Z artykułu dowiesz się
- Dlaczego warto siać rzepak w optymalnym terminie?
- Jak gęsto siać rzepak?
- Kiedy siać rzepak ?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Jakie są skutki siewu rzepaku zbyt wcześnie i zbyt późno?
14.07.2020autor: Marek Kalinowski
Właściwy termin zakończenia siewu powinien umożliwić każdej roślinie rzepaku uformowanie optymalnej rozety z 8–10 liśćmi, korzenia co najmniej długości 20–25 cm, szyjki korzeniowej grubości najlepiej 8–10 mm i jej wciągnięcie do gleby przed nastaniem zimy.
Korzeń roślin najlepiej rozwiniętych jesienią powinien wrastać w glebę nawet na głębokość 50 cm. To gwarantuje, że przed wejściem roślin w okres zimowego spoczynku rozeta będzie zwarta, o krótkich międzywęźlach liściowych, a pąk wierzchołkowy będzie umieszczony nisko przy ziemi. Rośliny o takim pokroju i idealnym rozwoju przed spoczynkiem zimowym mają największą tzw. zimotrwałość morfologiczną.
Potrzebne 80 dni jesiennej wegetacji z temperaturą powyżej 5 st. C.
Kiedy zatem siać? Aby rzepak mógł się optymalnie rozwinąć i ukształtować maksymalny potencjał plonotwórczy, musi mieć na to ok. 75 do 80 dni jesiennej wegetacji z temperaturą efektywną powyżej 5 st. C gwarantującą sumę średniodobowych temperatur na poziomie 850 st. C. Ten warunek spełnia tylko siew w optymalnych terminach ustalonych na podstawie badań i przebiegu pogody z wielolecia (mapa).
r e k l a m a
W praktyce rolniczej zawsze są różne komplikacje i rzadko daje się zachować optymalny termin siewu. Wynika to z rodzaju przedplonu i konieczności wykonania uprawek, wapnowania czy nawożenia przedsiewnego. O wschodach i ich wyrównaniu decyduje woda. Zły jest jej niedobór, jeszcze gorszy jak w ub.r. jest jej nadmiar. W praktyce bywa, że rzepak siany terminowo np. 15 sierpnia w złych warunkach, w źle doprawioną glebę, wschodzi w tym samym czasie lub później od zasianego np. 25 sierpnia w dobrych warunkach tuż przed opadami deszczu.
Należy podkreślić, że siew w optymalnym terminie jest najlepszy, ale nie można tego robić za wszelką cenę. Pamiętajmy ponadto, zwłaszcza przy siewie punktowym, aby przy siewie o kilka dni przyspieszonym lub w optymalnym terminie trzymać się dolnych zalecanych ilości wysiewu nasion, a przy siewach opóźnionych normę wysiewu zwiększać.
- Po siewie w dobrze przygotowaną i optymalnie uwilgotnioną glebę rzepak ozimy wschodzi po 10–12 dniach. Jeżeli w terminie optymalnym dla siewu panują skrajne warunki uwilgotnienia gleby (sucho lub zbyt mokro) wschody i to nierówne, mogą trwać nawet miesiąc. Wtedy często lepiej jest poczekać tydzień, czy dwa na poprawę warunków i równe wschody po 10 dniach od siewu
Odpowiedni czas wegetacji to podstawa dla rzepaku
Rzepak trzeba siać w takim terminie, aby miał on do dyspozycji 75–80 dni jesiennej wegetacji, ale w takie widełki czasowe wstrzelić się jest trudno, bo w ostatniej dekadzie każdy sezon był dla rzepaku inny. Podam przykład komplikacji z sezonu 2018/2019, który przedstawiał w ub.r. Adrian Sikora, ekspert wiedzy technicznej w Bayer Crop Science opiekujący się doświadczeniami w CDT w Chechle. Ponieważ z powodu suszy w 2018 r. żniwa skończyły się w rejonie Chechła 1 sierpnia, rolnicy, prawie bez wyjątku, popełnili ten sam błąd.
Dwa, trzy dni po żniwach zrobili uprawki pożniwne i rozpoczęli orki siewne pod rzepaki. Pola były gotowe do siewu rzepaku ok. 10 sierpnia i większość rolników to zrobiła. Potem było bardzo ciepło i przy dobrym uwilgotnieniu gleby rzepaki zaczęły bardzo szybko rosnąć. Już ok. 10 września plantacje nadawały się do skracania. Na przekór tego masowego wyścigu z siewami na polach CDT siew rzepaku wykonano bardzo późno, bo 27 września. To było ryzykowne, ale okazało się „strzałem w dziesiątkę”. Rzepaki nie przerosły i nie było problemu z ich skracaniem.
Oczywiście tego przykładu nie warto kopiować. Pokazuje on, że nie warto siewu przyspieszać i że czasami opłaci się opóźnienie. Generalnie najlepiej jest trzymać się przebadanych w wieloleciu optymalnych terminów siewu, dostosowując decyzje do warunków i prognozowanej pogody.
- Graniczne terminy siewu rzepaku (Źródło: IHAR)
Odmiany mieszańcowe lepiej znoszą siew opóźniony
Najbardziej racjonalne jest trzymanie się optymalnych terminów siewu. Czym skutkuje siew zbyt wczesny lub zbyt późny? Przy siewie zbyt wczesnym i dodatkowo w warunkach długiej ciepłej jesieni rzepak wyrasta nadmiernie. Teoretycznie takie rośliny tworzą więcej liści i mają wyższy potencjał plonotwórczy, ale w przypadku srogiej zimy zbyt wybujałe rzepaki jako pierwsze padają ofiarą mrozu. Rośliny są wyższe i łatwiej wysmalają je także mroźne wiosenne wiatry.
Dla większości rejonów optymalny termin siewu rzepaku ozimego przypada na okres od 15 do 25 sierpnia. Szczegółowe zalecenia opracowane przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin na podstawie danych z wielolecia obrazuje mapka z podanymi granicznymi terminami siewu rzepaku ozimego.
Na wielu polowych spotkaniach rolnicy są informowani, że przy opóźnionym siewie rzepaku z powodu pogody lepiej wybierać odmiany mieszańcowe. Rzeczywiście odmiany mieszańcowe lepiej znoszą siew opóźniony, ale to część prawdy. Choć mieszaniec lepiej wykorzysta skróconą jesień, to przy opóźnionym siewie nie da z siebie wszystkiego w plonie. Niezależnie czy jest to odmiana populacyjna czy mieszańcowa rzepak trzeba siać w Polsce w optymalnym agrotechnicznym terminie.
Rzepaki siane z opóźnieniem mają obniżony potencjał plonowania i zdecydowanie cieńsze i krótsze korzenie. Takie rzepaki również łatwo uszkadza mróz, a nawet jeśli przetrwają zimę, to ich krótsze korzenie w pierwszej kolejności zawiodą przy wiosennym deficycie wody. Siew opóźniony skutkuje obniżeniem potencjału plonowania. Np. z badań prof. Krzysztofa Jankowskiego z UWM w Olsztynie wynika, że średnie opóźnienie siewu rzepaku o jeden dzień poza termin graniczny skutkuje obniżeniem plonu nasion o 50–60 kg/ha. Przy opóźnieniu siewu o tydzień rzepak plonuje już od 300 do 400 kg/ha niżej, a przy siewie opóźnionym o dwa tygodnie w stosunku do terminu granicznego, strata plonu może sięgnąć nawet 1 t/ha. Przykład z Chechła pokazuje jednak, że wcale nie musi tak być w praktyce. Wszystko zależy od pogody.
Siej rzepak umiarkowanie rzadko
Zaleca się siewy w takiej ilości, aby uzyskać jesienią ok. 60 roślin dla odmian populacyjnych i ok. 40 roślin dla odmian mieszańcowych. Doświadczenia z sezonu największych wymarznięć w historii (2011/2012) pokazują, że i taka obsada jest zbyt duża. Plantatorzy, którzy zdecydowali się wówczas na pozostawienie wymarzniętych plantacji, ale z obsadą ok. 12–15 żywych roślin na mkw. zbierali wtedy przyzwoite plony i od tamtego sezonu wielu rolników zdecydowało się rozrzedzać siewy rzepaku.
Jak rzadko siać rzepak? Odpowiedź jest trudna, bo trzeba to dostosować do właściwości odmiany, regionu uprawy, terminu siewu oraz technologii siewu. W tabeli przypominamy opracowane kilka lat temu przez Grupę Rolnik przykładowe zalecenia, których interpretację odnośnie regionów uzupełnia mapa opracowana w IHAR z terminami granicznymi siewu rzepaku.
Obsada roślin rzepaku odmian populacyjnych i mieszańcowych względem terminu siewu | ||||||
Region kraju (patrz mapa) | Odmiany populacyjne | Odmiany mieszańcowe | ||||
Termin siewu | Obsada roślin na mkw. | Termin siewu | Obsada roślin na mkw. | |||
Region I | 15–20.08 | wczesny | 30–45 | 20–25.08 | wczesny | 20–35 |
20–25.08 | średni | 45–65 | 25–30.08 | średni | 35–45 | |
25.08–1.09 | opóźniony | 65–85 | 30.08–4.09 | opóźniony | 45–65 | |
Region II | 10–15.08 | wczesny | 30–45 | 15–20.08 | wczesny | 20–35 |
15–20.08 | średni | 45–65 | 20–25.08 | średni | 35–45 | |
20–25.08 | opóźniony | 65–85 | 25–30.08 | opóźniony | 45–65 | |
Region III | 5–10.08 | wczesny | 30–45 | 10–15.08 | wczesny | 20–35 |
10–15.08 | średni | 45–65 | 15–20.08 | średni | 35–45 | |
15–25.08 | opóźniony | 65–85 | 20–30.08 | opóźniony | 45–65 | |
Region IV | 1–5.08 | wczesny | 30–45 | 5–10.08 | wczesny | 20–35 |
5–10.08 | średni | 45–65 | 10–15.08 | średni | 35–45 | |
10–20.08 | opóźniony | 65–85 | 15–25.08 | opóźniony | 45–65 | |
Marek Kalinowski
Zdjęcie: Marek Kalinowski
Marek Kalinowski
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”
<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: medium; font-family: Cambria;">Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”.</p>
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a