Z artykułu dowiesz się
- Kiedy mija ostateczny termin siewu pszenicy ozimej ?
- Jakie odmiany pszenicy ozimej wybierać ?
- Jakie mogą być skutki zbyt późnego siewu pszenicy ozimej ?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Późny siew pszenicy – kiedy mija ostateczny termin?
07.10.2020autor: Marek Kalinowski
Z licznych doświadczeń wynika, że opóźnienie siewu wpływa niekorzystnie na wszystkie elementy struktury plonu – liczbę kłosów, liczbę ziaren w kłosie i masę tysiąca ziaren zbóż. Regułą jest, że łany zbóż wysianych w terminie opóźnionym są słabiej rozkrzewione, mają słabiej rozwinięty system korzeniowy i są bardziej podatne na czynniki stresowe związane z niedoborem wody, składników pokarmowych i patogenów.
To reguła, od której co kilka sezonów są wyjątki i dlatego plantatorzy buraka cukrowego i kukurydzy na ziarno idą na agrotechniczny kompromis siejąc pszenicę ozimą nawet w listopadzie. Nawet bardzo późny siew pszenicy ozimej średnio w wieloleciu jest lepszy od siewu wiosennego pszenicy jarej. Jeżeli w okresie zimowym i na przedwiośniu nie wydarzą się ekstremalne zjawiska pogodowe, to późno siana pszenica przy odpowiednio wysokiej korekcie wiosennej dawki startowej azotu jest w stanie nadrobić opóźnienia w rozwoju.
Każdy dzień zwłoki zmniejsza potencjał plonowania
To wszystko prawda, a zdarza się nawet, że pszenica siana późno plonuje lepiej niż siana terminowo. Ryzyko jednak istnieje. Większość badań pokazuje, że każdy dzień zwłoki zmniejsza potencjał plonowania. Opóźniony siew czyni rośliny bardziej podatnymi na wymarzanie. Wielu rolników, zwłaszcza z długą praktyką rolniczą, nie raz podejmowało ryzyko późnego siewu i doświadczyło skutków takiego postępowania. Rolnik wie też, że każdy sezon jest inny, a ponadto nieprzewidywalny. Jak wyważyć ryzyko? Czy są granice opóźniania siewu? Jednoznacznych odpowiedzi nie ma, ale w poszukiwaniu odpowiedzi na te pytania stara się wesprzeć rolników COBORU.
r e k l a m a
W kilku stacjach (m.in. w woj. podkarpackim w SDOO w Przecławiu i w woj. świętokrzyskim SDOO w Słupi) zakładane są doświadczenia, których celem jest określenie reakcji wybranych odmian pszenicy ozimej i jarej na opóźniony termin siewu, a w szczególności ich: mrozoodporności, odporności na wiosenne przymrozki oraz zdolność do krzewienia i regeneracji w okresie wiosennym. Część wyników pokazujemy w tabelach 1 i 2. Warto przewertować więcej danych na stronie COBORU, a wynika z nich, że nawet siew pszenicy ozimej po 10 listopada (oczywiście nie w każdym rejonie kraju) jest lepszy od uprawy przewódek i uprawy pszenicy jarej. Ale uwaga – w niektórych doświadczeniach COBORU z siewem w granicach 20 listopada pszenice ozime wschodziły dopiero na przedwiośniu. Aby pszenica ozima późno siana odwdzięczyła się wysokim plonem musimy pamiętać o kilku istotnych zaleceniach agrotechnicznych.
- Przy opóźnionym siewie pszenicy najgorszym scenariuszem jest, kiedy zima zahamuje jej rozwój w fazie 3 liści. W tej krytycznej fazie siewka przestaje korzystać z zapasów pokarmowych ziarniaka, a jej system korzeniowy dopiero się rozwija. Lepiej jest, gdyby pszenica wchodziła w spoczynek w fazie szpilkowania
Odmiany najlepiej nadające się na siewy opóźnione
Odmiany zbóż ozimych wykazują niejednakową reakcję na termin siewu i właśnie celem doświadczeń COBORU jest testowanie i rekomendowanie odmian najlepiej nadających się na siewy opóźnione. Są różnice odmianowe w zakresie krzewistości produktywnej i reakcji na długość dnia (odmiany mają zróżnicowane wymagania świetlne). Przy późnym siewie spadek plonu jest w zasadzie pewny, ale czy opóźnienie wpływa też na obniżenie jakości ziarna pszenic jakościowych? Przy zachowaniu dobrej agrotechniki, nawożenia i ochrony, późny siew pszenicy ozimej po zbiorze korzeni buraków cukrowych nie pogarsza parametrów jakościowych ziarna.
Decydując się na późny siew warto prześledzić reakcję odmian zbadaną w doświadczeniach. Wg zaleceń przedstawicieli hodowców do siewów opóźnionych należy wybierać odmiany o najwyższej zimotrwałości – w przypadku pszenicy z zimotrwałością co najmniej 4 w skali 9-stopniowej. Być może jest to istotne, ale też w opracowanych wnioskach z doświadczeń SDOO w Przecławiu w latach 2016, 2017 i 2018 wyłania się inna konkluzja. Cytuję zdanie z tego opracowania: „Z obserwacji wynika, że odmiany ozime o małej mrozoodporności i jare lepiej zimują, gdy są siane później”. Późny siew, a bardzo późny, to nie to samo. Najgorzej dla pszenicy ozimej jest, kiedy w spoczynek zimowy wchodzi w fazie 3 liści (być może to właśnie zaważyło na wnioskach doświadczalnych). Faza trzech liści to moment, kiedy materiały zapasowe z ziarniaka są wyczerpane, a korzonki, które mają przejąć rolę dostarczania składników pokarmowych nie funkcjonują jeszcze na odpowiednich obrotach.
- Planując siew opóźniony pamiętajmy o korekcie normy wysiewu i konieczności jej zwiększenia o 5% do 15%. W badaniach COBORU ta norma jest zwykle zwiększana o 50 ziarniaków na mkw. Przy uprawie pszenicy po burakach ciężar rozkrzewienia przesuwa się na wiosnę i w takim zmianowaniu wiosną powinna być zastosowana wyższa wczesna dawka startowa azotu
- Dodatkowym czynnikiem ryzyka przy późnym siewie pszenicy ozimej po kukurydzy ziarnowej jest wysoka presja grzybów Fusarium. Powinniśmy mieć to na uwadze przy uprawkach przedsiewnych (warto stosować dodatki mikrobiologiczne wspomagające rozkład resztek pożniwnych kukurydzy) i w czasie poszukiwania odmian na późny siew (warto sprawdzić jak nasze typy wypadają pod względem podatności na grzyby z rodzaju Fusarium)
Wyniki badań dowodzą że siew pszenicy ozimej w końcu października powoduje spadek plonu
Badania agrotechniczne odmian pszenicy zwyczajnej ozimej i jarej w ramach dodatkowej serii doświadczeń z ich późnojesiennym siewem są realizowane w COBORU od 2008 roku. Doświadczenia zakładane są po 10 listopada, jako jednoczynnikowe w trzech powtórzeniach, a z racji opóźnionego siewu zwiększana jest obsada roślin o 50 ziaren/mkw. Dodatkowo w doświadczeniach specjalnych badana jest reakcja odmian pszenicy zwyczajnej ozimej na uprawę po kukurydzy i po przedplonach zbożowych.
W obrębie odmian pszenicy ozimej są takie, które na opóźniony siew nie reagują radykalnym spadkiem plonu. Wyniki badań i doświadczeń dowodzą, że siew pszenicy ozimej w końcu października powoduje spadek plonu o 4–6 q na hektarze w stosunku do siewu w terminie optymalnym. W tabeli 1 pokazujemy te różnice w plonowaniu odmian wzorcowych pszenicy ozimej sianych w optymalnym terminie (porównanie na dwóch poziomach agrotechniki) oraz sianych bardzo późno, po 10 listopada. Jak widać nawet znaczne opóźnienie siewu pszenicy ozimej umożliwia uzyskanie wysokich plonów ziarna.
A jak pszenice ozime z tych bardzo późnych siewów plonują w porównaniu z pszenicami jarymi sianymi terminowo? Posłużę się tutaj danymi z ostatnich lat dla plonowania wzorców. Pszenica ozima zwyczajna siana terminowo ze zbirów w 2016 r. plonowała na poziomie a1 w wysokości 82,1 q/ha, a na poziomie a2 – 91,2 q/ha, zaś pszenica jara na poziomie a1 – 66,8 q/ha i na a2 – 74,8 q/ha. W tym samym roku zbiorów wzorzec pszenicy ozimej zwyczajnej siany w doświadczeniach późno, bo średnio 17 listopada 2015 r. plonował średnio na poziomie 78,0 q/ha.
Np. w doświadczeniach w woj. świętokrzyskim realizowanych przez SDOO Słupia w sezonie wegetacyjnym 2015/2016 w pszenicy ozimej najlepiej plonowały odmiany: Patras 136% wzorca, RGT Kilimanjaro i Artist 128% wzorca oraz Belissa, Rotax i Hondia 125% wzorca. W trzyletnim zestawieniu wyników plonowania pszenicy ozimej z opóźnionym terminem siewu najlepiej plonowały odmiany: Patras 114% wzorca i Artist 110% wzorca. Siewy pszenicy ozimej musi opóźniać (innego wyjścia nie ma) wielu plantatorów buraka cukrowego i kukurydzy ziarnowej. Z doświadczenia naszych Czytelników, którzy tak właśnie postępują wynika, że przy siewach późnych pszenicy ozimej niezwykle ważny jest precyzyjny siew ziarna wysokiej klasy siewnikiem i zastosowanie zwiększonej, uderzeniowej dawki startowej azotu wiosną.
Wielokrotnie pisaliśmy na łamach „Tygodnika Poradnika Rolniczego” o alternatywie dla późnego siewu pszenicy ozimej – o uprawie przewódek, czyli późnojesiennym lub zimowym siewie odmian zbóż jarych o cechach przewódkowych. Jest to jakieś rozwiązanie dające w niektórych sezonach spektakularne efekty plonotwórcze. Ale znaleźć można dane (chociażby w tabeli 2), z który wynika, że i tak lepiej jest zaryzykować późny siew dobrych odmian pszenicy ozimej.
Tabela 1 Plonowanie odmian wzorcowych pszenicy ozimej zwyczajnej w latach zbioru 2016, 2015 i 2014 przy optymalnym terminie siewu na poziomie agrotechniki a1 | |||
Termin siewu | Plon ziarna wzorca (w q/ha) | ||
2016 | 2015 | 2014 | |
Opóźniony, po 10 listopada | 78,0 | 97,9 | 96,1 |
Optymalny, na poziomie agrotechniki a1 | 82,1 | 97,7 | 88,5 |
Optymalny, na poziomie agrotechniki a2 | 91,2 | 108,6 | 103,4 |
Wzorzec w 2016 i 2015 – RGT Kilimanjaro, Patras, Artist, KWS Ozon; Wzorzec w 2014 – Figura, Patras, Artist, KWS Ozon Źródło: Wstępne wyniki plonowania odmian w doświadczeniach porejestrowych zbóż ozimych w 2016 r., COBORU w Słupi Wielkiej | |||
Tabela 2 Plon ziarna odmian pszenicy ozimej zwyczajnej i pszenicy jarej (przewódki) przy opóźnionym jesiennym terminie siewu (po 10 listopada) w latach zbioru 2016, 2015 i 2014 | |||||
Lp. | Odmiana | Grupa jakościowa | Plon ziarna (w % wzorca) | ||
2016 | 2015 | 2014 | |||
Wzorzec w q/ha | - | 78,0 | 97,9 | 96,1 | |
Pszenica ozima zwyczajna | |||||
1 | Hondia | A | 103 | 97 | - |
2 | RGT Kilimanjaro | 102 | 100 | - | |
3 | Patras | 102 | 99 | 104 | |
4 | Delawar | 101 | - | - | |
5 | Florus | 100 | 98 | - | |
6 | Leandrus | 93 | - | - | |
7 | KWS Dakotana | 92 | 97 | - | |
8 | Consus | 91 | - | - | |
9 | Franz | 86 | 101 | - | |
10 | KWS Malibu | 83 | - | - | |
11 | Artist | B | 104 | 102 | 106 |
12 | Pokusa | 100 | - | - | |
13 | Belissa | 99 | 98 | - | |
14 | Rotax | 95 | 99 | - | |
15 | Silenus | 94 | - | - | |
16 | KWS Ozon | 93 | 99 | 102 | |
17 | KWS Loft | 85 | 101 | - | |
18 | Tobak | 83 | 95 | - | |
19 | Janosch | 81 | - | - | |
20 | Florencia | C | 94 | - | - |
21 | Rockefeller | 73 | - | - | |
22 | Ohio | 67 | 99 | - | |
Pszenica jara (przewódka) | |||||
23 | Goplana | A | 52 | - | - |
24 | Tybalt | 50 | 99 | 96 | |
25 | Mandaryna | 44 | 92 | - | |
26 | Serenada | 34 | - | - | |
27 | Harenda | B | 50 | 96 | - |
28 | Kamelia | 40 | - | - | |
Wzorzec w 2016 i 2015 – RGT Kilimanjaro, Patras, Artist, KWS Ozon; wzorzec w 2014 – Figura, Patras, Artist, KWS Ozon; A – jakościowa odmiana chlebowa; Źródło: Wstępne wyniki plonowania odmian w doświadczeniach porejestrowych zbóż ozimych w 2016 r., COBORU w Słupi Wielkiej | |||||
Zdjęcia:
Marek Kalinowski
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”
<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: medium; font-family: Cambria;">Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”.</p>
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a