Z artykułu dowiesz się
- Jakie gatunki nicieni są najbardziej szkodliwe w uprawie ziemniaka?
- Jak rozpoznać obecność nicieni w uprawie?
- Jak zwalczać nicienie w uprawie ziemniaka?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Nicienie w ziemniakach – jak je zwalczać?
21.11.2019autor: Marek Kalinowski
W uprawie ziemniaka naukowcy opisują wiele szkodliwych gatunków nicieni i aby przedstawić ich biologię rozwoju, trzeba byłoby poświęcić kilkadziesiąt stron. Ich szkodliwość jest duża, chociaż dla wielu gospodarstw uprawiających ziemniaki na mniejszą skalę lub na własne potrzeby, ten problem nie jest widoczny.
Badania składu gatunkowego nicieni przeprowadzone na terenie Wielkopolski cytowane w „Metodyce integrowanej ochrony ziemniaka” wykazały obecność 36 gatunków należących do 15 rodzajów, w tym gatunki powodujące straty w uprawie ziemniaka. Najważniejszymi szkodnikami upraw ziemniaka są: mątwik ziemniaczany, mątwik agresywny, niszczyk ziemniaczak, niektóre gatunki krępaków i guzaki.
r e k l a m a
Nicienie różnią się szkodliwością i biologią rozwoju. Poza ziemniakami i roślinami z rodziny psiankowatych mają szeroką listę roślin żywicielskich. Stwierdzenie obecności nicieni nie jest łatwe, a zdiagnozowanie konkretnego gatunku wymaga badań laboratoryjnych, izolowania cyst z ziemi i korzeni, obserwacji bulw ziemniaka. Jak wspomniałem – nicienie to duży problem, ale dla większości rolników problem niewidoczny.
Objawy żerowania nicieni na ziemniaku
Obserwacje części nadziemnych ziemniaka w zasadzie nic nie mówią o obecności nicieni. Faktem jest, że porażenie ziemniaka przez mątwiki może sugerować obecność skupisk roślin wykazujących objawy zahamowania wzrostu (wyraźnie mniejsze, więdnące, o żółtych i gorzej wykształconych liściach), ale to można przypisać objawom chorób wirusowych, grzybowych oraz fizjologicznych, wynikających z niedożywienia lub niedoborów wody. Objawem bezpośrednio świadczącym o obecności niektórych nicieni są cysty na korzeniach. W ograniczaniu nicieni istotna jest hodowla odpornościowa odmian i obecnie rozwiązuje to problem mątwika ziemniaczanego. Odmiany rejestrowane są odporne.
Jak zwalczać niszczyka ziemniaczaka?
Niszczyk ziemniaczak jest największym problemem w rejonach z dużym udziałem ziemniaków w strukturze uprawy. Długość jego cyklu rozwojowego determinuje temperatura, a źródłem porażenia mogą być bulwy i gleba. W czasie wegetacji ziemniaka nicienie z porażonych bulw przechodzą do zdrowych tkanek, uszkadzając młode bulwy. Nicienie mogą także zarażać młode bulwy ziemniaka przez zranienia lub naturalne otwory. Symptomów porażenia na części nadziemnej nie zauważymy. Można natomiast zaobserwować na bulwach niewielkie, białe plamy po zdjęciu skórki, wskazujące na obecność niszczyka. W kolejnych fazach na powierzchni bulw pojawiają się ciemniejsze plamy, przypominające pergaminowy papier, a na przekroju bulwy widoczne są miejsca uszkodzonej, gąbczastej tkanki. Uszkodzone tkanki stają się naturalnym miejscem wtórnych infekcji bakteryjnych i grzybowych.
Niszczyk ziemniaczak jest dużym problemem w wielu gospodarstwach uprawiających ziemniaki na terenie byłego woj. sieradzkiego, o czym rozmawialiśmy kilka lat temu ze Sławomirem Przybyłkiem, prezesem zarządu gospodarstwa „Hodowla Roślin Kalinowa”, gdzie miała miejsce jedna z edycji Krajowych Dni Ziemniaka. Jak podkreślał – nicień powoduje nawet 100% strat w plonie jakościowym. Miąższ bulw próchnieje, potem gnije i plon jest do wyrzucenia. Rolnicy uprawiają tam bardzo dużo ziemniaków i próbują w walce z niszczykiem środków biologicznych. Niestety, środki biologiczne mają skuteczność na poziomie 70%, a to zdecydowanie za mało. Zdaniem Sławomira Przybyłka, trzeba mieć narzędzie ze skutecznością 99,9%. Jedynym rozwiązaniem w tej chwili na nicienie w ziemniakach jest środek Vydate 10 G lub zaniechanie uprawy. Rozwiązaniem praktykowanym jest uprawa ziemniaków na najwcześniejszy zbiór, pozwalający w pewnym sensie uciec przed skutkami uszkodzeń niszczyka.
Nicienie a choroby wirusowe
Czopowatość bulw ziemniaka (na zdjęciu) powodowana przez wirus TRV (Tobacco Rattle Virus), czyli wirus nekrotycznej kędzierzawki tytoniu jest zmorą plantacji ziemniaków uprawianych na cele przemysłowe. Winowajcą tego są nicienie, a konkretnie krępaki będące wektorem wirusów. Porażone wirusem ziemniaki nie nadają się do przerobu na frytki lub chipsy, ponadto nie mogą być wykorzystywane jako ziemniak konsumpcyjny.
Początkowo objawy tej choroby można zaobserwować na liściach w postaci jasnożółtych plam. Najgroźniejsze są jednak objawy w miąższu bulw. Na przekroju bulw są to koncentryczne pierścieniowate ślady barwy brunatnej dochodzące do skórki i mogące nasilać się podczas przechowywania. Choroba może występować na wszystkich rodzajach gleb. Na plantacji ziemniaków może występować miejscowo lub na całej plantacji.
Jak uniknąć czopowatości bulw ziemniaka?
Odpowiedzialne za czopowatość bulw ziemniaka krępaki występują najczęściej na glebach piaszczystych, torfowych, na glebach gliniastych i ilastych o podłożu piaskowym lub żwirowym. Ich najważniejszym żywicielem z roślin uprawnych jest burak, a z chwastów: komosa, gorczyca polna, tasznik pospolity, gwiazdnica pospolita, wyka ptasia, rdest powojowy i plamisty.
Tej niezwykle groźnej chorobie w uprawie ziemniaków zapobiega odpowiedni, przynajmniej 4-letni płodozmian. Odpowiedni tzn. najlepiej z wyłączeniem rzepaku, rzepiku, gorczycy i facelii, bo te rośliny zwiększają populację wolnych nicieni. Najważniejsze jest stosowanie międzyplonów i poplonów ścierniskowych rzodkwi oleistej. Jak mówił przed laty Jarosław Wańkowicz, dyrektor ds. Zapewnienia Surowca na konferencji w gospodarstwie Farm Frites Poland Dwa w Bobrownikach, rzodkiew oleista eliminuje wolne nicienie najskuteczniej.
Marek Kalinowski
Marek Kalinowski
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”
<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: medium; font-family: Cambria;">Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”.</p>
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a