W poprzednim numerze pisaliśmy o prawach i obowiązkach właścicieli i użytkowników nieruchomości w odniesieniu do urządzeń wodnych, melioracji i korzystania z wody w gospodarstwie.

Gospodarowanie i zarządzanie wodami oraz korzystanie z nich reguluje ustawa z 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (tekst jednolity DzU 2022.2625). Z przepisów ustawy (art. 32) wynika prawo do powszechnego korzystania z publicznych śródlądowych wód powierzchniowych, morskich wód wewnętrznych oraz z wód morza terytorialnego.

Prawo to służy do zaspokajania potrzeb osobistych, gospodarstwa domowego lub rolnego, bez stosowania specjalnych urządzeń technicznych, a także do wypoczynku, uprawiania turystyki, sportów wodnych oraz amatorskiego połowu ryb czy innych celów określonych przez właściwą gminę.

Prawo do szczególnego korzystania z wód

Poza powszechnym wprowadzono również prawo do zwykłego i szczególnego korzystania z wód. Pierwsze przysługuje właścicielowi co do wód stanowiących jego własność oraz wód podziemnych znajdujących się w jego gruncie. Prawo to nie obejmuje jednak wykonywania urządzeń wodnych bez wymaganej zgody wodnoprawnej.

Zwykłe korzystanie z wód służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub własnego gospodarstwa rolnego i obejmuje m.in. pobór wód podziemnych, lub wód powierzchniowych w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 m³ na dobę.

Za szczególne korzystanie z wód uznaje się m.in. odwadnianie gruntów i upraw; użytkowanie wody znajdującej się w stawach i rowach; korzystanie z wód do nawadniania gruntów lub upraw, a także na potrzeby działalności rolniczej w ilości większej niż średniorocznie 5 m³ na dobę.

Najczęściej szczególne korzystanie z wód, które jest przedmiotem tego artykułu, wymaga uzyskania jednej z form zgody wodnoprawnej.

Konsekwencje braku zgody

Warto zwrócić uwagę na grożącą karę grzywny, a nawet aresztu za naruszenie obowiązków określonych ustawą, w tym realizację przedsięwzięć bez wymaganej zgody wodnoprawnej.

Kiedy konieczna jest zgoda wodnoprawna?

Czym jest zatem zgoda wodnoprawna i kiedy jest wymagana? W myśl art. 388 Prawa wodnego zgoda wodnoprawna przybiera formę:

• decyzji administracyjnej – pozwolenia wodnoprawnego;
• przyjęcia zgłoszenia wodnoprawnego;
• wydania oceny wodnoprawnej bądź
• wydania decyzji znoszącej określone zakazy związane z ochroną wód i przeciwpowodziową.

Nas interesuje przede wszystkim pozwolenie oraz zgłoszenie, bowiem zastrzeżone jest dla wykorzystywania wód w rolnictwie.

Pozwolenie wodnoprawne jest decyzją administracyjną, którą wydaje właściwy dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej Wód Polskich bądź dyrektor zarządu zlewni Wód Polskich, w zależności od rodzaju przedsięwzięcia. Od decyzji tej można wnieść odwołanie w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia. Pozwolenie wydawane jest na czas określony, nie dłuższy niż 30 lat. Wzory wniosków w sprawie pozwolenia wodnoprawnego dostępne są na stronach Wód Polskich (www.wody.gov.pl).

Sam wniosek to jeszcze nie wszystko – do niego należy dołączyć sporą liczbę dokumentów, które wymienione są w art. 407 ustawy. Decyzję należy zdobyć przed uzyskaniem decyzji o warunkach zabudowy oraz pozwolenia na budowę, jeżeli dla planowanego przedsięwzięcia wymagane jest uzyskanie tych decyzji. W praktyce pozwolenie wodnoprawne będzie wymagane np. na nawadnianie pól w ilości większej niż średniorocznie 5 m³ na dobę.

Zgłoszenie wodnoprawne

Zasadą jest, że szczególne korzystanie z wód wymaga uzyskania wspomnianej decyzji. Wyjątki od tej zasady zostały z kolei określone w art. 394 ust. 1, który zawiera katalog przedsięwzięć, dla których wymagane jest jedynie zgłoszenie wodnoprawne. Zwrócić uwagę można na następujące przedsięwzięcia, które wymagają jedynie zgłoszenia:

• wykonanie stawów, które nie są napełniane wyłącznie wodami opadowymi lub roztopowymi, lub wodami gruntowymi o powierzchni nieprzekraczającej 5000 m² oraz głębokości nieprzekraczającej 3 m od naturalnej powierzchni terenu, o zasięgu oddziaływania niewykraczającym poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem, lub terenu znajdującego się w zasięgu oddziaływania, gdy zakład posiada uprzednią pisemną zgodę właścicieli gruntów objętych oddziaływaniem na wykonanie stawu;
• przebudowa rowu polegająca na wykonaniu przepustu lub innego przekroju zamkniętego na długości nie większej niż 10 m.

To nie wymaga zgody wodnoprawnej

Wreszcie art. 395 wymienia te przedsięwzięcia, które nie wymagają pozwolenia wodnoprawnego ani zgłoszenia wodnoprawnego. Wśród nich możemy wymienić:

• wykonanie urządzeń wodnych do poboru wód podziemnych na potrzeby zwykłego korzystania z wód z ujęć o głębokości do 30 m;
• pobór wód powierzchniowych lub wód podziemnych w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 m³ na dobę na potrzeby zwykłego korzystania z wód;
• zatrzymywanie wody w rowach, hamowanie odpływu wody z obiektów drenarskich, przebudowa rowów i obiektów drenarskich w celu zatrzymywania lub hamowania wody, jeżeli zasięg oddziaływania nie wykracza poza granice terenu, którego inwestor jest właścicielem, lub terenu znajdującego się w zasięgu oddziaływania, gdy posiada uprzednią pisemną zgodę właścicieli gruntów objętych oddziaływaniem inwestycji.

Pozwolenie ważne 3 lata

Wystąpienie z wnioskiem o pozwolenie czy dokonanie zgłoszenia nie upoważnia jeszcze do rozpoczęcia prac, gdyż Wody Polskie nie są uprawnione do wydania pozwolenia czy zaakceptowania zgłoszenia, gdy nie spełnia ono wymogów formalnych bądź przepisy na to nie pozwalają (np. ochrona środowiska, przeciwpowodziowa).

Od odmowy wydania pozwolenia można się odwołać w terminie 14 dni od otrzymania decyzji. W ciągu 30 dni od dnia zgłoszenia wodnoprawnego Wody Polskie mogą wyrazić sprzeciw w formie decyzji administracyjnej, od której również można się odwołać. Rozpoczęcie prac jest możliwe dopiero na podstawie ostatecznego pozwolenia bądź w razie braku sprzeciwu. Zarówno pozwolenie, jak i zgłoszenie wygasa, jeżeli w ciągu 3 lat od jego daty nie zostaną wykonane objęte nimi prace.

Zatrzymanie wody w rowie

Przebudowa rowów w celu zatrzymania wody oraz przebudowa obiektów drenarskich w celu hamowania wody, choć nie wymaga zgody wodnoprawnej, musi być poprzedzona powiadomieniem właściwego organu Wód Polskich (art. 395a). Powiadomienie nie jest jednak formą zgody wodnoprawnej, a jedynie udzielenia informacji o planowanym wykonaniu prac.

Rolników trzeba włączyć w retencję

O potrzebie retencji wód nie trzeba dziś nikogo przekonywać. Kolejny rok suszy w wielu regionach kraju pokazuje, że zatrzymanie wody oraz korzystanie z wód powierzchniowych czy głębinowych w wielu gospodarstwach w przyszłości zdecyduje o możliwościach uprawy. W pierwszej kolejności wodę trzeba zgromadzić. Konieczne są inwestycje w zbiorniki wodne, stawy, które nie tylko zgromadzą wodę w zlewni, ale pozwolą na zatrzymanie deszczówki z dachów czy powierzchni utwardzonych. Retencja wody powinna być absolutnym priorytetem dla Wód Polskich i władz lokalnych. Konieczne są uproszczenia procedur i wsparcie inwestycji na poziomie lokalnym. Korzystanie z zasobów wód głębinowych bez zabezpieczenia odtworzenia zasobów jest działaniem na krótką metę. Rolnicy mogą skutecznie pomóc w poprawie bilansu wodnego. To zadanie powinno być priorytetem samorządów i administracji rządowej.

Komentarz red. nacz. Karola Bujoczka

adw. Mikołaj Pomin