- Jak przekazać gospodarstwo rolne następcy, rodzinie, dzieciom?
- Jak zapewnić sobie rentę i emeryturę po latach aktywności jako rolnik?
- Jak jest najbardziej korzystna forma przekazania gospodarstwa rolnego następcy, rodzinie, dzieciom?
- Na kogo przechodzi gospodarstwo po śmierci rolnika?
Wyróżnia się kilka form przekazania gospodarstwa rolnego. Jednym ze sposobów przekazania gospodarstwa rolnego jest przekazanie go w drodze tzw. umowy z następcą.
Umowa z następcą
Jest to uregulowane przepisami ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zgodnie z tą ustawą, przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (na tzw. następcę, czyli Pana syna mającego 21 lat) własność czy udział we współwłasności oraz posiadanie 54-ha gospodarstwa.
Nastąpi to z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie.
Ponadto umowa z następcą może zawierać inne postanowienia, w szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i po przeniesieniu przez Pana jako rolnika własności gospodarstwa rolnego na syna - następcę.
Umowa z następcą rodzi jednak wiele wątpliwości interpretacyjnych i uważana jest za niespójną, mimo 25 lat obowiązywania tej regulacji. Umowa z następcą ma łączyć w sobie zmiany generacyjne w rolnictwie, czyli przejście prowadzenia gospodarstwa na młodą osobę/osoby, zdolne do prowadzenie gospodarstwa i pracy na roli, z jednoczesnym zapewnieniem utrzymania i środków na starość rolnikowi odchodzącemu na emeryturę.
Jakie dokumenty?
Umowa z następcą – Pana synem, jak i umowa przenosząca na syna własność gospodarstwa rolnego w wykonaniu tej pierwszej z umów, powinny być zawarte w formie aktu notarialnego.
Przekazanie gospodarstwa rolnego za rentę strukturalną występuje jako opcja, choć aktualnie jest nieaktywna z braku pieniędzy w budżecie.
Atrakcyjność umowy z następcą uległa znacznemu osłabieniu w związku z wprowadzeniem od 1 stycznia 2002 roku przekazania gospodarstwa rolnego za rentę strukturalną.
Renta strukturalna jest, zgodnie z ustawą z 26 kwietnia 2001 r. o rentach strukturalnych w rolnictwie, miesięcznym świadczeniem pieniężnym przysługującym Panu jako rolnikowi, za przekazane gospodarstwo rolne po spełnieniu warunków określonych w ustawie, do większych gospodarstw rolnych, w zamian za rentę.
Renta strukturalna przyznawana w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich rolnikom przekazującym swoją ziemię na rzecz większych gospodarstw.
W latach 2004-2006 przeznaczono w Polsce na renty 640,5 mln euro z funduszy europejskich, a skorzystało z niej 53,7 tys. rolników.
W roku 2009 wstrzymano przyznawanie rent strukturalnych, zatem opcja ta obecnie nie jest dostępna co nie oznacza, że renty nie będą wznowione. Jest podstawa prawna ku wznowieniu w powyższej ustawie z dnia 26 kwietnia 2001 r. o rentach strukturalnych w rolnictwie.
Darowizna i dożywocie jako tradycyjne, rodzinne formy prawne przekazania gospodarstwa
Darowizna i dożywocie uregulowane są w Kodeksie cywilnym. Funkcjonują przede wszystkim w tzw. obrocie rodzinnym, są zawierane z reguły w kręgu rodziny. Rolnik w sposób w pełni swobodny dokonuje w ten sposób wyboru następcy.
Zarówno umowa darowizny, jak i umowa dożywocia, są powiązane z rolniczym ubezpieczeniem społecznym tj. z wyżej już cytowaną ustawą z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Ustawa ta nie modyfikuje istotnych elementów przekazania gospodarstwa względem regulacji Kodeksu cywilnego.
Obie z umów wymagają formy aktu notarialnego, zatem należy udać się do notariusza, podobnie jak w przypadku umowy z następcą i umowy przenoszącej na syna własność gospodarstwa rolnego.
Dziedziczenie gospodarstwa rolnego
Dziedziczenie wskutek śmierci rolnika jest formą przejścia prawa na spadkobierców, którzy stają się następcami w drodze tzw. sukcesji uniwersalnej.
Dziedziczenie gospodarstwa ma swój specyficzny, odrębny porządek.
Spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili śmierci rolnika:
- stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej,
- mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej, albo
- są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub
- uczęszczają do szkół, albo
- są trwale niezdolni do pracy.
dr Dariusz Nasiłowski
radca prawny
Podstawa prawna:
- Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
- Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
- Ustawa z dnia 26 kwietnia 2001 r. o rentach strukturalnych w rolnictwie
