- Jak wygląda przejęcie gospodarstwa pod kątem podatku dochodowego od osób fizycznych?
- Czy dziecko przejmujące gospodarstwo po rodzicach ma zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych i podatek od spadków i darowizn?
- Czy za przejęcie gospodarstwa przysługuje ulga w Podatku rolnym?
Pytanie od rolnika z Wielkopolski: Rodzice chcą przenieść na mnie gospodarstwo rolne. Chcielibyśmy uniknąć płacenia podatków, więc zastanawiam się nad najkorzystniejszym z punktu widzenia przepisów podatkowych sposobem nabycia własności tego gospodarstwa. W szczególności chodzi mi o różnice w prawie podatkowym pomiędzy darowizną a sprzedażą gospodarstwa. Oto porada w Agrarlex.
Tą sprawę trzeba rozpatrzyć pod kątem konsekwencji wynikających z ustaw o:
- Podatku dochodowym od osób fizycznych;
- Podatku od czynności cywilnoprawnych;
- Podatku od spadków i darowizn;
- Podatku rolnym.
Podatek dochodowy a przekazanie gospodarstwa
Przychód ze sprzedaży nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Podatek ten ciążyłby na osobach uzyskujących przychód ze zbycia nieruchomości, a więc na rodzicach. Jednakże ustawa o pit w art. 21 zwalnia od podatku przychody uzyskane z tytułu sprzedaży całości lub części nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego.
Zwolnienie to nie przysługuje w razie gdyby sprzedane grunty w związku z tą transakcją utraciły charakter rolny. W omawianym przypadku nabyte gospodarstwo nadal wykorzystywane będzie zgodnie z jego dotychczasowym przeznaczeniem, toteż jego sprzedaż nie wywoła skutków podatkowych na gruncie ustawy o pit. Podobny skutek, a właściwie jego brak, wywoła ewentualna darowizna gospodarstwa, albowiem czynność ta nie stanowi źródła przychodu w myśl ustawy o pit.
Podatek od czynności cywilnoprawnych a przekazanie gospodarstwa
Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych (pcc) określa, że w zakresie opodatkowania pozostają umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych. Z obowiązku opodatkowania czynności pcc zwalnia:
- sprzedaż, w wyniku której następuje przeniesienie własności nieruchomości lub ich części, wraz z częściami składowymi;
- musi być pełniony warunek: nabyte grunty stanowią gospodarstwo rolne albo utworzą gospodarstwo rolne lub wejdą w skład gospodarstwa rolnego będącego własnością nabywcy;
- ze zwolnienia wyłącza się jedynie budynki mieszkalne lub ich części położone na obszarze miast.
Wobec powyższego sprzedaż gospodarstwa rolnego, które w całości położone jest poza granicami miasta, wyłączone jest z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Odnośnie darowizny gospodarstwa rolnego, która nie pociąga za sobą przejęcia przez nowego właściciela długów i zobowiązań związanych z tymże gospodarstwem, to taka czynność nie będzie rodziła obowiązku podatkowego w rozumieniu ustawy o pcc.
Podatek od spadków i darowizn a przekazanie gospodarstwa obcym osobom
Sprzedaż gospodarstwa rolnego – jako sprzedaż – nie będzie objęta podatkiem od spadków i darowizn (psd). Inaczej rzecz się przedstawia sytuacja, gdyby gospodarstwo darowano, co podlega podatkowi od spadków i darowizn (art. 1). Zasadą jest, że darowanie nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od darowizny. Od zasady tej przewidziano jednak pewne odstępstwa:
- Zwalnia się od podatku nabycie własności lub prawa użytkowania wieczystego nieruchomości lub jej części wraz z częściami składowymi, pod warunkiem, że w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, w chwili nabycia ta nieruchomość stanowi gospodarstwo rolne lub jego część albo wejdzie w skład gospodarstwa rolnego będącego własnością nabywcy.
- Darowane gospodarstwo musi być prowadzone przez obdarowanego jeszcze przez okres co najmniej 5 lat od dnia darowania.
- Omawiane zwolnienie podatkowe nie dotyczy jednak budynków mieszkalnych, budynków zajętych na cele specjalistycznego chowu i wylęgu drobiu lub specjalistycznej hodowli zwierząt wraz z urządzeniami i ze stadem hodowlanym, a także urządzeń do prowadzenia upraw specjalnych, takich jak: szklarnie, inspekty, pieczarkarnie, chłodnie, przechowalnie owoców.
- Jeżeli w skład darowanego gospodarstwa rolnego lub jego części będzie wchodził np. dom, to wówczas opodatkowana zostanie wartość darowanego domu, a pozostała część darowizny pozostanie nieobjęta podatkiem.
- Zwolnione są z podatku od darowizn i nabyte z rolnika pojazdy i maszyny rolnicze oraz części do nich. Warunek w tym wypadku jest jeden – darowane pojazdy i maszyny rolnicze w ciągu 3 lat od daty otrzymania nie mogą zostać sprzedane lub darowane osobom trzecim.
- Powyższe zwolnienia w ramach ustawy o psd dotyczą sytuacji, gdy stronami darowizny nie są osoby spokrewnione ze sobą.
Podatek od spadków i darowizn a przekazanie gospodarstwa najbliższym osobom
Przepisy o psd (art. 4a) zwalniają od podatku nabycie w drodze darowizny własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, o ile o takiej czynności powiadomią naczelnika urzędu skarbowego.
Wymóg terminowego zawiadomienia fiskusa odpada w przypadku, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego, a tylko w takiej formie można skutecznie darować nieruchomość w Polsce (art. 4a ust. 4 pkt 2 psd).
Dlatego darowizna gospodarstwa rolnego dokonana pomiędzy rodzicami a synem zwolniona będzie z podatku od spadków i darowizn.
Podatek rolny a przekazanie gospodarstwa
Co z podatkiem rolnym, przy darowiźnie lub sprzedaży gospodarstwa rolnego?
Sama sprzedaż albo darowizna nie powoduje obowiązku zapłaty podatku rolnego.
Różnica powstaje przy zwolnieniu od podatku rolnego. Zwolnione od podatku rolnego są grunty:
- przeznaczone na utworzenie nowego gospodarstwa rolnego lub
- powiększenie już istniejącego do powierzchni nieprzekraczającej 100 ha, które zostały nabyte w drodze umowy sprzedaży.
Stąd też kupujący w tym celu grunty rolne, od których należny jest podatek, będzie miał prawo skorzystać ze zwolnienia podatkowego. Zwolnienie to jednak nie przysługuje w razie, gdy od indywidualnego właściciela gospodarstwa rolnego grunty kupuje jego małżonek, krewny w linii prostej lub jego małżonek, pasierb, zięć lub synowa.
Umowa sprzedaży gospodarstwa rolnego zawarta między rodzicami a synem nie będzie uprawniała do skorzystania ze zwolnienia od podatku rolnego.
Z kolei nabycie gruntów rolnych w drodze darowizny w ogóle nie daje prawa do skorzystania ze zwolnienia w podatku rolnym.
Na koniec dodajmy więc, że zarówno sprzedaż, jak i darowizna gospodarstwa rolnego z rodziców na dziecko nie będzie rodziła obowiązków podatkowych za wyjątkiem obowiązku uiszczania podatku rolnego.
Wojciech Lignowski
Radca prawny
Wielkopolska Izba Rolnicza
Artykuł jest informacją i nie stanowi porady prawnej.
Podstawa prawna:
- Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych – Dz.U. z 2010 nr 51 ze zm.
- Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych – Dz.U. z 2010 nr 101, ze zm.
- Ustawa o podatku od spadków i darowizn – Dz.U. z 2009 nr 93, poz. 768 ze zm.
- Ustawa o podatku rolnym – Dz. U. z 2006 nr 136 ze zm.
