Jesień to nie tylko najlepszy czas na wapnowanie. Warto zadbać w tym okresie o prawidłowe nawożenie nie tylko wapnem ale i siarką, ponieważ intensywne opady jesienią i zimą, przyczyniają się do zwiększonego wymywania siarczanów i wapnia, co nie sprzyja ich akumulacji w glebach. Oba pierwiastki to bardzo ważne składniki pokarmowe dla roślin. Jednak wciąż rola wapnia i siarki w nawożeniu roślin jest rzadko doceniana przez rolników. 

Siarka i wapń zwiększa tolerancję roślin na stresowe warunki środowiska

Siarka jest składnikiem aminokwasów niezbędnych w syntezie białek: cysteiny, cystyny, metioniny, odgrywa ważną rolę w procesie fotosyntezy oraz wiąże wolny azot atmosferyczny.
Głównym zadaniem wapnia jest wpływ na rozwój systemu korzeniowego, wzrost odporności na stresy i choroby oraz poprawę jakości plonów. Wieloletnie badania naukowe potwierdzają, że regularne nawożenie roślin tymi składnikami zwiększa ich tolerancję na stresowe warunki środowiska oraz wpływa korzystnie na wielkość i jakość technologiczną plonów. Na przykład, warzywa nawożone siarką charakteryzują się lepszymi walorami smakowymi i zapachowymi, wzrostem zawartości witamin oraz olejków lotnych w przypadku czosnku i cebuli. 

Rośnie deficyt siarki w glebie

Jeszcze w latach 80. ub.w. siarki dostarczały głównie zakłady przemysłowe, emitujące tlenki siarki. W latach 90. ub.w. opad siarki był duży i wynosił 37 kg/ha rocznie. Obecnie występuje deficyt tego pierwiastka w naszych glebach i szacuje się, że ponad połowa gleb jest uboga w siarkę. Duży udział gleb piaszczystych o małej zawartości próchnicy i jednocześnie rosnący areał roślin siarkolubnych – rzepaku i warzyw kapustnych, wpływa również niekorzystnie na bilans siarki w glebach.
Utrzymywanie się ujemnego bilansu siarki spowodowane jest również zmniejszeniem produkcji obornika, znacznego źródła siarki dla roślin. Z 10 tonami tego nawozu przeciętnie wnosi się do gleby 8 kg siarki. 

Siarka na lepszą jakość i ilość plonu

Z siarką nierozerwalnie związane jest nawożenie azotem roślin, gdyż to właśnie ona decyduje o prawidłowym wykorzystaniu tego składnika przez rośliny. Siarka zawarta w nawozie w formie siarczanów, a więc w formie łatwo dostępnej dla roślin stymuluje pobieranie i wykorzystanie azotu. 

U roślin bobowatych jest niezbędna w procesie symbiotycznego wiązania azotu. Siarka jest niezwykle ważnym pierwiastkiem dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin uprawy polowej i warzyw. Niedostateczne odżywianie ich siarką prowadzi do zmniejszenia plonu i pogorszenia jego jakości, ponieważ niedobór siarki obniża także zawartość cukrów prostych, tłuszczu oraz ze względu na zmniejszenie efektywności nawożenia azotem, sprzyja nadmiernemu nagromadzeniu azotanów w roślinach. 

Ile siarki potrzebują poszczególne grupy roślin?

Rośliny pobierają duże ilości siarki i w zależności od wielkości ich zapotrzebowania na ten pierwiastek można podzielić je na 3 grupy charakteryzujące się odpowiednio dużymi wymaganiami, średnimi oraz małymi.
Bardzo duże wymagania pokarmowe względem siarki mają: rzepak, rzepa, kapusta, gorczyca, rzodkiew, cebula, czosnek i rzodkiewka. Przeciętnie ze średnim plonem pobierają powyżej 40 kg (nawet do 100 kg) siarki z hektara.
Nieco mniejsze – średnie zapotrzebowanie na siarkę, od 20–40 kg siarki z hektara potrzebują: bób, groch, fasola oraz burak ćwikłowy.
Pozostałe warzywa wymagają mniej niż 20 kg siarki z hektara. Należy tu m.in. ziemniak. 

Straty wapnia trzeba uzupełniać nawozami mineralnymi

Naturalnym źródłem wapnia w glebie są natomiast węglany, krzemiany, glinokrzemiany i siarczany. Z powodu budowy geologicznej, jak i klimatu Polski, większość naszych gleb jest jednak w różnych stopniu zakwaszona. Szacuje się, że na drodze wymywania straty wapnia mogą sięgać nawet 230 kg/ha. Gdy brakuje naturalnych źródeł tych pierwiastków, należy bezwzględnie sięgnąć po nawozy mineralne, ponieważ uzyskanie wysokich plonów roślin dobrej jakości jest znacznie ograniczone. 

Wapń zminimalizuje skutki stresu wywołanego suszą czy mrozem

Z badań naukowych wynika, że rośliny prawidłowo odżywione wapniem mają silny system korzeniowy, w związku z tym sprawniej pobierają składniki pokarmowe.
Wapń pozwala również zminimalizować skutki stresu wywołanego np. suszą czy mrozem. Szczególną rolę wapń odgrywa w uprawie roślin wymagających dłuższego okresu przechowywania, tj. buraki, ziemniaki i warzywa.
Rośliny te nawożone wapniem charakteryzują się silniejszymi tkankami mechanicznymi w porównaniu do roślin mającym deficyt tego składnika, są więc mniej podatne na uszkodzenia, a to ułatwia ich przechowywanie. Rzepak jest rośliną, która potrzebuje nie tylko dużych ilości siarki, ale i wapnia. Dobre zaopatrzenie rzepaku w ten składnik pokarmowy zapewnia prawidłowe wykształcenie łuszczyn. Stosunkowo dużo wapnia potrzebuje również kukurydza. 

W praktyce rzadko obserwujemy na roślinach objawy niedoboru wapnia, a częściej toksyczność glinu ujawniającą się przy niskim pH gleby. Niemniej objawy niedoboru wapnia mogą wystąpić zawsze na najmłodszych organach roślin (najbardziej wrażliwych na dopływ wody) w postaci: zamierania stożków wzrostu oraz skręcania, żółknięcia i zasychania najmłodszych liści od wierzchołka. Widoczne na zdjęciu niedobory siarki w postaci chloroz i przyżółcenia występują początkowo na liściach młodych (są podobne do niedoboru azotu, ale te występują na liściach starszych). Charakterystycznym objawem niedoboru u roślin dwuliściennych są łyżeczkowate deformacje liści 

Kiedy nawożenie jest uzasadnione

Nawożenie siarką i wapniem jest uzasadnione w przypadku stwierdzenia ich znacznego niedoboru w glebie potwierdzonego aktualną analizą gleby oraz także wtedy, jeśli w płodozmianie przeważają rośliny wykazujące duże zapotrzebowanie na siarkę i wapń, np. rzepak, buraki cukrowe, kukurydza. Stosowanie nawozów mineralnych z siarką i wapniem jest wskazane także, jeśli pod rośliny nie stosujemy obornika lub gnojowicy oraz rzadko wapnujemy glebę. 

Nawet jeśli w gospodarstwie przyoruje się nawozy naturalne, należy mieć na uwadze, że tempo uwalniania siarki z tych nawozów jest wolne. W pierwszym roku z rozkładającej się masy organicznej przyswajane jest do 10% zawartej w niej siarki. Dlatego też, aby uzupełnić jej rezerwy w glebie i zabezpieczyć rośliny pod względem siarki, należy systematycznie stosować obornik lub gnojowicę. Wówczas potrzeby pokarmowe warzyw, zwłaszcza tych o dłuższym okresie wegetacji, będą pokryte z nawozów naturalnych i dodatkowe nawożenie siarką nie będzie konieczne. Wapno nawozowe, będące najtańszym źródłem wapnia dla roślin, w pierwszym rzędzie odkwasza glebę, a następnie nadwyżki składnika zostawia roślinom.

Stosując nawozy z siarką i wapniem należy pamiętać, że zawsze część składników nawozowych może ulec wymyciu. W ustaleniu dawki siarki i wapnia należy więc uwzględniać aktualną zasobność gleby i przewidywany plon roślin oraz nadwyżkę składnika, który może ulec wymyciu. Dodatkowo zaleca się uwzględnić przedplon oraz czy stosuje się nawozy naturalne.
Na stanowiskach bez obornika, trzeba zwiększyć ilość np. siarki aplikowanej w nawozach mineralnych do około 65 kg S/ha. 

Coraz więcej nawozów z Ca i S 

Do nawozów zawierających oba składniki: wapń i siarkę, należy siarczan wapnia i wiele nowych na rynku nawozów siarkowo-wapniowych.
Nawóz SulCa z zawartością 17% S i 21,3% Ca, to nawóz siarkowo-wapniowy, którego formuła ogranicza wymywanie siarki i wapnia w okresie jesienno-zimowym i gwarantuje dobre odżywienie roślin ozimych. Pod rzepak i zboża ozime nawóz SulCa należy stosować po zbiorze przedplonu lub przed wykonaniem orki siewnej i dobrze wymieszać z glebą, na głębokość 15–30 cm.
Siarkomix G to granulowany siarczan wapnia, który zawiera SO3– min. 45% i CaO – min. 30%. Jak podaje producent, to nawóz w formie siarczanowej o bardzo wysokiej przyswajalności przeznaczony jest do nawożenia wszystkich rodzajów roślin w uprawach polowych, sadowniczych, ogrodniczych, użytków zielonych. Zaleca się go stosować w uprawach polowych najlepiej na ściernisko w okresie jesiennym jak również wiosną przed siewem lub sadzeniem roślin. Wskazane jest jego wymieszanie z warstwą orną gleby na głębokość ok. 20 cm. Wysoka rozpuszczalność nawozu gwarantuje odpowiednią mobilność siarki i wapnia w profilu glebowym. Postać siarczanowa nawozu zapewnia wysoki stopień łączenia i utrzymywania się w strukturze glebowej. Dzięki temu nawóz jest odporny na wypłukiwanie, a więc zapewnia roślinom stały dostęp do siarki i wapnia. 

Kolejnym, stosunkowo nowym na rynku nawozem siarkowo-wapniowym do nawożenia roślin uprawnych i gleby jest SulfoPROFIT, zawierający 24% Ca i 19% siarki siarczanowej (SO42-). Nawóz należy zastosować po żniwach. Po wysiewie nawóz powinien zostać dobrze i głęboko wymieszany z glebą. Jako podaje producent, poza działaniem nawozowym wapnia i siarki SufoPROFIT poprawia również strukturę gleby poprzez lepsze sklejanie cząstek glebowych, w przeciwieństwie do innych nawozów siarkowych nie zakwasza gleby i nie powoduje zasolenia gleby.

Nawóz siarkowo-wapniowy Agro-Wapń EKO-ZEC jest natomiast szczególnie zalecany na gleby o odczynie kwaśnym i niskiej zawartości siarki lub pod rośliny posiadające zwiększone zapotrzebowanie na siarkę. Zawiera min. 17% siarki rozpuszczalnej w wodzie i min. 21,3% wapnia. Oprócz dostarczenia roślinom Ca i S poprawia gruzełkowatość gleby, co stwarza korzystne warunki kiełkowania nasion. Wybór najlepszego nawozu wapniowo-siarkowego pozostawiamy oczywiście rolnikowi. 

Dr Dorota Pikuła, IUNG-PIB Puławy 
Fot. Pixabay