Stadium zimującym omacnicy są gąsienice ukryte w resztkach pożniwnych, które w maju następnego roku przędą kokony i przepoczwarczają się, a od połowy czerwca i dalej przez ok. 8 tygodni wylatują motyle. Po żniwach kukurydzy trzeba maksymalnie wykorzystać możliwości mechanicznego niszczenie larw przesuwających się na zimowanie do pierwszych międzywęźli. Agrotechnika pożniwna uzupełniona orką zimową bardzo efektywnie redukuje populację szkodnika.

95% skuteczność agrotechniki tuż po zbiorze 

W publikacjach poświęconych omacnicy prosowiance można znaleźć wyniki badań na temat skuteczności agrotechniki w jej ograniczaniu. Jeżeli zaraz po zbiorze kukurydzy na ziarno użyjemy mulczera rozbijającego łodygi i wykonamy głęboką orkę, możemy zredukować populację larw szkodnika nawet o 95%. Skuteczność może być bardzo wysoka pod warunkiem, że nie będziemy zwlekać z pożniwną agrotechniką.

Omacnica prosowianka, jak każdy szkodnik, ma swój rytm rozwoju dopasowany do faz wegetacji rośliny, lecz sterowany głównie temperaturą. Larwy omacnicy żerują w wiechach, kolbach i łodygach i dążąc do przetrwania gatunku, jesienią systematycznie przesuwają się drążonym w łodydze kanałem w dół, na zimowanie. Docelowo przesuwają się w miejsce na ok.10 cm od ziemi. Dlatego z rozbijaniem łodyg mulczerem nie można zwlekać, bo larwy im są w łodydze wyżej, tym efektywność ich zniszczenia będzie większa. Tak czy inaczej ograniczenie omacnicy w uprawie orkowej powinna dopełnić głęboka orka zimowa.

• Z końcem wegetacji kukurydzy dorosłe gąsienice drążą kanał w kierunku nasadowej części łodyg na wysokości ok. 10 cm od ziemi i tam zimują w specjalnym oprzędzie

Omacnica uwielbia uprawy monokulturowe

W systemach uproszczonych bez orki, po rozbiciu łodyg mulczerem, dobrze byłoby uzupełnić taką antyomacnicową agrotechnikę wiosennym talerzowaniem stanowiska, szczególnie przy uprawie kukurydzy w monokulturze. Innym rozwiązaniem może być wykonanie wałowania resztek pożniwnych wałem gładkim. Idealnie byłoby to wykonać w warunkach po mrozie, kiedy nie ma oczywiście śniegu. Wtedy łodygi kukurydzy z larwami będą między zamarzniętą glebą a wałem, jak w imadle.

Pamiętajmy o tych i innych możliwościach agrotechnicznych ograniczania populacji omacnicy. Omacnicy bardzo sprzyja monokultura (na plantacji widać mulcz kukurydzy uprawianej rok wcześniej) i tym bardziej w takiej strategii uprawy musimy wykorzystać jesień (zastosować mulczer) i wiosnę (talerzowanie resztek) na mechaniczne ograniczanie larw szkodnika Warto jednak zwrócić dodatkową uwagę na czynniki, które omacnica lubi i które powodują lawinowe jej namnażanie. Główny to wspomniana monokultura uprawy, a jeszcze gorzej, jeśli jest prowadzona przy uproszczonej uprawie gleby. W jednym z badań stwierdzono, że uprawa kukurydzy w systemie bezorkowym i w monokulturze, z pozostawieniem nierozbitych łodyg po jej zbiorze daje omacnicy idealne schronienie i może spowodować 7–10-krotne zwiększenie populacji.

• W metodzie agrotechnicznej ograniczania omacnicy najważniejsze jest rozdrobnienie ścierniska odpowiednim sprzętem (mulczery, brony bijakowe) zaraz po zbiorze
  

Głęboka orka po zbiorze na kiszonkę

Chcę zwrócić uwagę na jeszcze jeden czynnik. Otóż większość rolników uprawiających kukurydzę na kiszonkę pomija w pożniwnej agrotechnice rozdrabnianie (rozbijanie) łodyg. Przy wczesnym zbiorze i niskim koszeniu nie będzie to błędem. Jeżeli kukurydzę zbierzemy na kiszonkę do końca września, sporą część larw zniszczy sieczkarnia. W takiej sytuacji orkę zimową powinniśmy wykonać jak najgłębiej. Po zbiorze na kiszonkę ilość resztek pożniwnych kukurydzy jest niewielka i głębokie ich zaoranie nie będzie błędem, a dla larw omacnicy będzie zabójcze.

Jednak wielu rolników mających coraz bardziej wydajne krowy kosi kukurydzę wysoko (kiszonka bardziej energetyczna) lub bardzo wysoko (zbiór na tzw. LKS) i też nie rozdrabnia ścierniska. W takich sytuacjach samo przyoranie ścierniska (bez wcześniejszego rozbicia łodyg) daje omacnicy duże szanse na przetrwanie i rozwój większej populacji w kolejnym sezonie.

Po zbiorze kukurydzy na ziarno pozostaje bardzo dużo resztek pożniwnych. W systemie orkowym po rozbiciu łodyg mulczerem wskazane jest stosowanie produktów przyspieszających rozkład słomy i wykonanie orki, ale niezbyt głęboko, bo mikroorganizmy rozkładające resztki wymagają dostępu tlenu. Bardzo głęboka orka spowodowałaby spowolnienie rozkładu resztek pożniwnych i stworzyłaby słomianą matę uniemożliwiającą podsiąk wody dla rośliny następczej. Warto zwracać uwagę na takie szczegóły i ograniczać populację omacnicy w sposób racjonalny.

• Wskazane jest przyoranie resztek po zbiorze kukurydzy. Jeżeli kosiliśmy rośliny z przeznaczeniem na kiszonkę, orka zimowa powinna być jak najgłębsza. Po zbirze kukurydzy na ziarno pozostaje bardzo dużo resztek pożniwnych i tutaj z głębokością orki nie można przesadzać, bo bardzo głęboka spowolniłaby ich rozkład

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał

na podstawie artykułu Marka Kalinowskiego pt.Po zbiorze kukurydzy czas ograniczyć omacnicę, który ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 42/2021 na str. 18.
Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.

Zdjęcia: Marek Kalinowski