny z punktu widzenia zdrowia zwierząt, jakim jest struktura fizyczna dawki pokarmowej. Udział strukturalnej lucerny w dawce stwarza szansę na lepsze ślinienie się zwierząt i efektywniejsze przeżuwanie. Zawartość białka ogólnego w paszach z lucerny mieści się w szerokim zakresie 120–270 g/kg suchej masy. Tak duże zróżnicowanie zawartości białka ogólnego wynika z wielu czynników.
Pomijając czynniki odmianowe, atmosferyczne i agrotechniczne, najsilniej na koncentrację białka wpływa faza rozwojowa roślin. Wraz z opóźnianiem koszenia, w całych roślinach lucerny następują niekorzystne zmiany strukturalne. Zmienia się proporcja łodyg do liści na niekorzyść tych drugich, bowiem to właśnie w liściach i pąkach jest więcej białka w stosunku do łodyg. Zwiększa się także ilość włókna surowego wskutek postępującej lignifikacji ścian komórkowych roślin. W fazie pąkowania zawartość włókna w roślinach wynosi średnio 180–200 g/kg s.m. Ze względu na odpowiednią jakość zielonki, jest to nieprzekraczalny termin zbioru pierwszego odrostu.Opóźniając zbiór, udział włókna w roślinach szybko wzrasta i w fazie kwitnienia wynosi 350 g/kg s.m. Odrastanie roślin lucerny po zbiorze 1. i 2. pokosu przypada w Polsce w czasie najdłuższych dni, kiedy rośliny szybko zawiązują kwiatostany i przechodzą w fazę kwitnienia i zawartość frakcji włókna ADF i NDF w zielonce wzrasta. Aby zachować dobrą wartość pastewną zielonki nie można opóźniać koszenia.
Kiszonka wyprodukowana z lucerny, zależnie od terminu zbioru i pokosu, zawiera 2–3-krotnie więcej białka niż kiszonka z kukurydzy. Posiada też więcej włókna strukturalnego i wcale nie tak małą ilość energii. Zawiera stosunkowo dużą ilość popiołu, więcej niż kukurydza. Jednak jest to cenne źródło makro- i mikroelementów (Ca, Mg, K, Mn, Se, Zn), ważne przy bilansowaniu dawek pokarmowych.
Aby lucerna była konkurencyjnym źródłem białka dla innych pasz, muszą być spełnione następujące warunki:
- zbiór we wczesnej fazie rozwoju roślin – zawartość około 20% włókna i 18% białka ogólnego w s.m. (a więc koszenie przy poziomie 40% NDF),
- niskie straty ilościowe białka przy podsuszaniu pokosu (ograniczone kruszenie się liści),
- niskie straty jakościowe białka w procesie zakiszania (dobre zagęszczenie masy roślinnej oraz zastosowanie inhibitora procesu proteolizy).
Ilości białka i frakcji włókna w organach roślin lucerny | ||||
Fragment rośliny | % całej rośliny | Białko ogólne (%) | Frakcja włókna | Frakcja włókna |
Górne liście | 30,7 | 23,9 | 27,7 | 18,5 |
Dolne liście | 12,8 | 21,8 | 25,9 | 16,6 |
Górne łodygi | 6,5 | 13,4 | 52,6 | 38,6 |
Dolne łodygi | 50,0 | 9,6 | 67,8 | 52 |
Natalia Marciniak-Musiał
dziennikarka strony internetowej Tygodnika Poradnika Rolniczego
dziennikarka strony internetowej Tygodnika Poradnika Rolniczego
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a