W gospodarstwach bezinwentarzowych lub posiadających dostateczną ilość paszy objętościowej dla zwierząt, poplony ścierniskowe mogą stanowić dodatkowe źródło dochodu. W poplonie można uprawiać konopię oleistą Henola.

Konopia oleista Henola przydatna w poplonie ścierniskowym

Dla potwierdzenia przydatności konopi do uprawy w poplonach ścierniskowych wykonano w latach 2009–2013 doświadczenia polowe w ZD IWNiRZ Pętkowo pow. Środa Wlkp. z odmianą Białobrzeskie. Celem tych badań było poznanie możliwości uprawy konopi na biomasę wykorzystywaną dla otrzymywania olejków eterycznych z kwiatostanów oraz włókna i paździerzy lub biogazu ze słomy. Wyniki 5-letnich doświadczeń polowych potwierdziły przydatność konopi do uprawy w poplonach ścierniskowych.

Tymczasem w ostatnich latach wyhodowałem nową odmianę konopi oleistych Henola, charakteryzującą się krótszym o 3 tygodnie okresem wegetacji, niższym ok. 40% wzrostem roślin oraz dużo większymi kwiatostanami zawierającymi również więcej olejków eterycznych od konopi włóknistych. Olejki eteryczne mają zastosowanie m.in. do otrzymywania preparatów zwalczających patogeny w roślinach uprawnych (szczególnie w gospodarstwach ekologicznych). Poza tym olejki eteryczne wykorzystywane są jako repelenty oraz substancje zapachowe do produkcji drażetek, napojów bezalkoholowych i kosmetyków. Z uwagi na wielokierunkowe ich zastosowanie, cena wolnorynkowa w krajach zachodnioeuropejskich wynosi 1000 euro/l. Pozostałe części roślin, łącznie z kwiatostanami, po uzyskaniu olejków stanowią doskonały surowiec bioenergetyczny do produkcji pelletów lub brykietów. Praktycznie ich wartość pokrywa koszty uprawy konopi w poplonach, a olejki eteryczne stanowią znaczący dochód z ich sprzedaży.

Konopie oleiste mogą być wykorzystywane na olejki i bioenergię

Uprawę roli pod poplony wykonuje się bezpośrednio po zbiorze przedplonów (żyto, pszenica itp.) w pierwszej dekadzie sierpnia rozpoczynając podorywką i bronowaniem. W zależności od zasobności gleb w składniki pokarmowe, trzeba dokonać nawożenia mineralnego w kg/ha: 80–90 N, 40–50 P₂O₅ i 60–80 K₂O. Zaprawionych nasion Henoli wysiewa się 30 kg/ha w rozstawie rzędów 30 cm.

Zbioru biomasy roślin dokonuje się w pierwszej dekadzie października w fazie pełnego kwitnienia kwiatostanów – oddzielnie wiech roślin i słomy. Do koszenia wykorzystuje się kombajny do zbioru kwiatostanów z nasionami. Oddzielnie kosi się i zbiera pozostałe części roślin – słomę. Po wysuszeniu i zbelowaniu suchą słomę przeznacza się do produkcji brykietów lub pelletów zbywanych na cele energetyczne.

Przydatność konopi oleistych Henola do uprawy w poplonach ścierniskowych ocenia się na podstawie wysokości plonów suchej masy kwiatostanów i wydajności olejków eterycznych z jednostki powierzchni pola oraz wysokość plonów suchej masy słomy przeznaczanej na bioenergię. Na podstawie kilkuletnich doświadczeń polowych wykonanych w ZD Pętkowo można przyjąć plony suchej masy kwiatostanów w wysokości 31,8 dt/ha o zawartości 0,32% olejków eterycznych i wydajności 10 l/ha oraz 321 dt/ha suchej masy słomy.

Alternatywą dla wykorzystania biomasy słomy i kwiatostanów po otrzymaniu olejków eterycznych może być jej przeznaczenie na biogaz. Zebranej suchej masy uzyskano w ww. doświadczeniach 107 dt/ha. Według badań pracowników naukowych na UP w Poznaniu, można uzyskać z 1 dt suchej masy 17,43 m³ biogazu, co stanowi łącznie 1865 m³ biogazu z hektara.

Doświadczenia potwierdzają przydatność konopi Henola

Wyniki doświadczeń potwierdziły przydatność konopi oleistych do uprawy w poplonach ścierniskowych w celu uzyskania olejków eterycznych i biomasy na bioenergię. Konopie oleiste przy dostatecznej wilgoci w glebie i wysokiej temperaturze gleby, tworzą rozbudowany system korzeniowy, który ułatwia przetrwanie okresowej suszy w końcu ich wegetacji. Wzbogacają też glebę w substancję organiczną poprawiającą stanowisko w zmianowaniu roślin.

Konopie oleiste jako rośliny krótkiego dnia przyspieszają rozwój w drugiej połowie lata zwiększając udział części generatywnych do części wegetatywnych roślin. Skutkiem tego jest większy procentowy przyrost plonów wiech w stosunku do pozostałych części roślin w porównaniu z konopiami włóknistymi uprawianymi w plonie głównym.

Trzeba nadmienić, że otrzymywanie olejków eterycznych z kwiatostanów konopi nie jest zbyt skomplikowane ani nadmiernie kosztowne. Z destylarnią do otrzymywania konopnych olejków eterycznych można się zapoznać w ZD Pętkowo i zlecić jej wykonanie ze środków UE w ramach modernizacji małych i średnich gospodarstw. Poza tym można skorzystać z pomocy i porady powiatowego instruktora najbliższego ODR-u, który może zorganizować grupę zainteresowanych rolników uprawą konopi oleistych w poplonach ścierniskowych i korzystać z zakupionej destylarni. W ten sposób znakomicie można obniżyć koszty pozyskiwania olejków eterycznych a pośrednio poplonów ścierniskowych. Na tej drodze – dobrej organizacji pracy – oraz zespołowej działalności można znakomicie poprawić wyniki ekonomiczne gospodarstw rolnych.

 

• Konopie oleiste w poplonie ścierniskowym

Dr hab. Henryk Burczyk prof. IWNiRZ

Zdjęcie: Henryk Burczyk