Gospodarstwo trzeba kiedyś przekazać następcy – przed takim dylematem wcześniej, czy później staje każdy rolnik. Gospodarstwo rolne to głównie grunt, który stanowi jeden z najcenniejszych składników majątku jaki możemy posiadać.

Kwestia sukcesji na roli musi być więc dobrze przemyślana. Polskie prawo przewiduje kilka zasadniczych opcji przekazania gospodarstwa rolnego, tym bardziej jeżeli posiadamy więcej niż jednego następcę i chcemy uniknąć w przyszłości konfliktów pomiędzy nowymi gospodarzami.

Jak wygląda dziedziczenie nieruchomości rolnej?

Nieruchomość rolną nabytą na podstawie spadku może nabyć każdy, bez względu na to czy osoba nabywająca spadek jest rolnikiem czy też nie. Jeżeli nieruchomość dziedziczona jest przez osoby nie zaliczające się do grupy osób bliskich zbywcy to w takim przypadku Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa może złożyć oświadczenie o nabyciu tej nieruchomości. W przypadku dziedziczenia przez osoby bliskie, KOWR nie ma do tego uprawnień.

W przypadku nabycia nieruchomości rolnej w drodze spadku nie ma obowiązku prowadzenia gospodarstwa rolnego przez okres 10 lat od dnia nabycia przez niego tej nieruchomości. Oznacza to, że taki spadek może zostać sprzedany.

Jeśli się zdarzy, że darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek wspomóc osobę, od której uzyskał majątek, ale w ramach wzbogacenia albo dostarczać jej środków na najważniejsze potrzeby lub opłacać alimenty. Jednakże obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Ponadto darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności (art. 898 kc).

Powód niewdzięczności nie jest argumentem odwołania spadku, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. Należy jednak pamiętać, że rozwiązania umowy darowizny nie można żądać po upływie dwóch lat od jej wykonania.

Podatek dochodowy a przekazanie gospodarstwa

Przychód ze sprzedaży nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Ustawa o PITw art. 21 zwalnia od podatku przychody uzyskane z tytułu sprzedaży całości lub części nieruchomości, który w przeciwym przypadku ciążyłby na osobach uzyskujących przychód ze zbycia nieruchomości, a więc na rodzicach.

Zwolnienie nie przysługuje, jeśli sprzedane grunty w związku z tą transakcją utraciły charakter rolny.

Jeżeli nabyte gospodarstwo nadal wykorzystywane będzie zgodnie z jego dotychczasowym przeznaczeniem, po jego sprzedaży podatek nie zostanie naliczony. Podobnie rzecz się ma w przypadku ewentualnej darowizny gospodarstwa, ponieważ nie stanowi ona źródła przychodu w myśl ustawy o pit.

Jakie ograniczenia w obrocie ziemią rolną wystepują w polskim prawie?

Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego (art. 2a ust. 1), gospodarstwo rolne może nabyć wyłącznie rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej. Wyjątkiem jest między innymi nabycie nieruchomości rolnych przez osoby bliskie zbywcy, do grona tych osób możemy zaliczyć:

• zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki),
• wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie),
• rodzeństwo,
• dzieci rodzeństwa,
• rodzeństwo rodziców,
• małżonka,
• osoby przysposabiające i przysposobione,
• pasierbów.

Darowizna gospodarstwa rolnego osobie bliskiej według ww. pokrewieństwa nie jest ograniczona przepisami prawa. Co oznacza, że ma przeszkód w przekazaniu ziemi rolnej w formie darowizny przez rodziców na rzecz swoich dzieci.

Podsumowując: sprzedaż i darowizna gospodarstwa rolnego z rodziców na dziecko nie nakłada obowiązków podatkowych, poza opłaceniem podatku rolnego. 

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał

Zdjęcie: Pixabay