Wzrost plonowania w przypadku łubinu wąskolistnego (LOZ tego gatunku przedstawimy za w następnym artykule z serii) jest na poziomie 20% w stosunku do starszych odmian, a to olbrzymi, wręcz rzadko spotykany postęp w hodowli roślin. W łubinie żółtym ten postęp jest odrobinę mniejszy, a wybijająca się przewagą plonowania wyróżnia się w badaniach COBORU odmiana Puma i słusznie jest na pierwszym miejscu wojewódzkich rekomendacji.

LOZ z 2022, a 2023 - prawdopodobnie dużych zmian nie będzie

Województwa tworzące Listy Odmian Zalecanych nie przedstawiły jeszcze rekomendacji na 2023 r. Prawdopodobnie niewiele się zmieni w stosunku do zaleceń z ub.r. Dlatego dziś przedstawimy zeszłoroczne Listy Odmian Zalecanych łubinu żółtego oraz kilka ważnych informacji z zakresu agrotechniki łubinów.

Przy omawianiu List Odmian Zalecanych roślin bobowatych, które przedstawiać będziemy w styczniu, warto dodać, że do roku 2018 tworzenie LOZ w gatunkach bobowatych grubonasiennych (bobiku, grochu siewnym, łubinie wąskolistnym i żółtym) oraz soi dla poszczególnych województw było ograniczone (dotyczyło jedynie części z nich). Począwszy od roku 2019 stało się ono powszechne a jest możliwe dzięki realizacji tzw. Inicjatywy białkowej COBORU, zakładającej m.in. rozszerzenie zakresu doświadczalnictwa odmianowego i umożliwienie powszechnej rekomendacji odmian w tej grupie roślin. Już rok temu LOZ utworzono dla większości, a w przypadku soi i grochu siewnego dla wszystkich województw.

Należy zwrócić uwagę na to, że ze względów formalnych, najnowsze odmiany nie mogą znaleźć się na LOZ mimo obiecujących wyników doświadczeń rejestrowych, jak i wyników w pierwszym roku badań PDO. Procedury stanowią, że na LOZ umieszcza się odmiany wyróżniające się wartością gospodarczą, potwierdzoną zazwyczaj co najmniej dwuletnimi wynikami doświadczeń porejestrowych.

Jaki siew w łubinie jest najbardziej plonotwórczy?

Łubiny trzeba siać wcześnie, bo mają małe wymagania termiczne i to przez cały okres wegetacji. Nasiona kiełkują już w temperaturze 3 – 4 st. C i to dlatego warunkiem powodzenia w uprawie jest właśnie jak najwcześniejszy siew łubinów. Opóźnienie siewu do ok. 10 dni w stosunku do terminu optymalnego jest możliwe tylko w przypadku termoneutralnych odmian łubinu. Młode siewki łubinów znoszą przymrozki nawet do minus 8 st. C, a zatem nie są im straszne majowe przymrozki. Bardzo wczesny wysiew umożliwia roślinom skorzystanie z pozimowego zapasu wody w glebie i ucieczkę przed ewentualną wiosenną posuchą.

Łubin wytwarza silny system korzeniowy i jest odporny na niedobór opadów nawet w krytycznym okresie kwitnienia i zawiązywania strąków. Korzenie łubinu mogą sięgać nawet do 240 cm w głąb profilu glebowego. Ma to wielkie znaczenie dla gleby. Łubin penetrując ją tak głęboko, działa strukturotwórczo i poprawia warunki wodno-powietrzne gleby.

• Zaletą łubinu żółtego jest możliwość uprawy na najsłabszych kwaśnych stanowiskach. Bolączką – duża wrażliwość na antraknozę. Od fazy 2–3 liści startuje współżycie symbiotycznych bakterii brodawkowych z łubinami, a maksymalna wydajność tej symbiozy ma miejsce na początku kwitnienia

Zaletą łubinu żółtego są najmniejsze wymagania spośród bobowatych

Łubin żółty plonuje co prawda słabiej niż wąskolistny i biały, ale ma zdecydowanie najniższe wymagania glebowe. Preferuje lekkie gleby, ale muszą to być gleby o optymalnym dla łubinu żółtego pH 5,5 – 6. Gatunek ten nie znosi gleb o odczynie obojętnym, o odczynie zasadowym lub świeżo wapnowanych. Na glebach zasobnych w wapń będzie chorował na chlorozę wynikającą z zablokowanego dostępu do ważnych mikroelementów. Łubin żółty wymaga skromnego nawożenia fosforem (20 – 40 kg P₂O₅/ha) i potasem (30 – 40 K₂O kg/ha). Dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi łubin nie wymaga nawożenia azotem i pozostawia spore jego ilości roślinom następczym.

Co ważne, spośród krajowych nasion roślin bobowatych rynek paszowy w ostatnich latach najbardziej interesował się właśnie nasionami łubinu żółtego. Powód oczywisty. Nasiona łubinu żółtego zawierają średnio dwa razy mniej alkaloidów niż wąskolistnego, a najważniejsze jest, że spośród bobowatych uprawianych w Polsce na nasiona, łubin żółty zawiera najwięcej, bo powyżej 43% białka ogólnego. Nasiona soi zawierają ok. 36% białka ogólnego, bobiku i łubinu wąskolistnego – ok. 30%, grochu – ok. 23%.

Najlepszym przedplonem są dla łubinu żółtego zboża i należy go wysiewać jak najwcześniej (koniec marca lub początek kwietnia) na głębokość ok. 3 cm i w zagęszczeniu na 1 m² ok. 90 nasion odmian tradycyjnych i ok. 120 nasion odmian samokończących (odmiany samokończące wytwarzają znacznie mniejszą liczbę pędów bocznych i najczęściej tylko pierwszego rzędu).

• Łubiny kiełkują już przy 3–4 st. C, a o powodzeniu w uprawie decyduje jak najwcześniejszy siew. Co do parametrów siewu pamiętajmy, że łubiny kiełkują epigeicznie – rozwijają część podliścieniową zarodka (hypokotyl) i liścienie wynoszone są na powierzchnię gleby. Dlatego w odróżnieniu od bobiku i grochu kiełkujących hipogeicznie łubiny należy siać stosunkowo płytko – na głębokość 3–4 cm

Jaki zabieg w agrotechnice łubinu żółtego jest opłacalny dla plonowania?

Ważną częścią agrotechniki łubinu żółtego jest zapotrzebowanie na azot, które pokrywa symbioza z bakteriami brodawkowymi. Nasiona przed siewem warto zaprawiać nitraginą. Początek współżycia bakterii brodawkowych z łubinami rusza, kiedy rośliny są w fazie 2 – 3 liści. Maksymalne wiązanie azotu ma miejsce na początku kwitnienia łubinów. W dobrych warunkach glebowych i wilgotnościowych, przy poprawnej agrotechnice, można uzyskać nawet do 3 t/ha nasion łubinu żółtego (lub do 500 q zielonki o niskiej zawartości włókna). Jak jednak pokazują doświadczenia COBORU, jest to możliwe tylko w północnych rejonach Polski, w woj. zachodniopomorskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim i podlaskim. Średnia plonów odmian wzorcowych w kraju wyniosła w 2022 r. 16,9 t/ha, przy czym zdecydowanie najwyżej plonowała odmiana Puma na poziomie 112% wzorca.

Istotną cechą odmian łubinu jest równomierność dojrzewania. Odmiany samokończące wykazują najlepszą równomierność, a z odmian tradycyjnych dość równomiernie dojrzewają Mister i Baryt. Zarejestrowane odmiany są wczesne i termoneutralne, co czyni je mało wrażliwymi na opóźnienie terminu siewu, bo nie wymagają przejścia procesu jaryzacji. Wszystkie odmiany łubinu żółtego cechuje niska zawartość alkaloidów – są słodkie

W Krajowym rejestrze jest obecnie 8 odmian łubinu żółtego, w tym 8 to odmiany niesamokończące: Baryt (rejestracja w 2011), Bursztyn (2014), Diament (2019), Dukat (2006), Goldeneye (2019), Mister (2003), Puma (2017), Salut (najnowsza zarejestrowana w 2020 r.) i jedna odmiana samokończąca dojrzewająca o 5 – 6 dni wcześniej, przez co nieco odporniejsza na antraknozę łubinu – Taper (2002). Najnowsze odmiany są plenne i wierne w plonowaniu. Genotypy samokończące plonują słabiej, lecz szybciej i równomierniej dojrzewają.

• Nasiona odmian łubinu żółtego, zawierające od 42 do nawet 48% białka, ok. 6% tłuszczu, są spłaszczone z małym wgłębieniem. W porównaniu z nasionami łubinu wąskolistnego zawierają do 2 razy mniej alkaloidów. Zależnie od odmiany okrywa nasienna może mieć barwę od białej do czarnej z marmurkowaniem. Cechą charakterystyczną na ciemnych nasionach łubinu żółtego jest przejaśnienie w formie półksiężyca

Jakie odmiany łubinu żółtego są polecane dla danych województw?

LOZ łubinów przez szereg lat tworzyły tylko woj. podlaskie i kujawsko-pomorskie. Na rok 2022 takie listy dla łubinu żółtego utworzyło 13 województw (na mapie rekomendacje odmian łubinu żółtego na 2022 r., jeszcze bez aktualizacji na 2023 r. UWAGA – uwzględniona na liście odmiana Lord została skreślona z KR w 2021 r.).

Kujawsko-pomorskie

• Puma
• Mister
• Lord
• Goldeneye

Lubelskie

• Puma
• Mister
• Salut

Lubuskie

• Puma
• Mister

Łódzkie

• Puma
• Mister
• Diament
• Mazowieckie
• Puma
• Diament

Podkarpackie

• Mister
• Diament

Podlaskie

• Mister

Pomorskie

• Puma
• Diament
• Lord

Śląskie

• Puma
• Mister
• Diament

Świętokrzyskie

• Puma
• Mister

Warmińsko-mazurskie

• Puma
• Mister

Wielkopolskie

• Puma
• Mister
• Diament
• Goldeneye

Zachodniopomorskie

• Puma
• Mister
• Lord

fot. Marek Kalinowski

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 1-2/2023 na str. 32.
Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.