Z artykułu dowiesz się
- Termin siewu rzepaku.
- Jesienna regulacja rzepaku.
- Jakie substancje czynne do regulacji rzepaku?
- Sposoby na rzepak dla spóźnialskich.
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Jesienna strategia regulacji rzepaku zależy od terminu siewu
30.08.2023
Mokre i „szarpane” żniwa mogą uniemożliwić dobre przygotowanie stanowiska i terminowy siew rzepaku. Jak w takiej sytuacji jesienią prowadzić łan i zaplanować regulację rzepaku?
Tegoroczne żniwa z powodu przebiegu warunków pogodowych – regularnych i obfitych opadów deszczu, w wielu regionach przedłużyły się i były „szarpane”. Niestety, tam gdzie nie udało się zebrać rzepaku przed okresem deszczowym, zdarzało się, że porastał w łuszczynach na pędzie. Uprawa roli po schodzących z pola roślinach przedplonowych będzie limitowała termin siewu rzepaku ozimego.
Optymalnie, czyli kiedy siać rzepak?
Optymalnie na Suwalszczyźnie, Podlasiu, wschodniej części Mazowsza i Lubelszczyźnie termin siewu rzepaku ozimego przypada między 15–18 sierpnia. Od Pomorza, Żuław i Warmii, przez Kujawy, zachodnie Mazowsze, ziemię łódzką i świętokrzyską po Podkarpacie siewy finalizujemy do 20 sierpnia, zaś na Pomorzu, ziemi lubuskiej, w Wielkopolsce i nizinnej strefie Śląska należy je ukończyć do 25 sierpnia.
Różnice i nieznaczne odchylenia w poszczególnych regionach limitowane są biologią rzepaku, który należy do roślin dnia długiego i do rozwoju wymaga siewu w pełni lata, kiedy temperatura jest jeszcze odpowiednio wysoka, a poziom nasłonecznienia pozwala wytworzyć przed spoczynkiem zimowym roślin rozetę minimum 8–10 liści. W praktyce okres jesiennej wegetacji powinien trwać ok. 75–90 dni przy średniodobowej temperaturze powyżej 5°C, a suma temperatury powietrza powinna wynosić 800–900°C. Od pierwszej pary liści właściwych każde 150°C daje kolejną fazę rozwojową – odpowiednio BBCH 12 (2 liście), BBCH 14 (4 liście), BBCH 16 (6 liści). Przy takim przebiegu fenofaz rzepak może wytworzyć dobrze ulistnioną rozetę (10 liści i więcej), z silnym korzeniem palowym oraz grubą szyjką korzeniową, w której gromadzone są składniki pokarmowe, wykorzystywane do odbudowy rozety na wiosnę.
r e k l a m a
Rzepak kiełkuje po około 5 dniach, przy czym nie potrzebuje do tego wysokiego uwilgotnienia gleby, ponieważ jego nasiona pobierają zaledwie 50% wody w stosunku do swej suchej masy. Agrotechnicznym problemem w okresie wchodów jest zaskorupienie gleby po silnych opadach deszczu, skutkujące zasklepieniem gleby, co w efekcie powoduje nierównomierne wschody i znaczne zróżnicowanie faz rozwojowych roślin w obrębie jednej plantacji.
Pogoda zdecyduje o siewach
Rolnicy, obawiając się niekorzystnych warunków pogodowych oraz ich nieprzewidywalnego przebiegu wraz z ekstremami zmian klimatycznych, często nieznacznie przyspieszają termin siewu, co z punktu widzenia plonowania jest korzystniejszą praktyką w stosunku do opóźniania siewu, choć w tym roku sytuacja może być zgoła inna. Pamiętajmy jednak, że rzepak z wczesnych terminów siewu ma tendencję do wybujałości i skłonność do wydłużania pędu głównego, z hamowaniem zawiązków pąków rozgałęzień bocznych, co jest niekorzystne dla jego zimotrwałości. Dodatkowo zmienna pogoda w tym okresie, częste nawroty ekstremalnych warunków – od suszy po ulewne deszcze, czy brak przejściowych okresów między porami roku, np. stopniowego spadku temperatury jesienią oraz przedwiośnia wolno rozhartowującego rośliny przed właściwym ruszeniem wegetacji nie sprzyjają kondycji roślin.
W warunkach dostępności do wody rośliny wykazują wyższe uwodnienie tkanek okrywających, przewodzących i wzmacniających, co jest czynnikiem stymulujących skuteczne, jesienne infekcje patogenami. Długa, jesienna wegetacja roślin z naturalnie notowanym w październiku czy listopadzie wzrostem i przemiennym spadkiem temperatury może przyczyniać się do redukcji zawartości zmagazynowanych w korzeniu składników pokarmowych, wydelikacając tkanki, wzmagając stres i obniżając zimotrwałość roślin.
Jesienna regulacja rzepaku
W obu opisanych scenariuszach jesienną regulację powinniśmy traktować jako obligatoryjną, ponieważ modeluje naturalne mechanizmy metabolizmu roślin. Zabieg stymulatorem i regulatorem wzrostu będzie skutkował zmianą kąta ustawienia liści w rozecie, wpływając na poziom syntezy fitohormonów z grupy giberelin. W efekcie szerzej rozchylone starsze liście odsłaniają pąk wierzchołkowy. Takie działanie substancji aktywnych regulatorów decyduje o dostępie światła do pąka wierzchołkowego i ograniczaniu jego wynoszenia ponad rozetę liści, z równoczesną stymulacją rozwoju pąków rozgałęzień bocznych pierwszego rzędu.
Uruchomiona kaskada procesów fizjologicznych rośliny inicjuje produkcję auksyn (fitohormonów), które decydują o wzroście tempa gromadzenia suchej masy i odwadnianiu roślin, co jest elementem hartowania i dobrego zimowania rzepaku ozimego. Dodatkowo działaniem regulatorów wzrostu jesienią wzmacniamy szyjkę korzeniową i jej osadzenie w glebie przez indukowanie wzorca jego pokroju z unikaniem m.in. esowatych wygięć tkanek. Deformacja kształtującego się systemu korzeniowego może jako czynnik stresowy inicjować wydzielanie w ryzosferze i ryzoplanie (zewnętrzna powierzchnia korzeni roślin wraz z powierzchnią przylegających cząsteczek gleby) substancji, będących sygnałem chemicznym mobilizującym do infekcji patogeny i szkodniki glebowe.
Ten argument jest niezwykle istotny po analizie kondycji roślin z poprzedniego sezonu wegetacyjnego, ponieważ przecięte wzdłuż pędy bez zewnętrznych symptomów chorób ujawniały korelację uszkodzeń powodowanych przez śmietki i chowacze, z nasilaniem infekcji grzybami powodującymi suchą zgniliznę kapustnych, werticiliozę i czerń krzyżowych.
Jesienne nawożenie azotem także może wpływać na podatność rzepaku na żerowanie szkodników i infekcje mikroorganizmami, co nasila się zwykle w okresie ciepłej wegetacji jesiennej. Roślinne ściany komórkowe po aplikacji wysokich dawek azotu stają się cienkie i delikatne, tym samym stanowią słabą mechaniczną barierę przed patogenami, takimi jak:
- grzyby Leptosphaeria maculans,
- L. biglobosa,
- Phoma lingam (sucha zgnilizna kapustnych),
- Botrytis cinerea (szara pleśń),
- Alternaria (czerń krzyżowych) czy grzybopodobny organizm Hyaloperonospora parasitica (mączniak rzekomy).
Oprócz bilansu azotu, również zawartość mikroelementów, takich jak żelazo, mangan, miedź i bor decyduje o mniejszej podatności roślin na infekcje grzybami. Bor ma również wpływ na tempo podziału merystemów wierzchołkowych oraz mechaniczne cechy pędów, a puste przestrzenie w zdeformowanej szyjce korzeniowej, będące objawami niedoboru tego mikroskładnika, często zasiedlane są właśnie przez grzyby.
Jakie substancje czynne do regulacji rzepaku?
Do dyspozycji mamy dwie grupy substancji, tj. o działaniu wyłącznie regulującym oraz fungicydy mające jednocześnie działanie regulujące wzrost.
Wykorzystanie regulatorów zawierających takie substancje, jak:
- trineksapak etylu,
- chlorki mepikwatu i chloromekwatu
- oraz proheksadion wapnia będą głównie decydowały o biochemii tkanek i pokroju roślin, zaś uzupełnione o triazole (fungicydy):
- metkonazol,
- difenokonazol,
- paklobutrazol czy strobilurynę: piraklostrobinę, będą dodatkowo wykazywały działanie fungistatyczne (grzybobójcze), co jest korzystne w kształtowaniu zdrowotności roślin w okresie jesiennej wegetacji oraz ma wpływ na potencjał wiosennego rozwoju roślin.
Triazole stosowane zapobiegawczo oraz interwencyjnie niszczą błony komórkowe grzybów i mają szerokie spektrum działania względem patogenów, zaś piraklostrobina należąca do strobiluryn, blokuje w mitochondriach grzybów transport elektronów w łańcuchu oddechowym, upośledzając możliwość wytwarzania przez patogeny energii niezbędnej w procesie infekcyjnym oraz innych funkcjach życiowych. Dodatkowo tej strobilurynie przypisuje się zdolność do ograniczania skutków reakcji stresowych i właściwości przeciwstarzeniowe przez hamowanie wydzielania etylenu. Dostępne na rynku regulatory wzrostu i pokroju pozwalają na przemienne zastosowanie fungicydów o odmiennych mechanizmach działania, co wpisuje się w strategię antyodpornościową.
Sposoby na rzepak dla spóźnialskich
W tym roku pogoda do połowy sierpnia była deszczowa i opóźniła żniwa w wielu regionach kraju. Dlatego należy liczyć się z tym, że siew rzepaku będzie realizowany w granicznych terminach lub będzie opóźniony w stosunku do optymalnego. Dobrą praktyką byłoby wówczas zwiększenie normy siewu (o ok. 10–15%), która zrekompensuje mniejszą liczbę liści wykształconych przed zimowaniem, a tym samym przyszłych rozgałęzień produktywnych. W takich warunkach zazwyczaj lepiej radzą sobie odmiany mieszańcowe rzepaku, które cechuje szybki rozwój początkowy i efektywna siła ssąca systemu korzeniowego.
Opóźniony siew nie oznacza rezygnacji z regulacji. W sytuacji, gdy jest prawdopodobieństwo, że rośliny wykształcą 8–10 liści właściwych przed zimowaniem, ograniczamy aplikację regulatorów, których głównym celem jest wyciszanie metabolizmu części nadziemnej roślin (chlorki) oraz równoważymy odchwaszczanie, stosując herbicyd o jak najniższym wskaźniku efektu fitotoksycznego (dotyczy to także graminicydów), aby nie hamować rozwoju roślin.
Rekomenduję stosowanie mieszaniny chlorków z triazolami lub aplikację jedynie triazoli, aby zabezpieczyć rośliny przez patogenami, z równoczesnym kondycjonowaniem kształtującego się systemu korzeniowego. Regulatory wzrostu stabilizują osadzenie szyjki korzeniowej, kształt i osadzenie merystemu stożka wzrostu pędu, a metabolizm cukru jako materiału zapasowego ogranicza ryzyko wymarznięcia.prof. UWM Marta Damszel
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a