Jednak aplikowanie zewnętrzne tych pierwiastków, w małych ilościach, wykazuje korzystny wpływ na wzrost i rozwój roślin oraz zwiększa ich tolerancję na czynniki stresowe. To przyczynia się do zwiększenia plonu roślin i poprawy jego jakości.

Do pierwiastków korzystnych zalicza się m.in. krzem (Si), tytan (Ti), sód (Na), nikiel (Ni), kobalt (Co), glin (Al), selen (Se), wanad (V), jod (I), srebro (Ag). Produkty zawierające niektóre z wymienionych pierwiastków korzystnych to jedna z sześciu grup substancji (związków) zaliczanych do biostymulatorów. Obok pierwiastków korzystnych są to: kwasy humusowe, aminokwasy, algi, chitozan i korzystne mikroorganizmy.

Zalety dokarmiania pierwiastkami: stymulują, chronią, poprawiają plony

Oczywiście nie wszystkie produkty z pierwiastkami korzystnymi to biostymulatory, bo są też na rynku nawozy mineralne wzbogacone np. w odrobinę krzemu czy tytanu. Stymulujące działanie pierwiastków korzystnych polega na zwiększeniu pobierania i wykorzystania składników pokarmowych, zwiększeniu wydajności fotosyntezy, zwiększeniu odporności na stresy, zmniejszeniu toksyczności szkodliwych pierwiastków, zwiększeniu aktywności enzymów roślinnych.

Pierwiastki korzystne nie muszą wykazywać stymulującego działania na wszystkie rośliny, czasami korzystne działanie widzimy w odniesieniu do konkretnych rodzajów roślin. Oddziaływanie tytanu i krzemu na rośliny jest najlepiej znane, bo w Polsce od wielu lat dostępne są biostymulatory z tymi pierwiastkami.

Tytan wyraźnie poprawia zapylanie roślin (żywotniejszy i silniej kiełkujący pyłek), wydajność fotosyntezy (więcej chlorofilu) i pobieranie składników. Krzem znany jest natomiast z wybitnej poprawy tolerancji roślin na stres, głównie dzięki ograniczaniu transpiracji i wzmacnianiu systemu korzeniowego. Wanad natomiast pobudza w roślinach procesy syntezy cukrów, transportu cukrów i ich gromadzenia w organach spichrzowych roślin. Przez to działanie wpływa pozytywnie na wielkość i jakość plonu organów spichrzowych.

Ważny jest też sód, a roślinami sodolubnymi są buraki cukrowe, pastewne i ćwikłowe oraz rzepak. W tych uprawach sód zwiększa tolerancję na suszę. Nikiel jest obecny w enzymie ureaza niezbędnym do rozkładu mocznika. Jego działanie jest związane z gospodarką azotem. Odgrywa też ważną rolę w procesie kiełkowania roślin. Natomiast korzystne oddziaływanie kobaltu dotyczy aktywności symbiotycznych bakterii Rhizobium. Kobalt wpływa na intensywność wiązania azotu atmosferycznego przez bakterie. Warto wspomnieć też o srebrze, bo od kilku lat są na rynku nawozy z nanocząsteczkami tego metalu. Srebro ma duży potencjał oddziaływania bakteriobójczego, wirusobójczego i grzybobójczego.

Biofortyfikacja jodem i selenem - w jaki sposób?

Ciągle trwają badania nad możliwością stymulowania, nawożenia bądź dokarmiania roślin pozostałymi pierwiastkami korzystnymi, niekoniecznie z powodu ich oddziaływania na wielkość plonu, ale głównie na możliwość biofortyfikowania tych pierwiastków w roślinach.

Przykładem jest jod, który ma zdecydowanie większe znaczenie w diecie człowieka i zainteresowanie tym korzystnym pierwiastkiem w badaniach dotyczących nawożenia roślin wynika z możliwości wzbogacenia w jod spożywanych roślin. Warzywa biofortyfikowane jodem mogą być alternatywą dla soli jodowanej. Spożywanie roślin bogatych w jod pozwoliłoby ograniczać występowanie zaburzeń związanych z niedoborem tego pierwiastka (obecnie ważnym źródłem jodu w diecie jest sól spożywcza wzbogacana w związki jodu, zalecane ograniczenie spożycia soli wymaga jednak szukania nowych dróg uzupełniania niedoborów tego pierwiastka).

Podobne znaczenie mają badania z nawożeniem roślin selenem. Tą drogą można przecież wzbogacić w selen dietę człowieka, w której pierwiastek ten jest deficytowy i bardzo ważny (wspomaga działanie wielu enzymów antyoksydacyjnych). Znane są m.in. badania z nawożeniem dolistnym selenem maku. Uzyskano w nich znaczący przyrost selenu w nasionach, ale jednocześnie taki program dokarmiania powodował istotny spadek plonowania maku. Właściwy poziom selenu w organizmie to mniejsze ryzyko wystąpienia nowotworów, chorób serca, wątroby i tarczycy, a także wielu chorób wieku starczego. Niedobór selenu obniża ruchliwość plemników. Głównym źródłem tego pierwiastka dla ludzi i zwierząt jest pożywienie, dlatego zasadne jest jego wzbogacanie w selen.

• Kobalt dla większości roślin jest zbędny. Ten pierwiastek wyjątkowo korzystnie wpływa jednak na wydajność symbiozy bakterii Rhizobium z roślinami bobowatymi i ilość wiązanego azotu atmosferycznego

fot. Marek Kalinowski

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 44/2022 na str. 24. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.