Z artykułu dowiesz się
- Gdzie występuje rdza żółta ?
- Czy rdza żółta przełamała genetyczną odporność odmian?
- Czym charakteryzuje się rdza himalajska?
- Jak zwalczać rdzę żółtą?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Rdza żółta zbóż i traw - szkodliwość, objawy i zwalczanie
11.03.2020autor: Marek Kalinowski
Rdza żółta zbóż i traw zadomowiła się w Polsce i zależnie od srogości przebiegu zimy od kilku lat występuje w pszenicy i pszenżycie. Rok 2014 był pierwszym, kiedy rdza żółta wystąpiła epidemicznie porażając nawet odmiany pszenżyta i pszenicy uważane za odporne na sprawcę choroby.
W tych gatunkach straty są największe, ale rdza żółta poraża także jęczmień i żyto. Naukowcy i koncerny chemiczne dość szybko znalazły odpowiedź na to, co się stało. W Europie i w Polsce zaczęła dominować rasa himalajska patogenu, a rok 2014 z powodu wysokiej wilgotności oraz niskich temperatur w okresie kwietnia i maja stworzył wyjątkowo dobre warunki do jego rozwoju.
Rdza żółta jest powszechna na całym świecie
Wśród trzech gatunków rdzy porażających pszenice, rdza żółta charakteryzuje się największymi wymaganiami odnośnie wilgotności i największą wrażliwością na wahania temperatury, zwłaszcza w czasie długiego okresu inkubacji.
r e k l a m a
Corocznie na zasiewach pszenicy rdza żółta występuje w północno-zachodnich rejonach Europy we Francji, Holandii, Danii, Wielkiej Brytanii i północnych Niemczech. W sprzyjających latach notuje się także znaczne występowanie rdzy żółtej w południowych rejonach Europy. Choroba jest powszechna w zachodnich rejonach Ameryki Północnej, górskich Ameryki Południowej, na obszarach centralnej i zachodniej Azji, w Australii.
W Polsce jeszcze kilka lat temu rdza żółta nie stanowiła większego problemu. Pojawiała się sporadycznie, chociaż wg informacji naukowych już w 1967 roku wystąpiła w Polsce w epidemicznym nasileniu na pszenicach ozimych i jarych powodując znaczne straty w plonach.
W epidemicznym nasileniu wystąpiła ostatnio w 2014 r. i od tego czasu stanowi już duży problem.
- Ze względu na charakterystyczne ułożenie urediniów oraz ich wyraźnie żółtą barwę rdza żółta zbóż i traw nazywana jest także rdzą pasiastą
Rdza Himalajska zastępuje rdzę żółtą
Na zachodzie Europy rdza żółta stanowi duży problem od wielu lat. W Polsce to choroba, która do niedawna nie stanowiła problemu. Niestety w roku 2014 wystąpiło u nas wyjątkowo duże porażenie zbóż rdzą żółtą, a niektóre odmiany pszenżyta były porażone w 100%. Porażane były odmiany zbóż uznawane do tej pory za odporne na rdzę żółtą. Co się stało? Czy rdza żółta przełamała genetyczną odporność odmian?
Obserwuje się dużą dynamikę zmiany i rozwoju ras rdzy żółtej w Europie. Dotychczas dominujące w Europie rasy rdzy żółtej pochodzenia europejskiego zastąpiły rasy pochodzenia himalajskiego. Tym tłumaczyć można silne porażanie odmian zbóż dotychczas odpornych. W latach 2011–2014 dominującą rasą rdzy żółtej w Europie pochodzenia himalajskiego stał się tzw. typ Warrium (wojownik). Ta zmiana dotyczy także obszaru Polski.
Po zmianie populacji rdzy żółtej dotychczasowe dane na temat odporności trzeba weryfikować. Tak było np. z odmianą pszenżyta Dinaro uznawaną w przeszłości za odporną na rdzę żółtą, a potem odmianą silnie porażaną przez rasę pochodzenia himalajskiego, typ Warrium. Z odmian pszenżyta silnie porażane w ostatnich latach były też: Wiarus, Mikado, a umiarkowane porażenie występowało na odmianach Andiamo, Tomko, Tulus. Z odmian pszenicy w kilku ostatnich sezonach rdzą żółtą z różną siłą porażane były w kolejności alfabetycznej m.in.: Arkadia, Astoria, Bockris, KWS Magic, KWS Ozon, Legenda, Pamier Princeps, Wydma i Zawisza.
Łagodna zima sprzyja rozwojowi rdzy żółtej
Z obserwacji wynika, że wielkość porażenia rdzą żółtą zależy w dużym stopniu od temperatur zimą. Przy średniej temperaturze w styczniu i lutym na poziomie 0 st. C i powyżej, można spodziewać się dużego zagrożenia rdzą żółtą. Grzyb do rozwoju wymaga wysokiej wilgotności i niskiej temperatury w okresie kwietnia oraz maja.Jak informował w specjalnym komunikacie Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu, po silnym porażeniu w 2014 r. sprawca choroby grzyb Puccinia striiformis w przeciwieństwie do pozostałych znanych producentom rolnym gatunków rdzy (P. recondita oraz P. graminis) optimum termalne rozwoju osiąga w temperaturach ok. 10°C. W takiej temperaturze kiełkujące zarodniki dokonują penetracji liści. W warunkach sprzyjających rdza żółta poraża całą roślinę, co może powodować straty w plonie sięgające nawet 50–70%. W latach epidemicznego wystąpienia choroby straty mogą sięgać 100%.
Objawy i zwalczanie rdzy żółtej
Objawy choroby mogą pojawić się na wszystkich nadziemnych częściach rośliny tj. na liściach, pochwach liściowych, źdźbłach, kłosach, a czasem i na rozwijających się ziarniakach.
Na liściach obserwuje się wydłużone chlorotyczne pasy ograniczone nerwami, a na nich w rzędach ułożone uredinia sprawcy choroby. Na liściach odmian mało podatnych objawom często nie towarzyszą uredinia lub pojawiają się z opóźnieniem. W takiej sytuacji na liściach obserwujemy jedynie chlorotyczne i nekrotyczne smugi, które mylone mogą być z objawami septoriozy paskowanej liści. Na kłosach wystąpienie choroby można zdiagnozować odchylając plewkę. Po jej wewnętrznej stronie widoczny jest pył żółtych urediniów.
Według zaleceń zawartych w „Metodyce integrowanej ochrony pszenicy ozimej i jarej” progiem szkodliwości rdzy żółtej zbóż i traw w fazie krzewienia pszenicy jest 30% roślin z pierwszymi objawami; w fazie strzelania w źdźbło 10% porażonej powierzchni liścia podflagowego; w fazie kłoszenia – pierwsze objawy porażenia na liściu podflagowym lub flagowym.
W komunikacie IOR–PIB w Poznaniu, w przypadku stwierdzenia wystąpienia choroby zaleca się w oparciu o próg ekonomicznej szkodliwości wykonać zabieg opryskiwania przy użyciu substancji czynnej z grupy triazoli np. epoksykonazol, protiokonazol, tebukonazol lub w mieszaninach z substancjami czynnymi należącymi do grupy strobiluryn.
- W końcowym etapie porażenia rdzą żółtą na obumierających liściach pojawiają się brunatnoczarne, koralikowate telia. Telia wytwarzane są dopiero pod koniec okresu wegetacji zbóż. Wytwarzane w nich teliospory nie zakażają już roślin, ich zadaniem jest przetrwanie zimy
Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski
Marek Kalinowski
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”
<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: medium; font-family: Cambria;">Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”.</p>
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a