Jak pogodzić te dylematy w nawożeniu? Interwencyjnie, ale w niewielkich ilościach możemy roślinom dostarczyć siarkę i magnez dolistnie w postaci 5% roztworu siedmiowodnego siarczanu magnezu. Zdecydowanie lepiej jest wzbogacić w te składniki w glebę siarczanem magnezu.

Rzepak z największym zapotrzebowaniem na siarkę

Siarkę, wapń i magnez wprowadzamy do gleby z obornikiem, przy regulowaniu odczynu pH dolomitem i w wielu nawozach wieloskładnikowych. W dalszym ciągu dla wielu rolników stosowanie siarczanu magnezu w formie stałej wydaje się luksusem z uwagi na koszt. Jeżeli magnez jest w glebie, a mimo to mamy problem z pH, z równowagą kationową i niedoborem siarki możemy np. zastosować siarczan wapnia. Jest spora gama nawozów siarkowo-wapniowych, ale trzeba je stosować po zbiorze roślin i wymieszać z glebą.

Największe zapotrzebowanie na siarkę wykazuje rzepak i inne rośliny kapustowate. Niewystarczająca ilość siarki w uprawie rzepaku powoduje słabe zawiązywanie łuszczyn, spadek zawartości tłuszczu oraz wzrost podatności łuszczyn na choroby. W drugiej kolejności zapotrzebowania na siarkę należy rozpatrywać pszenicę konsumpcyjną, a w trzeciej rośliny o względnie małym jednostkowym zapotrzebowaniu, lecz produkujące dużą biomasę: buraki cukrowe, kukurydza, ziemniaki i użytki zielone. Dobre zaopatrzenie roślin w siarkę jest plonotwórcze, poprawia jakość plonów, a także zwiększa odporność na ataki szkodników i chorób.

Czym nawozić? Paleta nawozów z siarką jest bogata. Jeżeli brakuje magnezu i siarki najlepszą formą będzie siarczan magnezu, tym bardziej, że jest to sól neutralna (podobnie siarczan potasu), co oznacza, że zawarte w nich składniki odżywcze przenikają do gleby bez procesu przemiany i nie zmieniają pH gleby. Ale uwaga – ujemny jon siarczanowy, podobnie jak jon azotanowy, nie podlega sorpcji w glebie, przez co jest narażony na wymywanie. Dlatego idealnym terminem stosowania takich nawozów jest wczesna wiosna, tak w oziminach jak i roślinach jarych.

• Głębokie niedobory siarki rośliny manifestują chlorozami międzynaczyniowymi najmłodszych liści (tkanka wokół nerwów pozostaje zielona). Podobne objawy dotyczą niedoboru azotu i magnezu, lecz dotyczy to liści najstarszych. Rzepak ma duży apetyt na siarkę. Na każdą tonę plonu nasion pobiera 20 kg tego składnika

Siarka odpowiednio wcześnie

Nawożenie siarką trzeba stosować odpowiednio wcześnie, pamiętając jednocześnie, że wykonując interwencyjne dokarmianie dolistne roślin siarczanem magnezu niewiele wskóramy ponieważ jony siarki z tego nawozu i tak muszą spłynąć do gleby i będą pobrane przez korzeń. Siarka przez liście pobierana jest wolno i w niedużych ilościach.

Zgodnie z zasadami zrównoważonego nawożenia, stosowanie nawozów siarkowych powinno być poprzedzone rozpoznaniem stanu odżywienia roślin albo wiedzą o zasobności gleby w siarkę. Dostarczenie roślinom odpowiedniej ilości siarki znacząco poprawia efektywność azotu i dlatego dawki siarki trzeba ustalać w kontekście nawożenia azotem. Badania dowodzą, że niedobór 1 kg siarki może zablokować pobieranie od 9 do 15 kg azotu, a zatem przy braku siarki w glebie wielkość dawki tego pierwiastka należy dopasować do dawki azotu w proporcji jak 1:15.

Jednostkowe pobranie siarki przez rośliny uprawne jest różne i wynosi wg prof. Witolda Grzebisza: zboża kłosowe – 3,75 kg S/t (owies, jęczmień), do 4,5 kg S/t (pszenica, pszenżyto), kukurydza – 5,00 kg S/t, siano łąkowe – 3,00 kg S/t, rzepak – 20,0 kg S/t. Uwzględniając jednostkowe pobranie siarki przez rośliny i zawartość siarki w glebie można ustalić dawkę nawozową pod poszczególne rośliny. Na przykład przy zawartości w glebie siarki od średniej do bardzo niskiej wysokość dawki tego składnika powinna wynosić: pod zboża 25 – 35 kg S/ha, kukurydzę 40 – 60 kg S/ha, rzepak 50 –75 kg S/ha, buraki cukrowe 40 – 60 kg S/ha, bobowate 75 – 85 kg S/ha, użytki zielone 60 – 70 kg S/ha.

Magnez szczególnie ważny dla buraków

Niedobory magnezu nasilają się na glebach kwaśnych i piaszczystych, na glebach wapiennych i kwaśnych świeżo wapnowanych, a także na glebach z wysoką zasobnością w przyswajalny potas i nawożonych formą amonową i amidową azotu. Magnez jest szczególnie ważnym pierwiastkiem dla buraków, rzepaku, ziemniaków i zbóż. Spośród zbóż najwięcej tego składnika pobiera owies. Badania naukowe potwierdzają, że nawożenie magnezem zwiększa pobieranie azotu, a także korzystnie oddziałuje na transport i gromadzenie fosforu w nasionach. Rośliny pobierają magnez począwszy od kiełkowania aż do końca wegetacji.

Szybkim sposobem na chwilowe zaspokojenie potrzeb roślin w stosunku do magnezu i siarki jest stosowanie dokarmiania roślin 5% roztworem siedmiowodnego siarczanu magnezu. Znając zasobność gleby i apetyt roślin wyliczone zapotrzebowanie na siarkę i magnez najlepiej jest pokryć w nawożeniu podstawowymi nawozami zawierającymi te składniki albo stosując łatwo rozpuszczalne siarczany magnezu.

Wyraźne niedobory magnezu będącego podstawowym składnikiem chlorofilu i pierwiastkiem kluczowym dla fotosyntezy ujawniają się przy dużym jego deficycie i najczęściej w okresie wypłukujących go dużych opadów i na glebach lekkich. Niedoborowe objawy w postaci chlorozy międzynaczyniowej (nerwy są silnie zielone, a jasno zielone są przestrzenie liści między nerwami) najpierw pojawiają się na liściach starszych, a dopiero później występują w liściach młodych.

Na roślinach jednoliściennych zaobserwować można charakterystyczne marmurkowate plamy na liściach, zwłaszcza w obrębie unerwienia, z brunatnymi nekrozami rozpoczynającymi się od wierzchołków liści.

U roślin dwuliściennych występują plamy na liściach, które przybierają barwę pomarańczową i z tego względu objawy są określane mianem tygrysowatości liści. W zaawansowanym stadium niedoboru u buraka cukrowego następuje żółknięcie bądź chloroza pomiędzy nerwami, a czasami nekroza całej blaszki liściowej. W ziemniakach niedobór ma postać czarnych plam na liściach, w rzepaku starsze liście mają przebarwienia żółte lub czerwonopurpurowe, przy czym łodygi pozostają nadal zielone.

• Tzw. perełkowatość lub marmurkowatość, czyli ciemne skupienia chlorotyczne biegnące wzdłuż nerwów starszych liści zbóż oraz żółknięcie wierzchołków liści to oznaki głębokiego niedoboru magnezu

fot. Marek Kalinowski