Chwościk pojawia się na liściach buraków ćwikłowych

Niestety, bez stosowania fungicydów zwalczających chwościka buraka i brunatną plamistość liści plantacja buraków cukrowych nie utrzyma się. W niektórych rejonach pierwsze zabiegi są konieczne już na początku lipca. Pierwsze, bo zwykle jeden oprysk nie jest wystarczający. Oczywiście najważniejszy jest w tym systematyczny monitoring zagrożenia i określanie progów szkodliwości. Ważna jest zatem znajomość biologii rozwoju chorób liści i rozpoznawanie ich objawów. Nie jest to łatwe i często choroby grzybowe buraka, które można ograniczać fungicydami, możemy pomylić np. z bakteryjną plamistością liści (Pseudomonas syringae), do zwalczania której preparatów nie ma.

Takie pomyłki zdarzają się i w takiej sytuacji (jeżeli mamy do czynienia z bakteryjną plamistością) sięganie po środki chemiczne byłoby bardzo nierozsądne. Jakie są zatem różnice między tymi chorobami? Bakteryjna plamistość liści różni się od chwościka wielkością, kształtem i zabarwieniem plam, co można stwierdzić bez dodatkowych przyrządów diagnostycznych w odpowiedniej fazie zaawansowanego rozwoju tych chorób. Plamy bakteryjnej plamistości na blaszkach są jaśniejsze, większe niż w przypadku chwościka (o średnicy 4–15 mm). Nie są tak regularnie okrągłe (są wieloboczne), otacza je brązowy pierścień i są mniej wyraźne. Z upływem czasu brzeg plam staje się ciemnobrunatny, a środkowa ich część czerwonopomarańczowa lub brudnobiała.

• Plamy chwościka są charakterystyczne – szare, okrągłe z czerwoną obwódką. Można je jednak pomylić (zwłaszcza pod koniec czerwca, gdyż chwościk rzadko atakuje tak wcześnie) z mniej regularnymi plamami bakteryjnej plamistości liści 

Opis objawów chwościka

Ale to nie jedyne choroby liści zagrażające burakom. Mogą być atakowane przez mączniaka prawdziwego (Erysiphe beticola) i rdzę buraka (Uromyces betae), do których zwalczania rejestrację mają niektóre fungicydy, ale także przez plamik buraka (Phoma betae), werticiliozę, alternariozę (Alternaria tenuis) itd., których zwalczać nie ma czym. Oczywiście chorobą występującą najpowszechniej, coraz wcześniej i powodującą największe straty jest chwościk buraka. Przy silnych infekcjach i braku ochrony straty mogą sięgać do 50% plonu korzeni. Spadek zawartości cukru w soku może sięgać 2–3%. Czy i kiedy chwościk pojawi się w burakach zależy od warunków pogodowych. Patogen rozwija się na plantacji od połowy czerwca do września, w temperaturze minimum 17 st. C (temp. optymalna to 27 st. C), przy wysokiej wilgotności powietrza. Poniżej 15 st. C nowe infekcje chwościkiem nie następują. Niestety, chwościk w br. jest już w burakach. Organizacja doradcza LIZ (Rolnicze doradztwo w uprawie buraka cukrowego Pfeifer & Langen) informowała 26 czerwca br. o stwierdzeniu występowania chwościka na pojedynczych plantacjach w rejonach, w których wystąpiły intensywne opady deszczu.

Uprawiaj odmiany o podwyższonej odporności buraka

Najbardziej skutecznym sposobem ograniczania chwościka buraka jest uprawa odmian o podwyższonej odporności buraka (często dodatkowo z podwyższoną odpornością na rizomanię, o której piszemy obok), ale trzeba przy tym wiedzieć, że takie odmiany są, niestety, zwykle bardziej podatne na mączniaka. Pamiętajmy, że w przypadku każdej odporności z czasem jest ona przełamywana. Z całą pewnością bardziej odporne są najnowsze odmiany niż te żyjące na rynku już kilka lat.

Progi szkodliwości i ochrona

Kiedy najlepiej jest wykonać zabieg i od jakiego momentu szkodliwość chwościka przekracza próg ekonomiczny. Według informacji Instytutu Ochrony Roślin PIB w Poznaniu, próg szkodliwości chwościka buraka jest uzależniony od daty obserwacji i wynosi:Progi ekonomicznej szkodliwości patogenów są umowne i inne podaje np. organizacja doradcza LIZ. Według informacji LIZ, próg szkodliwości chorób liści (chwościka i brunatnej plamistości liści) jest uzależniony od daty obserwacji i wynosi: 

• od 31.VII – 5% porażonych roślin,
• od 1.VIII do 7.VIII – 10% porażonych roślin,
• od 8.VIII do 15.VIII – 15% porażonych roślin,
• od 16.VIII – 45% porażonych roślin.

Jak wspomniałem wcześniej, w diagnostyce warto wykorzystać buraki ćwikłowe rosnące w ogródku każdego gospodarstwa, a jeżeli ich nie ma, to trzeba zadbać o to w przyszłym roku. Burak ćwikłowy ujawnia atak chwościka wcześniej niż buraki cukrowe. Podpowiedzią o konieczności wykonania zabiegu jest monitoring prowadzony przez służby surowcowe cukrowni. Jak uczulają naukowcy stwierdza się zjawisko odporności chwościka na fungicydy. To wynik braku rotacji preparatów, ale też ich stosowania, kiedy nie zachodziła taka potrzeba. Do pierwszego zabiegu na chwościka można użyć fungicydu o działaniu kontaktowym (również wtedy, gdy zabieg ma charakter prewencyjny). Fungicydy kontaktowe są po prostu tańsze i są ważne w przeciwdziałaniu tworzenia się odporności. Fungicydy kontaktowe mogą, niestety, ulegać zmywaniu i jeżeli zabieg jest konieczny, a na najbliższe dni prognozowane będą opady deszczu – wówczas do pierwszego zabiegu należy zastosować fungicyd o działaniu systemicznym. Do drugiego zabiegu – jeśli jest konieczny – należy użyć fungicydu systemicznego, pamiętając o konieczności rotacji substancji aktywnej. Warto dodać, że na w ostatnim czasie pojawiły się na rynku nowe fungicydy do zwalczania chwościka buraka z rejestracją na brunatną plamistość liści, mączniaka prawdziwego i rdzę buraka. To wyraźna zmiana jakościowa. Nowe produkty są bardzo skuteczne i polecane zwłaszcza na te plantacje, gdzie były podejrzenia odporności chwościka buraka na substancje czynne stosowane do jego zwalczania we wcześniejszych sezonach.

• Ewentualne porażenie chwościkiem buraka cukrowego można przewidzieć na ok. 2 tygodnie wcześniej, niż znajdziemy je na plantacji. Wystarczy obserwować zdrowotność liści buraków ćwikłowych, bo są one porażane co najmniej tydzień wcześniej 

Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski