Handel detaliczny od ponad 30 lat

Zajmowali się rolniczym handlem detalicznym na długo, zanim upowszechniła się ta nazwa. Jak to często bywa, potrzeba była matką wynalazku.

– Musieliśmy wtedy szukać dodatkowych pieniędzy. Byliśmy młodą, wielodzietną rodziną na dorobku – mówi Elżbieta Moskowicz. – Nie było 500+ ani świadczeń rodzinnych dla rolników. Co to znaczy „wtedy”? Otóż okazuje się, że Moskowiczowie sprzedaż niewielkich partii produkowanej przez siebie żywności prowadzą już od początku lat 90. ubiegłego wieku.

– Zaczynaliśmy wraz ze zmianami ustrojowymi na przełomie lat 80. i 90. – precyzuje pan Stefan. – Wtedy to dziesiątki tysięcy Polaków namawianych przez rządzących brało sprawy we własne ręce. W miastach kwitł handel na rozkładanych łóżkach polowych, na targach i zielonych rynkach przybywało sprzedawców żywności.

Obecnie małżeństwo prowadzi w Młodowicach (powiat przemyski) gospodarstwo wyspecjalizowane w produkcji roślinnej. Uprawy zajmujące ponad 50 ha (plus dzierżawy) to głównie rzepak, zboża, kukurydza i buraki. Nadal zajmują się handlem detalicznym, traktując go jako uzupełnienie działalności.

Bez przygotowania i porządnego planu, ale się udało!

– Na początku to wszystko szło „na żywioł”. Z czasem przybywało przepisów, przez lata sprzedaż prowadziliśmy w ramach prowadzonej przeze mnie firmy. Gdy kilka lat temu pojawiła się możliwość zmiany formuły działalności, zarejestrowaliśmy RHD – tłumaczy Stefan Moskowicz.

Moskowicze w ramach rolniczego handlu detalicznego zaczynali od warzyw

Rolniczy handel detaliczny to, jak podaje Główny Inspektorat Weterynarii, jedna z form handlu detalicznego, dla której w polskim porządku prawnym przyjęto odrębne uregulowania w zakresie nadzoru organów urzędowej kontroli żywności oraz wprowadzono określone preferencje podatkowe. W ramach takiego handlu możliwe jest m.in. przetwórstwo i zbywanie wytworzonej żywności konsumentom końcowym, a także od dnia 1 stycznia 2019 r., na rzecz zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego, zlokalizowanych na ograniczonym obszarze. W przypadku Moskowiczów najpierw były warzywa.

– Uprawiane początkowo tylko na własne potrzeby. Ekologiczne, na oborniku. Wszystkie prace przy nich wykonujemy ręcznie – mówi pani Elżbieta. – Były nadwyżki, których nie mieliśmy gdzie przechowywać z uwagi na ciepłą piwnicę.

Od 30 lat w tym samym miejscu

Od samego początku małżeństwo sprzedawało je raz w tygodniu na targu w Ustrzykach Dolnych. Tak jest do dziś. Najpierw wozili towar autem osobowym, potem z przyczepką, teraz wyruszają dostawczym busem.
Prowadzenie RHD byłoby łatwiejsze, gdyby nie obciążenia biurokratyczne i kontrole prowadzone przez sanepid, weterynarię czy skarbówkę

– Ludzie szybko się orientują, że nasze warzywa nie są nawożone, że to nie hurtowe ilości brane z giełdy, czyli tak naprawdę nie wiadomo skąd – mówi pani Elżbieta.

Od warzyw przez zboża, mąkę i jaja własnego chowu

Przez te lata asortyment znacznie się powiększył. Oprócz ekologicznych warzyw rolnicy sprzedają zboża, mąkę z własnych i kupowanych ze sprawdzonych źródeł zbóż (np. mąkę orkiszową), jaja z własnego chowu. W ostatnim czasie wprowadzają do oferty przetwory: soki owocowe, syropy, chrzan.

Co rejestracja w ramach RHD przyniosła Moskowiczom?

Wygląda na to, że nie tak znowu wiele. W każdym razie plusów mogłoby być więcej. Ich zdaniem bardziej skorzystały koła gospodyń wiejskich, które dzięki RHD mogły ucywilizować sprzedaż żywności podczas imprez.

– W naszym przypadku najpierw były koszty: sanepid, weterynaria, badania. A zyski? Dużym plusem jest reklama. Ludzie, widząc napis na samochodzie „Rolniczy handel detaliczny”, podchodzą, interesują się – mówi pan Stefan. Jednak małżonkowie wielkiej różnicy po przejściu na RHD nie widzą.

Cena czy jakość? Jak do tego podchodzą kupujący?

– Dla wielu kupujących ważniejsza jest cena niż jakość. Choć oczywiście są i tacy, dla których istotniejsze jest pochodzenie towaru. Tacy klienci to np. bieszczadzkie gospodarstwa agroturystyczne, którym zależy, żeby zdrowo i smacznie karmić swoich gości – komentuje pani Elżbieta.

Życia z pewnością nie ułatwiają kontrole prowadzone przez inspekcje, takie jak sanepid, weterynaria czy skarbówka.

– Tu wiele zależy od urzędnika. Są tacy, którzy skrupulatnie egzekwują nawet najbardziej nieżyciowe przepisy, inni podchodzą do nas z życzliwością – mówi pan Stefan.

Dobry przykład to wytłaczanki. Kupują nowe i w nich sprzedają jajka. Czasem zdarzy się jednak wytłaczanka zostawiona przez klienta.

– I to już jest problem, bo nie ma naszego opisu, pieczątki, wytłaczanka jest używana – mówi pani Elżbieta.

Przeszkadzają źle obliczone normy, np. zawartości cukru w syropie. Są tak skalkulowane, że gdyby ich przestrzegać, syrop sfermentuje i się zepsuje…

– Dla nas RHD to tylko dodatkowa działalność. Mamy koleżankę, która zajmuje się wyłącznie tym. Gdy opowiada, gdzie i ile razy musiała być, żeby pozałatwiać wszystkie biurokratyczne wymogi, to się słabo robi – dodaje gospodyni.

Biurokracja spędza senz powiek Moskowiczom

Moskowiczowie uważają, że przepisy, normy, to wszystko należy maksymalnie uprościć.

– Jak najmniej biurokracji. Powinny być określone podstawowe wymagania i tyle. O reszcie powinien decydować klient. To on jest najlepszym inspektorem, wraca tam, gdzie kupił dobry towar wysokiej jakości – argumentuje pan Stefan.

Nieuczciwa konkurencja

Inny problem, który znają chyba wszyscy rolnicy próbujący swoich sił w RHD na targowiskach, nie tylko w Ustrzykach, ale w całej Polsce, to wspomniana już nieuczciwa konkurencja. Chodzi o handlowców zaopatrujących się na giełdach i sprzedających potem towar na targowiskach jako rzekomo pochodzący z własnych upraw czy ogrodów. W rzeczywistości bywa, że nie jest nawet polski.

Rolniczy handel detaliczny to ciężki kawałek chleba – nie tylko z uwagi na krępującą biurokrację

Nasi rozmówcy podkreślają, że warunki na targu w Ustrzykach Dolnych są trudne, pomimo że targowisko niedawno przebudowano. – Jest ciasno, nie ma toalet, za potrzebą trzeba chodzić do urzędu miasta. Ale budynek jest zamknięty z powodu koronawirusa. Mężczyźni idą nad rzeczkę. A co z kobietami? – pyta pani Elżbieta.

Dodaje, że był okres, gdy można było korzystać z toi-toiów. Ale po pewnym czasie zniknęły.

Dantejskie sceny w Ustrzykach

– Do tego dochodzą problemy z miejscami parkingowymi i tymi przeznaczonymi do handlu. Placowe płaci się bowiem od auta, a niektórzy potrafią przyjechać wcześniej jednym busem i zająć kilka miejsc. Ostatnio doszło na tym tle do rękoczynów. To wszystko jest upokarzające, samorząd Ustrzyk zupełnie nad tym nie panuje – uzupełnia pan Stefan. – Co z tego, że na targu są tabliczki z informacją, że rolnicy mają pierwszeństwo, skoro nikt tego nie egzekwuje? Policji to nie interesuje, straży miejskiej w Ustrzykach nie ma. Na plus Urzędowi Miasta w Ustrzykach nasi rozmówcy zapisują, że nie zamknął targowiska w okresie pandemii.

– W ostatnich miesiącach jeździliśmy normalnie, co środę. A w pierwszych tygodniach obroty nam nawet mocno wzrosły. Ludzie robili zapasy. Hitem była mąka orkiszowa – mówi pani Elżbieta.

Ze wsparciem Podkarpackiego ODR w Boguchwale

Małżonkowie podkreślają, że mogą liczyć na wsparcie Podkarpackiego ODR w Boguchwale, który prowadzi m.in. internetowy bazarek będący platformą nawiązywania kontaktów i zdobywania nowych możliwości sprzedaży.

– Formy wsparcia są różne, w tym roku skorzystaliśmy z możliwości zaopatrzenia się w pisklęta kaczek i gęsi brojlerów kilku ras dzięki pośrednictwu ODR. Rosną jak na drożdżach – mówi pan Stefan.

Wyrasta kolejne pokolenie

W ślady rodziców idą dzieci. Najmłodszy, Wiktor, przeczesuje Internet w poszukiwaniu nowych pomysłów. Zaproponował, aby do upraw przeznaczonych do RHD włączyć kukurydzę cukrową i dynię. Niestety, plantację zaatakował turkuć podjadek, więc na zakładany plon w tym roku nie ma co liczyć.

Krzysztof Janisławski
fot. K. Janisławski