- Jaki wpływ na rozwijanie się suchej zgniliźnie ma łagodna zima?
- Jak określić próg szkodliwości w rzepaku?
- Na kiedy wyznaczyć termin zabiegu chemicznego ograniczającego suchą zgniliznę kapustnych?
- Jak przenoszą się zarodniki suchej zgnilizny kapustnych?
Cześć fungicydów walczy nie tylko z chorobami ale też regulują wzrost rzepaku
Przypominamy, że część fungicydów rekomendowanych do zabiegu na suchą zgniliznę kapustnych reguluje wzrost i skraca rośliny rzepaku. Takie działanie i to nie tylko w rzepaku, wykazują triazole. Samo skrócenie łodyg jest ważnym czynnikiem ograniczającym wyleganie, a regulacja wzrostu i rozwoju rzepaku ogranicza dominację pędu głównego, co korzystnie wyrównuje kwitnienie.
W tym roku większość upraw rzepaku zagrożonych suchą zgnilizną kapustnych
Jeżeli jesień i zima są ciepłe i łagodne, najstarsze zainfekowane liście rzepaku zamierają późno i stanowią idealne źródło dalszego rozwoju choroby. Niestety, to w tym roku dotyczy większości plantacji. Siła porażenia rzepaku suchą zgnilizną kapustnych zależy w Polsce od rejonu uprawy, od odmiany (są w rejestrze mieszańce z genetyczną odpornością) i od technologii uprawy (uproszczenia i monokultura sprzyjają chorobom).
Warto podkreślić, że sucha zgnilizna kapustnych mocno atakuje plantacje prowadzone w gospodarstwach stosujących uproszczenia w płodozmianie i uproszczenia w uprawie stosując uprawę bezorkową. Jest jednak wiele możliwych do zastosowania wariantów i programów ochrony oraz skutecznych fungicydów pozwalających ograniczyć suchą zgniliznę kapustnych. Na etapie jesiennej wegetacji najlepsza jest oczywiście chemiczna ochrona fungicydowa połączona ze skracaniem.
Wiosną podobnie – można skracać i chronić jednocześnie, ale przy silnej wczesnej presji suchej zgnilizny kapustnych konieczny bywa przyspieszony zabieg fungicydowy typowym fungicydem. Tak może być w tym roku, ale dopóki mamy teraz umiarkowaną zimę, dopóty wszystko jest możliwe i każda strategia może być uzasadniona.
Progi szkodliwość suchej zgnilizny kapustnych zależą od odmiany rzepaku
Jest wiele możliwych do zastosowania wariantów i programów ochrony oraz skutecznych fungicydów pozwalających ograniczyć suchą zgniliznę kapustnych. Wiosną można chronić rzepak kilkudziesięcioma fungicydami znajdującymi się w zaleceniach IOR, przy czym kilkoma można jednocześnie skracać rzepak. Sprawcę suchej zgnilizny zwalcza się przede wszystkim jesienią w fazie 6–8 liści właściwych lub wiosną wkrótce po ruszeniu wegetacji. Aby określić próg szkodliwości, należy pobrać losowo w różnych punktach pola po 25 roślin (ogółem od 100 do 150 w zależności od wielkości pola) i ocenić liczbę porażonych roślin z objawami choroby na liściach lub podstawie łodygi.
W fazie regeneracji rozety (wiosną) i na początku formowania łodygi do jej wyrastania w pęd kwiatostanowy progiem szkodliwości jest 10–20 roślin z objawami choroby (plamy na liściach, nekrozy na pędzie). W większości publikacji taki sam jest próg szkodliwości jesienią w fazie od 2 do 8 liści i do fazy w pełni ukształtowanej rozety, ale niektórzy autorzy wskazują na próg 20% roślin porażonych (widoczne plamy z owocnikami grzyba na powierzchni). Niższy próg szkodliwości należy przyjąć w przypadku uprawy odmiany podatnej na porażenie przez sprawców suchej zgnilizny kapustnych.
- Pamiętajmy – łagodna zima oszczędza rzepaki, ale jest też korzystna dla rezerwuaru zarodników suchej zgnilizny kapustnych. Najważniejsze jest, aby chorobę zatrzymać na liściach, bo jeśli uda się jej przerosnąć przez ogonki liściowe do łodyg, rzepak nie ma szans. Objawy choroby będziemy obserwować na całej roślinie: liściach, łodygach, szyjkach korzeniowych i na łuszczynach i z całą pewnością znacznie obniży to plonowanie rzepaku
Obserwacje pola najskuteczniejsze w wyborze terminu zabiegu fungicydowego w rzepaku
Termin zabiegu chemicznego ograniczającego suchą zgniliznę kapustnych można wyznaczyć na podstawie monitoringu występowania zarodników workowych prowadzonego w ramach
Systemu Prognozowania Epidemii Chorób pod nazwą SPEC (informacje są dostępne na stronie internetowej
http://cropnet.pl/dbases/spec/ ). Pomocne są w tym również aplikacje firm chemicznych i komunikaty Instytutu Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu.
Nie zastąpi to jednak odwiedzin pola i dokonania obserwacji na miejscu.W zwalczaniu suchej zgnilizny kapustnych pamiętajmy o podstawowej i kluczowej zasadzie: od momentu przedostania się suchej zgnilizny kapustnych z porażonych liści do łodyg możliwość zabezpieczenia roślin przed chorobą zdecydowanie maleje. Najważniejsze przy zwalczaniu jest zatem zatrzymanie grzyba w liściu albo lepiej, niedopuszczenie, by grzyb zainfekował liść, bo wtedy przerasta przez ogonek liściowy do szyjki korzeniowej i wrasta do podstawy łodygi.
Ważne dla ograniczania suchej zgnilizny kapustnych i powstrzymywania choroby w ryzach są oczywiście zabiegi jesienne. Porażenie wiosenne jest wynikiem infekcji jesiennych, ale przede wszystkim przebiegu pogody zimą. W sezonach srogiej zimy rozwój suchej zgnilizny kapustnych jest w dużym stopniu przerywany przez mróz. W takich warunkach przemarznięte zainfekowane liście tracą po prostu kontakt z żywymi organami rzepaku, ale nie w tym roku.
Sucha zgnilizna kapustnych jest największym problemem na zachodzie Polski
Zarodniki suchej zgnilizny kapustnych bardzo łatwo przenoszą się z prądem wiatru. Z owocników pozostających na resztkach pożniwnych z poprzedniego sezonu są one przenoszone na nowe, młode rośliny. Askospory (zarodniki workowe) kiełkują w temperaturze 4–8°C po 8 godzinach. W wyższych temperaturach wzrost grzyba jest bardziej intensywny. Wtórnym źródłem infekcji są piknidia (charakterystyczne czarne punkty na plamach w miejscach porażenia), z których uwalniają się zarodniki konidialne.
Przypomnę jeszcze raz, że łagodna zima, po której wiosną pozostaje wiele liści porażonych przez sprawcę jesienią, stanowi na wiosnę olbrzymie źródło zarodników. Warto do wcześniejszych informacji dorzucić przypomnienie najważniejszcyh informacji o biologii rozwoju sprawców choroby. A jest ich dwóch Leptosphaeria maculans i Leptosphaeria biglobosa. Głębokie wżery i próchnienie tkanek w dolnej części łodygi i na szyjce korzeniowej rzepaku powodowane są głównie przez grzyb Leptosphaeria maculans. Bardziej powierzchniowe i rozległe plamy w środkowej i górnej części łodygi powoduje natomiast grzyb Leptosphaeria biglobosa.
Różna jest też presja jednego i drugiego grzyba w Polsce Wschodniej i Zachodniej. Z tej przyczyny sucha zgnilizna kapustnych jest największym problemem przede wszystkim w rejonach Polski leżących po zachodniej stronie Wisły (tam dominuje grzyb Leptosphaeria maculans). Na wschodzie i północnym wschodzie Polski, gdzie jesienie są krótsze i rzepaki później ruszają z wegetacją na wiosnę, presja patogenu jest niższa i występuje tutaj łagodniejszy, atakujący powierzchniowo grzyb suchej zgnilizny kapustnych – Leptosphaeria biglobosa.
Marek Kalinowski
Zdjęcie Marek Kalinowski
