Niedobór i nadmiar potasu groźny dla roślin

W normalnych warunkach otwieranie i zamykanie aparatów szparkowych odbywa się w cyklu dobowym związanym z cyklem asymilacji. Jest to proces dwufazowy rozpoczynający się wcześnie rano wzrostem stężenia kationu potasowego w komórkach przyszparkowych. W drugiej fazie, w godzinach popołudniowych, o stanie rozwarcia szparek decyduje stężenie sacharozy. W procesie tym kluczowy jest właśnie potas. Gdy go brakuje, mechanizm otwierania i zamykania aparatów szparkowych będzie upośledzony. Roślina nie będzie w stanie obronić się przed stresem niedoboru wody. Zamiast zmniejszać transpirację szybciej straci turgor i zwiędnie.

Pamiętajmy, że potas w roślinach znajduje się niemal wyłącznie w formie jonowej i dlatego jego odpowiednie stężenie w sokach komórkowych czyni rośliny bardziej odpornymi na wymarzanie, susze i wiele czynników stresowych. Przez te swoiste właściwości potasu groźny jest dla roślin jego niedobór, ale i nadmiar. Pierwsze symptomy niedoboru potasu są zazwyczaj niewidoczne „gołym” okiem. Zauważalne objawy niedoboru potasu pojawiają się na roślinach dopiero w sytuacji długotrwałego niedoboru pierwiastka. Obserwuje się wówczas: w zbożach chlorozy na brzegach liści z nekrozami na końcach najstarszych dolnych liści, nekrozy oraz więdnięcie i obumieranie liści. W rzepaku natomiast są to chlorozy przechodzące z żółtych w czerwonobrązowe plamy martwicowe na czubkach i krawędziach liści. W burakach cukrowych najpierw liście fałdują się, a potem żółte krawędzie przechodzą w brązowe nekrozy.

Potas łatwo ulega wymywaniu

W okresie intensywnego przyrostu suchej masy rośliny uprawne w zależności od gatunku mogą akumulować dziennie nawet kilkanaście kilogramów tego składnika z hektara. Przenawożenie potasem jest niebezpieczne, ale z uwagi na małą zasobność gleb w ten składnik oraz jego łatwe wymywanie, rzadko ma to miejsce. Najczęściej stwierdza się niedobory tego składnika, który jest kluczowy w regulowaniu gospodarki wodnej przez rośliny. Planując nawożenie potasem trzeba pamiętać o jego antagonizmie w stosunku do magnezu, a przy wyborze nawozów o szkodliwości chlorków dla wielu roślin.

Przy stosowaniu nawozów potasowych nie można aplikować jednorazowo nadmiernych dawek tego składnika nawet na glebach wykazujących jego niedobór. Nadmiar potasu szkodzi bowiem nie tylko glebie, ale i roślinom. Gleba przenawożona staje się zlewna, łatwiej się zaskorupia i traci gruzełkowatą strukturę. Nadmiar potasu w glebie ogranicza również pobieranie przez rośliny wapnia i magnezu, a odkładając się w młodych częściach roślin wpływa niekorzystnie na ich jakość. Dlatego, jeśli dawka potasu przekracza 150 kg/ha, należy podzielić ją na dwie części.

Gleby ciężkie bogate w potas

Okazuje się bowiem często, że samo rozluźnienie gleby i sezon pracy nad poprawą struktury powoduje nagły i duży skok zawartości przyswajalnych form potasu. Dotyczy to oczywiście gleb cięższych, bo piach potasu nie zatrzyma. W bieżących planach nawożenia pamiętajmy natomiast, że znaczącym źródłem potasu są resztki pożniwne, nawozy zielone, a przede wszystkim nawozy naturalne. Z badań i analiz wynika, że przeciętnie obornik bydlęcy i od trzody chlewnej zawiera 0,65% K2O, natomiast obornik koński i owczy jest bogatszy w ten pierwiastek, z zawartością odpowiednio 0,9 i 1,19% K2O.

Chlorków ziemniak nie lubi

Ale są też rośliny chlorkolubne, jak: buraki cukrowe, buraki pastewne, seler. Roślinami tolerującymi chlorki są: zboża, kukurydza, rzepak, szparagi, kapusta głowiasta, buraczki ćwikłowe, rabarbar, użytki zielone, mieszanki trawy i koniczyny, soja. Roślinami częściowo tolerującymi chlorki (można stosować nawozy zawierające chlor, ale tylko przed rozpoczęciem wegetacji) są: słonecznik, winorośl, czarna porzeczka, ziemniaki sadzeniaki i spożywcze, pomidory, rzodkiew, rzodkiewki, kalarepa, kapusta, groszek, szpinak, marchew, por, chrzan, cykoria, ogórek.

Roślinami najbardziej wrażliwymi na chlorki (nawozy potasowe powinny być stosowane wyłącznie w formie siarczanowej) są: ziemniaki skrobiowe, tytoń, czerwona porzeczka, agrest, malina, chmiel, truskawka, jeżyna, brzoskwinia, czereśnia, fasola, bób, ogórek, melon, cebula, sałata.

Oczywiście rynek mineralnych nawozów potasowych bardzo się zmienił. Kiedyś zdominowany był właśnie przez sole i to pyliste. Dziś do 35% zużywanego w Polsce potasu pochodzi z soli potasowych, a reszta z nawozów wieloskładnikowych PK i NPK.


Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski