Wszystkie odmiany pochodzą z Hodowli Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa IHAR. Areał uprawy owsa to od lat tendencja spadkowa, ale w ostatnich 2–3 latach zaobserwowano wzrost plonu z hektara, poprawiła się także jakość plonu.

W uprawie owsa jedno jest pewne - koszty jego produkcji są najniższe spośród zbóż

Analizując sytuację na rynku rolniczym, dziś niczego nie można przewidzieć, wszystko zmienia się jak w kalejdoskopie. W 2022 roku owies można była sprzedać w bardzo dobrych cenach, a jeżeli spełniał warunki konsumpcyjne, były to nawet ceny sięgające 1500 zł/t. Zakłady skupujące i przetwarzające owies deklarują, że w kolejnych latach będą potrzebowali go coraz więcej. Owies stał się "modny" i doskonale wpisuje się w trendy zdrowego żywienia, więc może być atrakcyjną i opłacalną alternatywą dla innych upraw.

Za ile sprzedamy owies w sezonie 2023 dziś nie wiemy, ale wiemy, że nakłady, które poniesiemy na jego uprawę będą dużo niższe w porównaniu z innymi zbożami. Małe wymagania glebowe, tolerancja na niski odczyn gleby, znacznie niższe koszty produkcji w porównaniu z innymi uprawami. Ochrona ogranicza się praktycznie do jednego zabiegu herbicydowego i skracania.

Owies ma właściwości fitosanitarne, dobrze znosi uprawę po zbożach i zostawia bardzo dobre stanowisko dla roślin następczych. Korzenie wytwarzają alkaloid hamujący rozwój patogenów wywołujących choroby podsuszkowe. Nie jest porażany przez grzyby wywołujące choroby podstawy źdźbła, dlatego włączenie owsa do płodozmianu może znacznie ograniczyć rozwój chorobotwórczych patogenów w kolejnych uprawach.

Owies można z powodzeniem uprawiać w gospodarstwach ekologicznych, gdzie także uzyskuje się zadowalające plony. Przy słabych glebach i wysokich cenach nawozów owies jest alternatywą, o której warto pomyśleć.

• Ryszard Kostrzewski przed ostatnie 8 lat, czyli do 31 grudnia 2022 r. pełnił funkcję dyrektora Zakładu Doświadczalnego Bartążek

• Mgr inż. Karol Biały 2 stycznia 2023 r. został powołany na stanowisko dyrektora Zakładu Doświadczalnego Bartążek, przez dyrektora IHAR dr. inż. Michała Rokickiego

Odmiana Rambo dała rekordowy plon i wysoką jakość

W Zakładzie Doświadczalnym Bartążek co roku wysiewana była odmiana owsa Bingo z HR Strzelce, królująca na polach w większości gospodarstw na Warmii i Mazurach. Głównie dlatego, że najwierniej plonuje, ma grube i wyrównane ziarno, co gwarantuje zadowalające plony. Warto dodać, że Bingo to także jedna z najpopularniejszych odmian owsa w Europie. W 2022 roku po raz pierwszy wysiano inną odmianę, była to odmiana Rambo z tej samej hodowli. W ubiegłym roku odmiana ta pojawiła się na LOZ do uprawy w województwie warmińsko-mazurskim. Ryszard Kostrzewski, ówczesny dyrektor Zakładu Doświadczalnego podkreśla, że wybór odmiany Rambo był bardzo dobrą decyzją, bo uzyskano nie tylko wyższy plon, ale także doskonałą jakość dzięki, której owies był idealny do sprzedaży na cele konsumpcyjne. W tym roku odmiana Rambo będzie powtórzona na całym przeznaczonym pod owies areale, czyli na 30 ha.

– Odmianę Rambo w ubiegłym roku zasialiśmy na glebach mozaikowatych z przewagą klasy V, przedplonem było pszenżyto. Uzyskaliśmy średni plon z 23 ha na poziomie 6,3 t z ha. Był to doskonały wynik, bo był to niezbyt sprzyjający, suchy rok. Szukając odpowiedniej odmiany czytałem, że Rambo przetrwa wszystko, że bardzo dobrze plonuje i uzyskiwał imponujące plony w ekstremalnie suchym 2019 roku. Dziś mogę to potwierdzić – wyznaje Kostrzewski.

– Myślę, że sukcesem była także wysoka jakość owsa, wilgotność 11,9%, białko 10% i gęstość ziarna w stanie zsypnym 50 kg/hl. Przy odmianie Bingo nigdy nie uzyskaliśmy takiej gęstości, zwykle była na poziomie 46 kg/hl. W ubiegłym roku owies w całości, czyli łącznie 145 t został sprzedany na konsumpcje w cenie 1200 zł netto i to już była rewelacyjna cena, a wiem, że później ceny były jeszcze wyższe. Uczestniczyłem w grudniu w konferencji, podczas której przedstawiciele polskiej firmy Melvit S.A. w swoim wystąpieniu zwracali się do rolników, producentów owsa, żeby produkowali go więcej, bo jest duże zapotrzebowanie. Inwestycje firmy w rozbudowę zakładu zwiększyły dwukrotnie moce przetwórcze, teraz będą przetwarzali ponad 50 tys. ton owsa rocznie. Do tego dochodzą inne zakłady przetwórcze, a owies o gęstości powyżej 50 kg/hl można w dobrej cenie sprzedać na Zachód. Pod koniec roku do firmy Melvit można było sprzedać owiec za ok. 1400 zł/t wprowadzono także program rozliczania, gdzie premiowane jest ziarno wysokiej jakości. Myślę, że owies to dobra inwestycja, dlatego w 2023 r. zasiejemy go trochę więcej – podsumowuje były dyrektor Zakładu Doświadczalnego.

• Cały zeszłoroczny plon owsa został sprzedany na cele konsumpcyjne, w magazynie czeka jeszcze na sprzedaż pszenica odmiany Euforia

"Siej owies w błoto, będziesz zbierał złoto" – stare porzekadło się sprawdziło

Rozmówca podkreśla, że stare przysłowie "Siej owies w błoto, będziesz zbierał złoto". W 2022 r. sprawdziło się. Jest przekonany, że na ubiegłoroczną wydajność duży wpływ miał termin siewu, 25 marca owies był już posiany. Dzięki temu rośliny maksymalnie wykorzystały zapas wody, zgromadzony po zimie. Trzeba pamiętać, że owies, choć ma małe wymagania glebowe i jest tolerancyjny na niskie pH gleby, to w porównaniu z innymi zbożami wyróżnia się największym zapotrzebowaniem na wodę. Dzięki zapasom wody zimowej silnie ukorzenił się i to pomogło mu przetrwać późniejszą suszę.

Pod owies zastosowano przedsiewnie 300 kg polifoski 6:20:30 oraz 200 kg nawozu azotowego Sal Mag. Kolejną dawkę azotu w postaci saletry zastosowano w celu wyrównania uprawy dopiero w maju, gdy po dłuższej suszy spadł deszcz. I to wystarczyło, żeby uzyskać tak wysoki plon. Regularna lustracja plantacji i dokładne oglądanie liści to sprawdzona metoda pana Ryszarda na określenie potrzeb azotowych. Przy ciemnych intensywnie zielonych liściach, nie podawano azotu, gdy liście były jasne i wyblakłe aplikowana była kolejna dawka.

– Mogę podpowiedzieć innym rolnikom, żeby szukali odmian odpornych na wyleganie, ponieważ wylegnięcie łanu wpływa negatywnie na gęstość ziarna. Oczywiście nigdy nie będzie stuprocentowej pewności, bo na wyleganie ma wpływ wiele czynników: typ gleby, nawożenie i zastosowana agrotechnika, warunki atmosferyczne, ilość i rozkład opadów w okresie wegetacji. W ubiegłym roku owies bardzo silnie nam się rozkrzewił, był gęsty i obawiałem się, że jak przyjdą nawalne deszcze może się wyłożyć. Nie mogłem sobie pozwolić na takie obniżenie plonu, dlatego zastosowaliśmy regulator wzrostu Moddus 250 EC – wspomina rozmówca.

• Konferencja zorganizowana przez WMODR w Olsztynie, podczas której Marek Reich, doktor od roślin – ambasador firmy Melvit S.A. (pierwszy z lewej) oraz przedstawiciele firmy wyjaśniali rolnikom jak dużych ilości owsa będą potrzebowali w najbliższych latach i omawiali zasady współpracy

Kluczem w uprawie owsa jest optymalny odczyn i bardzo precyzyjne nawożenie

Karol Biały, nowy dyrektor Zakładu Doświadczalnego Bartążek zadeklarował, że podejmuje wyzwanie i zrobi wszystko, żeby w bieżącym roku także uzyskać wysoki plon owsa o jakości kwalifikującej go na cele konsumpcyjne.

– Pan Ryszard przez 8 lat zarządzania Zakładem Doświadczalnym dokonał niesamowitych zmian jeżeli chodzi o doprowadzenie gleb do dobrej kultury. Gdy rozpoczynał pracę, w wielu miejscach gleby były bardzo mocno zakwaszone. Obecnie gleby lekko zakwaszone o pH 6,0 występują tylko miejscami, z reguły są to wartości ok. 6,5 lub podchodzące pod 7, 0. Badania glebowe wykonywane były regularnie i na podstawie badań i potrzeb, co roku wapnowane były kolejne pola. W tej chwili mamy gleby zasobne w fosfor, którego stany w większości są bardzo wysokie, gdzieniegdzie zdarzają się średnie. Jak wiadomo wymywanie fosforu z gleby występuje tylko w niewielkich ilościach i to w warunkach silnie zakwaszonych gleb, czyli u nas dzięki odpowiedniemu odczynowi gleby będzie dostępny. Oczywiście fosfor jest mało ruchliwy i u nas w glebie jest. Uzupełnić trzeba potas i magnez. Teraz czekamy, żeby pola dobrze zamarzły, bo chcemy zbadać azot mineralny, zwłaszcza na tych polach, na których mamy rzepak. Chciałbym zaplanować bardzo precyzyjnie nawożenie azotowe na podstawie zasobności gleb. Przy obecnych cenach nawozów trzeba nawozić "pod linijkę", a nie na zapas lub na wszelki wypadek – wyjaśnia Karol Biały.

• Od kilku lat uprawiane są w gospodarstwie trawy nasienne, najczęściej życica trwała, która w tym roku zajmie łącznie 73 ha

Wizytówka Zakładu Doświadczalnego Bartążek 

Zakład Doświadczalny Bartążek (pow. olsztyński) wchodzi w skład struktury Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie. 2 stycznia 2023 r. dyrektor IHAR dr inż. Michał Rokicki powołał na stanowisko dyrektora mgr inż. Karola Białego. Aktualnie poprzedni dyrektor Ryszard Kostrzewski wprowadza nowego dyrektora w funkcjonowanie zakładu.

Łączny areał gospodarstwa to ok. 418 ha, w strukturze zasiewów dominują zboża stanowiące ok. 60 proc. Wśród nich pszenica 131 ha, pszenżyto 73 ha, poza tym rzepak 65 ha, trawa nasienna życica trwała – 73 ha. Na wiosnę planowany jest siew 30 ha owsa, 21 ha łubinu, 21 ha bobiku i ok. 3 ha facelii.

• Siedziba Zakładu Doświadczalnego Bartążek (pow. olsztyński), wchodzącego w skład struktury Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie

fot. Monika Kopaczel-Radziulewicz

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 8/2023 na str. 25. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.