Z jakich praktyk skłąda się "rolnictwo węglowe"?

„Rolnictwo węglowe” składa się z następujących praktyk:

• ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt,

• międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe,

• opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy i wariant z wapnowaniem,

• zróżnicowana struktura upraw,

• wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji,

• stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo,

• uproszczone systemy uprawy,

• wymieszanie słomy z glebą.

Policz punkty. Im ich więcej, tym lepiej dla rolnika

Za każdą praktykę przyznawane będą punkty. Podstawą do wyliczenia płatności będzie suma punktów uwzględniająca liczbę realizowanych praktyk, ich punktową wartość oraz powierzchnię, na której będą realizowane. Założono, iż 1 punkt warty jest 100 zł. Ile punktów przypisano do poszczególnej praktyki, podajemy w poniższej tabeli. Ponadto, jak zapisano w ostatecznej wersji projektu Planu Strategicznego, „Rolnictwo węglowe” mogą realizować tylko te gospodarstwa, które spełnią warunek uzyskania minimalnej liczby punktów. Minimalna liczba punktów określana będzie z kolei jako równowartość punktów, jakie rolnik otrzymałby w sytuacji realizacji na co najmniej 25% powierzchni użytków rolnych najwyżej punktowanej praktyki. Minimalną liczbę punktów można uzyskać również za pomocą jednej praktyki.

Jest to płatność roczna przyznawana do powierzchni gruntów objętych poszczególnymi praktykami w ramach ekoschematu.

Ile prakatyk na jednej działce może zastosować rolnik?

Rolnik może na jednej działce realizować dowolną liczbę praktyk – jakie praktyki można łączyć, a jakie nie, podajemy w poniższej tabeli.

Załóżmy, że rolnik posiada gospodarstwo o powierzchni 40 ha użytków rolnych, w tym 10 ha TUZ i 30 gruntów ornych. Decyduje się na takie praktyki, jak:

• na 5 ha – ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt,

• na 15 ha – międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe,

• na 35 ha – zróżnicowana struktura upraw,

• na 40 ha – plan nawożenia z wariantem podstawowym.

Za te praktyki zdobywa odpowiednio: 25, 75, 105 oraz 40 punktów, czyli łącznie 245 punktów. Aby rolnik mógł w ogóle przystąpić do „Rolnictwa węglowego”, musi zdobyć minimalną liczbę punktów. Liczymy ją, zgodnie z przyjęta regułą, mnożąc 40 ha przez 25% oraz 5 punktów, co daje 50 punktów, czyli więcej niż z poczynionego wyboru. Oznacza to, że rolnik może realizować ten ekoschemat, a na hektar za jego realizację otrzyma 612,5 zł (245 punktów ×100 zł/40 ha).

Praktyki i wymogi stawiane ubiegającym się rolnikom

Przyjrzyjmy się wymaganiom, jakie kryją się za poszczególnymi praktykami.

• Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt jest przeznaczone dla tych rolników, u których obsada zwierząt trawożernych w gospodarstwie na TUZ wynosi co najmniej 0,3 DJP/ha i maksymalnie 2 DJP/ha w okresie wegetacyjnym. Podczas realizacji ekoschematu rolnikowi nie wolno przeorywać łąki bądź pastwiska. Obsada zwierząt liczona będzie do całej powierzchni TUZ w gospodarstwie, jednakże płatność będzie przysługiwała jedynie do powierzchni TUZ położonych poza obszarami Natura 2000.
• Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe łączy się z utrzymywaniem roślin w postaci wsiewek roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanek z udziałem roś­lin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną lub między­plonów ozimych w formie mieszanek utworzonych z co najmniej 2 gatunków roślin w terminie do 1 października i utrzymywanych co najmniej do 15 lutego następnego roku. W okresie utrzymania międzyplonu ozimego rolnik może go mulczować, jednak nie wcześniej niż po 15 listopada. Na międzyplonach ozimych przez okres ich utrzymania, a w przypadku wsiewek śródplonowych – od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej 8 tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej, rolnik nie może stosować środków ochrony roślin. Praktyka wykracza poza wymogi normy DKR 6, DKR 7 i DKR 8, ponieważ w jej ramach istnieje obowiązek utrzymania międzyplonu w formie mieszanki utworzonej z co najmniej 2 gatunków roślin, w przeciwieństwie do wymogów normy DKR 6, DKR 7 i DKR 8, w ramach których międzyplony mogą być realizowane za pomocą upraw jednogatunkowych, a dodatkowo w przypadku DKR 7 będzie to dotyczyło innych powierzchni, ponieważ w ramach praktyki są to międzyplony ozime utrzymywane w okresie jesienno-zimowym, natomiast w DKR 7 są to międzyplony uprawiane jeszcze w tym samym roku co uprawa w plonie głównym (międzyplony ścierniskowe).
• Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia składa się z dwóch wariantów. W przypadku gdy wyniki próbek gleby nie wskazują na potrzebę zastosowania wapnowania, rolnik może wybrać wariant bez wapnowania, inaczej konieczny jest wariant obejmujący wapnowanie. W wariancie podstawowym rolnik powinien opracować i przestrzegać plan nawozowy do powierzchni użytków rolnych (GO i TUZ) w całym gospodarstwie. Plan ma być oparty na bilansie azotu oraz chemicznej analizie gleby określających dawki składników pokarmowych (azot, fosfor, potas i magnez oraz potrzeby wapnowania). Wariant z wapnowaniem jest rozszerzony o zastosowanie wapnowania, którego potrzeba wynika z przeprowadzonych w ramach wariantu podstawowego badań gleby. Przy czym wsparcie do wapnowania przysługuje do powierzchni gruntów w gospodarstwie o pH poniżej lub równym 5,5, na których wykonywany jest zabieg wapnowania nie częściej niż raz na 4 lata do działki. Te wymogi wykraczają ponad to, co wynika z programu azotanowego, ponieważ rolnik musi tutaj przestrzegać planu nawożenia nie tylko dla azotu, ale również dla fosforu, potasu, magnezu raz pH gleby oraz wykonać chemiczną analizę gleby określającą dawki fosforu, potasu i magnezu oraz potrzeby wapnowania.
• Zróżnicowana struktura upraw polega na uprawie na gruntach ornych co najmniej trzech różnych upraw, przy czym:
  • udział głównej uprawy w strukturze zasiewów nie powinien przekraczać 65% i udział uprawy z najmniejszym udziałem nie może być mniejszy niż 10%,
  • co najmniej 20% w strukturze zasiewów powinny to być uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (m.in. bobowate) oraz
  • udział łącznie zbóż i rzepaku w strukturze zasiewów nie może przekroczyć 65%, oraz
  • udział upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (m.in. okopowych) nie powinien przekraczać 30%.

Za odrębną uprawę uznaje się uprawę zgodnie z definicją okreś­loną w ramach normy DKR 7, czyli rodzaj w klasyfikacji botanicznej upraw (bez rozróżnienia na formę jarą i ozimą), gatunek z rodzin kapustowatych, psiankowatych i dyniowatych, grunt ugorowany oraz trawę lub inne pastewne roś­liny zielne. Aczkolwiek praktyka ta wykracza ponad normę DKR 7, gdyż, obok wskazania minimalnych i maksymalnych powierzchni upraw w strukturze zasiewów, wprowadza obowiązkowy minimalny udział roślin strukturotwórczych, np. roślin bobowatych, oraz określa górne limity udziałów roś­lin neutralnych, czyli zbóż i rzepaku, oraz mających negatywny wpływ na bilans materii organicznej, tj. okopowych.

Przystępując do realizacji praktyki polegającej na wymieszaniu obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji, należy potwierdzić jego wykonanie za pomocą tzw. zdjęcia geotagowanego przy wykorzystaniu aplikacji udostępnionej przez ARiMR.

Z kolei stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo można wykorzystać na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych.

• Uproszczone systemy uprawy wiążą się z wykorzystaniem na gruntach ornych uprawy konserwującej bezorkowej lub uprawy pasowej (strip-till). Zabiegi uprawowe powinny być wykonywane z odstąpieniem od uprawy płużnej w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych. Ponadto po zbiorze uprawy należy pozostawić na polu całość resztek pożniwnych w formie mulczu. Praktyka ta nie obejmuje uprawy zerowej. Choć na pozór jest ona podobna do normy DKR 6, ponieważ dotyczy utrzymania okrywy roślinnej (rozumianej również jako ściernisko) w okresie od 1 listopada do 15 lutego na określonej powierzchni gruntów ornych w gospodarstwie, to różni się tym, iż w ramach praktyki rolnik musi pozostawić całość resztek pożniwnych (w tym słomy) w formie mulczu. Dobra Kultura Rolna nie reguluje też sposobu prowadzenia uprawy w gospodarstwie.
• Wymieszanie słomy z glebą polega na rozdrobnieniu i wymieszaniu całej słomy z glebą lub jej przyoraniu po zbiorze plonu głównego na gruntach ornych. Tym różni się od normy DKR 6, iż nie można w jej przypadku pozostawić ścierniska na okres jesienno-zimowy.

Magdalena Szymańska
fot. M. Szymańska