Dodatkowym mankamentem żerowania ptaków w zasiewach gatunków ciepłolubnych jest niska obsada roślin. Ubytek nawet 3–4 szt. na metrze bieżącym, np. kukurydzy sianej w obsadzie 80 tys. szt./ha, powoduje zmniejszenie obsady w danym miejscu o 35–50%!

Częściej sprzymierzeńcy - ptaki pod ochroną

Szkody wywoływane przez ptaki są niewątpliwie dotkliwe. Jednak wiele z gatunków to sprzymierzeńcy rolników, gdyż skutecznie tępią większość szkodników. Dlatego na trudności, jakie sprawiają, trzeba patrzeć przez pryzmat poszczególnych gatunków i fazy rozwojowej roślin, w jakiej ptaki wyrządzają szkody. Nic zatem dziwnego, że praktycznie wszystkie ptaki, poza kilkoma gatunkami łownych, np. kaczek, są w Polsce pod ścisłą ochroną i nie wolno ich zabijać, a na odstraszanie potrzebne jest specjalne zezwolenie z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.


Zobacz także: Zwalczanie chwastów w zbożach ozimych w późnych fazach rozwojowych - przykłady herbicydów

Art. 52 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody dopuszcza wobec zwierząt chronionych zakaz m.in. umyślnego zabijania lub chwytania, niszczenia ich jaj, postaci młodocianych lub form rozwojowych, przetrzymywania, preparowania okazów, niszczenia siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji, lub żerowania, niszczenia, usuwania, lub uszkadzania gniazd, umyślnego płoszenia lub niepokojenia.

Prześlijcie dowody Nowy minister rolnictwa podczas wywiadu (str. 22, 5/2023) obiecał zająć się problemem zwierząt chronionych. W celu opracowania procedury szacowania szkód obiecaliśmy dostarczyć mu dowody. Zatem przysyłajcie do nas zdjęcia, np. żerujących zwierząt czy uszkodzonych roślin, które pozwolą udowodnić, że szkody są wyrządzane przez takie właśnie gatunki. Zbierzemy je i przekażemy do ministerstwa. Zatem apelujemy o ich przysyłanie na adres: szkody@topagrar.pl.

Zakaz ten dotyczy jednak niewielu gatunków ptaków:

• kulona,
• orła przedniego,
• orlika grubodziobego,
• orzełka,
• gadożera,
• raroga,
• rybołowa,
• cietrzewia,
• głuszca,
• syczek.

Obowiązuje jednak zakaz umyślnego płoszenia pozostałych gatunków chronionych w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych, lub w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących, lub zimujących. Do tych miejsc jednak nie zalicza się zwykle pól uprawnych.

Problem polega jednak na tym, że metody odstraszania, zwłaszcza akustyczne, mają większy zasięg niż pole uprawne, np. mogą odstraszać chronione ptaki z dziupli w okolicznych drzewach. W takim przypadku dla własnego bezpieczeństwa prawnego najlepiej uzyskać zezwolenie na odstępstwo od zakazu płoszenia i niepokojenia od regionalnego dyrektora ochrony środowiska. W razie stwierdzenia płoszenia istnieje ryzyko kary grzywny lub aresztu.

METODY AKUSTYCZNE

Tyle zagadnień prawnych. Jeśli już mamy zgodę z ochrony środowiska, to czas przystąpić do działania. Warto na początek zastanowić się, z jakim gatunkiem ptaka będziemy mieli do czynienia. Najpopularniejszym sposobem jest metoda akustyczna, szczególnie hukowa.

Kluczowa jest inteligencja ptaków  – Ptaki, wbrew powiedzeniu „ptasi móżdżek” mają zdolność uczenia się – jedne gatunki lepiej, inne gorzej. Dlatego metody odstraszania powinny być zmieniane, zarówno pod względem pory dnia odstraszania, jak i metody – mówi prof. Piotr Tryjanowski, ornitolog z UP w Poznaniu. Czas, kiedy odpalamy petardy, powinien się zmieniać. Chociaż to pracochłonne, zmieniać powinniśmy także miejsca i formę strachów. – Do najinteligentniejszych spośród ptaków wyrządzających szkody w wiosennych zasiewach należą krukowate. Szybko nauczą się, kiedy słychać huk, czy rolnik przyjeżdża na pole, a nawet z której strony nadjeżdża. Średnią inteligencją charakteryzują się żurawie, łabędzie i dzikie gęsi, ale one też z czasem będą wiedziały, czego się obawiać – tłumaczy prof. Tryjanowski. Dodaje, że najmniej pojętne są gołębie, ale to dla rolnika także wada, gdyż przylatują one na pole, gdy są po prostu głodne, a odstraszanie ich nie robi na nich większego wrażenia, po prostu przelatują w inną część pola, np. grochu.

 

Wykorzystuje się do tego armatki gazowe (są popularne w sadach) oraz odstraszacze hukowe w postaci petard (najczęściej na loncie po kilka do kilkunastu sztuk, umożliwiające po odpaleniu emitowanie huku od kilku do kilkudziesięciu minut). Dźwięk może być wzmocniony przez instalowanie petard w pudle rezonansowym np. z rury kanalizacyjnej z PCV.

Rura PCV działa na zawieszone wewnątrz niej petardy jak pudło rezonansowe wzmacniając hałas. Fot. Czekała.

Ciekawą alternatywą dla huku jest metoda emisji nagranego głosu drapieżnika, najczęściej drapieżnego ptaka. Nagrania takie można pozyskać w Internecie i emitować na polu. Trzeba jednak pamiętać, że powinien to być gatunek występującego w okolicy drapieżnika, którego obawiają się okoliczne gatunki. Metoda ta zadziała jednak głównie na małe ptaki, a te największe, jak łabędzie czy żurawie, nie boją się małych sokołów. Ponadto sprzęt do emisji musi być chroniony przed wilgocią i... kradzieżą. Metody dźwiękowe mogą jednak być uciążliwe dla sąsiadów i niestety, w terenach zurbanizowanych ich użycie spotyka się ze skargami, zwłaszcza że stosuje się je zwykle wcześnie rano.

Nasiona przed zjadaniem można zabezpieczyć także metodą chemicznego oddziaływania na smak. Niestety, większość gatunków ptaków nie jest wybredna i zaprawianie nasion papryczką chilli skuteczniejsze jest w ochronie przed dzikami.

Ekologia w parze z rolnictwem konwencjonalnym. Zobacz jak można to zrobić i zwiększyć dopłaty!

Mamy na rynku zaprawę do nasion kukurydzy Korit 420 FS, która zawiera ziram (związek z grupy dwutiokarbaminianów). Działa ona jak repelent, czyli odstrasza ptaki od zjedzenia nasion. Stosuje się ją jednak wyłącznie w zamkniętych systemach zaprawiania.

Do najskuteczniejszych metod odstraszania dużych ptaków, takich jak żurawie należy wykorzystanie pasywnych odstraszaczy w postaci rozciągniętych na polu taśm, siatek, a nawet strachów na wróble. Utrudniają one ptakom lądowanie i start w przypadku zagrożenia. Natomiast Generalna Dyrekcja Ochrony środowiska do najbardziej przyjaznych środowisku metod zalicza... zatrudnienie sokolnika z ptakiem drapieżnym.

Ciekawym sposobem jest rozwijane, np. w holenderskich sadach, wykorzystanie wiązki światła zielonego lasera, która działa odstraszająco, zwłaszcza na duże grupy ptaków. Jednak światło to musi być kierowane w dół i wymaga specjalnych konstrukcji.

Tomasz Czubiński
Fot: Czekała, Shutterstock