Plusem stosowania mieszanin jest wg badań IOR–PIB Oddział Sośnicowice, oszczędność 40% paliwa i 30% robocizny w porównaniu z ich osobną aplikacją. Nie bez znaczenia jest mniejsze zagęszczenie gleby maszynami (mniej przejazdów). To może dać wiele korzyści, bo często terminy zwalczania chwastów, chorób, szkodników i dokarmiania dolistnego roślin uprawnych pokrywają się. 

Mieszanie substancji niesie ze sobą ryzyko

Niestety, mieszanie różnych składników zawsze jest niebezpieczne. Własne eksperymenty zamiast korzyści mogą prowadzić do uszkodzeń roślin, gorszej skuteczności, zatykania dysz. Przyczyną tego może być niezgodność chemiczna lub fizykochemiczna mieszanych produktów, a także twardość wody, za niska temperatura roztworu (obniża ją np. rozcieńczany mocznik) i zła kolejność mieszania.

Pamiętajmy, aby tworząc złożone mieszaniny zawsze używać zmniejszonych stężeń nawozów. Trzeba też przestrzegać zbadanych zasad w zakresie kolejności dodawania różnych produktów do roztworu. Niestety, tworząc takie miksy nawet sprawdzone w badaniach może dojść do nieprzewidzianych reakcji w roztworze, bo to zależy między innymi od pH i jakości użytej wody. 

Dziś przypomnimy kilka istotnych zasad w tym zakresie. Jednym słowem – nie eksperymentujmy, bo nawet znane i dobrze przebadane pod kątem bezpieczeństwa mieszaniny zbiornikowe przy splocie niekorzystnych warunków (środowiskowych, klimatycznych, technicznych) mogą spowodować negatywny efekt (nieskuteczność zabiegu, poparzenia roślin).

Sprawdzone warianty roztworów

Rośliny możemy dokarmiać roztworem mocznika, roztworem siarczanu magnezu lub roztworem gotowych nawozów dolistnych. Można stosować te i bardziej złożone mieszaniny ze środkami ochrony roślin: 

• mocznik + siarczan magnezu,
• mocznik + nawóz mikroelementowy dolistny,
• mocznik + siarczan magnezu + nawóz mikroelementowy dolistny,
• siarczan magnezu + nawóz dolistny,
• mocznik + siarczan magnezu + mikroelementowy nawóz dolistny + środki ochrony. 

Przestrzegam jednak przed mieszaniem różnych nawozów dolistnych ze sobą, a zwłaszcza nawozów dolistnych różnych producentów. Niektóre firmy oferujące nawozy dolistne tworzą tzw. tabele mieszania nawozów z nawozami i nawozów ze środkami ochrony roślin.

Bezwzględnie tych zasad należy przestrzegać i wynika to chociażby z tego, że nawozy mikroelementowe do dokarmiania roślin różnią się składem, stężeniem i dodatkami. Zawierać mogą np. związki polepszające absorbcję składników pokarmowych przez rośliny i efektywność ich stosowania. Wśród dodatków są np. antyodparowywacze, których zadaniem jest ochrona mikrokropelek roztworu przed wyparowaniem na drodze między dyszą a liściem. Dodawane są również środki zwiększające przyczepność kropel roztworu roboczego do liści. W nawozach dolistnych mogą znajdować się surfaktanty, które umożliwiają bardziej równomierny rozkład cieczy roboczej na liściach roślin. Inne dodatki to humektanty, które reaktywują wyschnięty preparat (nawóz) na powierzchni liścia, co oznacza, że pierwiastki są wchłaniane przez dłuższy czas i są lepiej absorbowane. 

Najważniejsze w praktyce jest dla rolnika to, czy formy składników są szybko dostępne, są bezpieczne dla rośliny i czy składniki są dobrze pobierane niezależnie od temperatur. Ważne są też zalecenia producenta, czy takie nawozy można mieszać z innymi nawozami oraz ze środkami ochrony roślin. Inne właściwości mają chelaty, inne sole mineralne.

Jak przygotować mieszaninę?

Są ogólne zasady sporządzania płynnych roztworów i mieszanin nawozowych. Ciecz roboczą do dolistnego dokarmiania roślin sporządzać należy tuż przed zabiegiem – to najważniejsze i konieczne, aby nie doszło do chemicznych reakcji między składnikami roztworu. Pamiętajmy też, że im starsze rośliny, tym mniejsze stężenia roztworów powinniśmy stosować. Jeżeli chcemy zastosować mocznik z siedmiowodnym siarczanem magnezowym i nawozami dolistnymi, zasada sporządzania roztworu jest następująca:

• Najpierw napełniamy opryskiwacz do 60% objętości i przy włączonym mieszadle wsypujemy wyliczoną ilość mocznika. 
• Po jego rozpuszczeniu dodajemy wyliczoną ilość siedmiowodenego siarczanu magnezowego. 
• Po uzyskaniu klarownego roztworu dodajemy rozcieńczony wcześniej (1 l nawozu + 5 l wody) mikroelementowy nawóz dolistny. 
• Na koniec uzupełniamy zbiornik opryskiwacza wodą do docelowej objętości i wykonujemy zabieg dokarmiania dolistnego. 

Razem z dokarmianiem dolistnym roślin możliwa jest aplikacja niektórych pestycydów i ochrona roślin. Zasady takiego łączenia zabiegów ciągle są badane, ale na podstawie doświadczeń IOR powstały takie zalecenia. Planując łączenie zabiegu, należy zawsze dokładnie czytać instrukcje stosowania środków ochrony roślin. Jeżeli producent zaleca takie łączenie pamiętajmy, że pestycydy w tym roztworze stosujemy w najmniejszych zalecanych ilościach.

Sprawdzona kolejność

Chodzi oczywiście o mieszaninę agrochemikaliów. Jeżeli wykonamy ją nieprawidłowo – problemy są murowane. Okazuje się jednak, że nawet prawidłowe mieszanie i obserwowana zgodność fizykochemiczna mieszaniny wcale nie gwarantuje bezpieczeństwa dla chronionych roślin.

Sporządzanie mieszanin agrochemikaliów jest łatwe tylko pozornie. Sposób mieszania zalecany przez naukowców z Laboratorium Badania Jakości Środków Ochrony Roślin IOR–PIB Oddział Sośnicowice obejmuje następującą kolejność w 8 krokach:

1. Opryskiwacz napełniamy wodą do objętości od 50 do 70% pożądanej ilości cieczy roboczej i włączamy mieszanie na maksymalną moc.

2. Jeżeli jest to konieczne w następnej kolejności dodajemy środki poprawiające jakość wody (ciągle mieszając).

3. Dodajemy nawozy – najpierw mineralne potem mikroelementowe. 

Uwaga!!! Dodatek nawozów może powodować zmianę temperatury wody – może ją obniżać lub podwyższać. Jeżeli tak się stanie, z dodawaniem kolejnych składników mieszaniny musimy zaczekać aż temperatura cieczy roboczej ustabilizuje się do wartości otoczenia. 

4. Następnie dodajemy do mieszaniny środki ochrony roślin (należy je wstępnie rozcieńczyć w wodzie) w kolejności:

a) najpierw w formie proszków lub granul do sporządzania zawiesiny (formy WP, WG),

b) następnie w formie koncentratu do sporządzania stężonej zawiesiny (forma SC).

5. Potem w formie koncentratów do emulgowania (formy SE, EC, EG, EW).

6. Dodajemy środki ochrony roślin w formie koncentratów do sporządzania roztworów (formy SL, SP, SG).

7. Po tych czynnościach i ciągle z włączonym mieszadłem dodajemy wodę do prawie pełnej zakładanej ilości cieczy roboczej.

8. W ostatnim kroku możemy dodać adiuwanty. Ale uwaga – z badań wynika, że adiuwany dodane bez wcześniejszego rozcieńczenia z wodą mogą powodować kłaczenie. Dlatego należy je przed dodaniem do zbiornika rozcieńczać.

Mieszaj dwie, góra trzy substancje - nie więcej!

Taka kolejność została przebadana w IOR–PIB odział Sośnicowice i jest rekomendowana. Jednakże nie są tutaj wymienione wszystkie formulacje środków ochrony roślin, a ponadto producent środka może zalecać inną kolejność (warto dokładnie czytać etykiety).
Mimo stosowania się do tych zasad, należy obserwować, czy mieszanina nie zważyła się, czy wytrącają się kłaczki itd. Jeżeli ciecz robocza mieszaniny jest stabilna, jednorodna i nie ma wytrącania się, to możemy założyć że jest zgodność fizykochemiczna zmieszanych substancji. Niestety, wcale nie oznacza to, że na polu po wykonaniu oprysku nie wystąpią niepożądane efekty.

Może bowiem dojść do obniżenia skuteczności czy też wystąpienia na roślinach fitotoksyczności. Zdarza się to nawet przy mieszaniu dobrze przebadanych połączeń. 

Jeżeli natomiast zmieszamy takie same substancje mieszaniny, ale w innej kolejności od zalecanej, prawie z całą pewnością dojdzie do zwarzenia cieczy roboczej, wytrącenia osadów itd. Są produkty, na które trzeba uważać szczególnie (np. nawozy z borem zmieniające gwałtownie pH cieczy) i ściśle stosować się do zaleceń producenta w kontekście możliwości mieszania. Naukowcy z Laboratorium Badania Jakości Środków Ochrony Roślin IOR – PIB Oddział Sośnicowice radzą, aby w praktyce rolniczej używać do sporządzania mieszanin najlepiej dwóch substancji, a maksymalnie trzech. Ważne jest, aby gotowa mieszanina agrochemikaliów została wykorzystana bez zwłoki.

Marek Kalinowski
fot. Marek Kalinowski