W przypadku łubinu wąskolistnego najnowsze odmiany plonują o 20% wyżej w stosunku do starszych, a to olbrzymi, wręcz rzadko spotykany postęp w hodowli roślin bobowatych.

Niemniej w uprawie na nasiona bez odpowiedniego wsparcia trudno mówić o opłacalności łubinów. Fakt, że łubin żółty ma niewielkie wymagania, ale plonuje na poziomie ok. 1,5 t/ha, a wąskolistny z plonami najnowszych odmian na poziomie nieco ponad 2 t/ha w praktyce przegrywa z grochem.

Łubin ma małe wymagania termiczne

Województwa tworzące Listy Odmian Zalecanych nie przedstawiły jeszcze rekomendacji na 2022 r., ale prawdopodobnie niewiele się zmieni w stosunku do zaleceń z ub.r. Na mapie przedstawiamy zeszłoroczne Listy Odmian Zalecanych łubinu wąskolistnego i łubinu żółtego oraz kilka ważnych informacji z zakresu agrotechniki łubinów.

Łubiny przez cały okres wegetacji mają małe wymagania termiczne. Ich nasiona kiełkują już w temperaturze 3–4°C i to dlatego warunkiem powodzenia w uprawie jest jak najwcześniejszy siew łubinów. Opóźnienie siewu do ok. 10 dni w stosunku do terminu optymalnego jest możliwe tylko w przypadku termoneutralnych odmian łubinu. Młode siewki łubinów znoszą przymrozki nawet do minus 8°C, a zatem nie są im straszne majowe przymrozki. Bardzo wczesny wysiew umożliwia roślinom skorzystanie z pozimowego zapasu wody w glebie.

Przy bardzo wczesnym siewie niestraszne są też łubinom ewentualne wiosenne susze. Łubin wytwarza silny system korzeniowy i jest odporny na niedobór opadów nawet w krytycznym okresie kwitnienia i zawiązywania strąków. Korzenie łubinu mogą sięgać nawet do 240 cm w głąb profilu glebowego. Ma to wielkie znaczenie dla gleby.

Łubin penetrując ją tak głęboko działa strukturotwórczo i poprawia warunki wodno-powietrzne gleby. Łubin wąskolistny wymaga nawożenia fosforem (60 kg/ha) i potasem (70 kg/ha). Dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi nie wymaga nawożenia azotem i pozostawia spore jego ilości roślinom następczym.

• Nasiona odmian łubinu wąskolistnego, zawierające 31–36% białka i 5–6,5% tłuszczu, są grube i wypukłe. Zależnie od odmiany okrywa nasienna może mieć barwę od jasnoszarej do prawie czarnej i wyraźne marmurkowanie. Cechą charakterystyczną jest trójkątna brązowa plamka widoczna niezależnie od zabarwienia nasion

Łubin wąskolistny szybciej dojrzewa niż łubin żółty

Przez niebieską barwę większości odmian zwany łubinem niebieskim wymaga gleb klasy IIIa, IIIb, IVa i IVb, kompleksów: żytniego bardzo dobrego i żytniego dobrego o pH zbliżonym do obojętnego i zasobnych w magnez. Najlepszym przedplonem są zboża, niepolecanym strączkowe i okopowe. Przygotowane nasiona należy wysiewać na głębokość około 3–4 cm, w rozstawie rzędów 20–30 cm. Zagęszczenie roślin na 1 m² powinno wynosić 90–100 dla odmian tradycyjnych.

Odmiany samokończące nie wytwarzają pędów bocznych, dlatego zalecana jest większa gęstość siewu 100–120 nasion/mkw. Odmiany łubinu wąskolistnego mogą być uprawiane we wszystkich rejonach kraju, poza nadmorskimi i podgórskimi. Największych plonów nasion można się spodziewać w północnym pasie Polski. Podstawową zaletą łubinu wąskolistnego jest jego wyższe plonowanie i szybsze dojrzewanie oraz niższa wrażliwość na antraknozę łubinu w porównaniu z łubinem żółtym.

• Nasiona odmian łubinu żółtego, zawierające 42–48% białka i 5% tłuszczu, są spłaszczone z małym wgłębieniem. Zależnie od odmiany okrywa nasienna może mieć barwę od białej do czarnej z marmurkowaniem. Cechą charakterystyczną na ciemnych nasionach jest przejaśnienie w formie półksiężyca

W Krajowym rejestrze znajduje się 29 odmian łubinu wąskolistnego z przewagą odmian słodkich, przy czym połowę stanowią odmiany nowe o wysokim potencjale plonowania rejestrowane od 2016 r.:

• w 2021 r. do Krajowego rejestru wpisano odmianę Zorba: w 2020 r. Furman i Twist;
• w 2019 r. Agat, Bazalt i Swing;
• w 2018 r. Homer, Lila Baer i Szot;
• w 2017 r.: Neron, Roland i Samba; w 2016 r.: Bolero, Jowisz, Koral i Tytan.

Większość odmian niskoalkaloidowych (słodkich) należy do grupy o niesamokończącym typie wzrostu.

Odmianami słodkimi o samokończącym typie wzrostu są:

• Boruta,
• Homer,
• Lila Baer,
• Regent,
• Sonet,
• Szot.

W rejestrze są też odmiany gorzkie (wysokoalkaloidowe) o niesamokończącym typie wzrostu: Karo, Oskar.

Korzystając z rekomendacji i LOZ na mapie pamiętajmy o dużym postępie plonowania odmian najnowszych, które plonują o ok. 20% wyżej od odmian starszych. W badaniach COBORU najwyższe plony nasion ze zbiorów w 2021 r. (wstępne wyniki plonowania) uzyskały w kolejności odmiany: Koral (108% wzorca; plon wzorca w 2021 r. to 23,1 q/ha), Agat (107%), Swing 106%), Dalbor i Neron (105%).

• Łubin wąskolistny chociaż zwany jest niebieskim, to nie zawsze kwitnie na niebiesko. Zależnie od odmiany kwiaty łubinu niebieskiego mogą być niebieskie, fioletowe, różowe, ale też białe, sinobiałe lub kremowe

Łubin żółty nie znosi gleb o odczynie obojętnym

Ten gatunek plonuje słabiej niż łubin wąskolistny i biały, ale ma zdecydowanie najniższe wymagania glebowe. Preferuje lekkie gleby, ale muszą to być gleby o pH 5–6. Gatunek ten nie znosi gleb o odczynie obojętnym, zasadowym lub świeżo wapnowanych. Na glebach zasobnych w wapń będzie chorował na chlorozę wynikającą z zablokowanego dostępu do ważnych mikroelementów. Co ważne, spośród krajowych nasion roślin bobowatych rynek paszowy w ostatnich latach najbardziej zainteresowany był właśnie nasionami łubinu żółtego.

Najlepszym przedplonem są dla łubinu żółtego zboża i należy go wysiewać jak najwcześniej (koniec marca lub początek kwietnia) na głębokość ok. 3 cm i w zagęszczeniu na 1 mkw. ok. 90–100 dla odmian tradycyjnych i 100–120 dla odmian samokończących (odmiany samokończące wytwarzają znacznie mniejszą liczbę pędów bocznych i najczęściej tylko pierwszego rzędu). Na glebach lepszych należy stosować dolną, a na słabszych górną granicę ilości wysiewu.

Ważną częścią agrotechniki łubinu żółtego jest zapotrzebowanie na azot, które pokrywa symbioza z bakteriami brodawkowymi. Nasiona przed siewem warto zaprawiać nitraginą. Początek współżycia bakterii brodawkowych z łubinami rusza, kiedy łubin jest w fazie 2–3 liści. Maksymalne wiązanie azotu ma miejsce na początku kwitnienia łubinów. W dobrych warunkach glebowych i wilgotnościowych, przy poprawnej agrotechnice, można uzyskać nawet do 3 t/ha nasion łubinu żółtego (lub do 500 q zielonki o niskiej zawartości włókna).

Istotną cechą odmian łubinu jest równomierność dojrzewania. Odmiany samokończące wykazują najlepszą równomierność, a z odmian tradycyjnych dość równomiernie dojrzewają Mister i Baryt. Zarejestrowane odmiany są wczesne i są termoneutralne, co czyni je mało wrażliwymi na opóźnienie terminu siewu, bo nie wymagają przejścia procesu jaryzacji. Wszystkie odmiany łubinu żółtego cechuje niska zawartość alkaloidów – są słodkie.

W Krajowym Rejestrze jest 9 odmian łubinu żółtego, w tym 9 to odmiany niesamokończące: Baryt (rejestracja w 2011), Bursztyn (2014), Diament (2019), Dukat (2006), Goldeneye (2019), Mister (2003), Puma (2017), Salut (najnowsza zarejestrowana w 2020 r.) oraz odmiana samokończąca Traper, dojrzewająca o 5–6 dni wcześniej, przez co jest nieco odporniejsza na antraknozę łubinu. Najnowsze odmiany są plenne i wierne w plonowaniu, jednak genotypy samokończące plonują słabiej, lecz szybciej i równomierniej dojrzewają.

W ub.r. w doświadczeniach COBORU najlepiej plonowała podmiana Puma (111% wzorca; plon wzorca w 2021 r. to 15,3 q/ha), Mister (108%) i Diament (106%).

• Zaletą łubinu żółtego jest możliwość uprawy na najsłabszych kwaśnych stanowiskach. Wadą – duża wrażliwość na antraknozę łubinu

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał na podstawie artykułu 
Marka Kalinowskiego
pt. Lista Odmian Zalecanych – łubin wąskolistny i żółty, który ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 4/2022 na str. 16.  

Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
Zdjęcia: Marek Kalinowski