Kodeks cywilny przyjacielem rolnika. Dlaczego?

Ostatnio wielu rolników zgłasza problemy z nawozami. Należy przemyśleć zakup i nie przyjmować od razu towaru i faktury. Jeżeli rolnik uważa, że został wprowadzony w błąd, zawsze może skorzystać z postanowień Kodeksu cywilnego.

Według wyroku Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 2022 r., „czynności prawne, przez które ktoś, wykorzystując nędzę, lekko­myślność lub niedoświadczenie drugiego, zastrzega dla siebie albo dla osoby trzeciej korzyści, także w zamian za inne świadczenie majątkowe, które tak dalece przewyższają wartość tego świadczenia, że oczywista jest dysproporcja układu praw i obowiązków stron stosunku cywilno­prawnego, mogą być kwalifikowane jako nieważne, wzruszalne, bezskuteczne względem poszkodowanego czy niewiążące go ze względu na naruszenie zasad współżycia społecznego lub dobrych obyczajów, przepisów prawa albo zasad i wartości porządku prawnego, na mocy przepisów prawa cywilnego (art. 58 k.c., art.  3531 k.c., art. 3851 k.c. czy art. 388 k.c.; (…) Zdaniem sądu, tylko wyjątkowo czynność prawna może być uznana za bezwzględnie zakazaną na mocy samego przepisu art.  30 zdanie 2 Konstytucji RP. Artykuł 30 konstytucji brzmi: przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”.

Sprzedawca też ma swoje prawa i może ich dochodzić przed sądem

Pamiętać należy, że w przypadku przyjęcia i podpisania faktury zakupu nawozów i braku zapłaty sprzedawca może skierować sprawę do sądu. Wtedy prócz zapłaty za nawozy łącznie z odsetkami ustawowymi można się spodziewać także konieczności zapłaty kosztów procesów oraz zastępstwa procesowego (adwokata, radcy prawnego). Według Kodeksu postępowania cywilnego nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydaje się na wniosek powoda zgłoszony w pozwie.

Według art. 485 § 1 k.p.c., sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, jeżeli fakty uzasadniające dochodzone roszczenie są udowodnione dołączonym do pozwu dokumentem urzędowym, zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem albo wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu.

Czym jest nakaz zapłaty i jak dotyczy on rolnika?

Według k.p.c. przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by pierwsze posiedzenie wyznaczone w celu wydania nakazu zapłaty, rozpoznania sprawy lub nadania jej innego biegu odbyło się nie później niż dwa miesiące od dnia wniesienia pozwu, a jeżeli pozew był dotknięty brakami – od dnia ich usunięcia. Artykuł 492 § 1 k.p.c. wskazuje, że nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Co istotne, od nakazu zapłaty pozwany może wnieść zarzuty. Jeżeli zachodzą podstawy do odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania, sąd z urzędu postanowieniem uchyla nakaz zapłaty i wydaje odpowiednie rozstrzygnięcie. W innym przypadku sąd wydaje wyrok, którym w całości lub części utrzymuje nakaz zapłaty w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu.

Sąd może wydać także nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, chyba że według treści pozwu roszczenie jest oczywiście bezzasadne, twierdzenia co do faktów budzą wątpliwość albo zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego.

Kiedy sąd wydaje nakaz zapłaty?

Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych. Po utracie mocy lub uchyleniu nakazu zapłaty albo w przypadku braku podstaw do jego wydania sąd rozpoznaje sprawę według przepisów ogólnych lub w postępowaniu odrębnym właściwym dla danej sprawy, chyba że przepis szczególny przewiduje inny skutek, w szczególności umorzenie postępowania. Artykuł 505 k.p.c. określa, że od nakazu zapłaty pozwany może wnieść sprzeciw. Nakaz zapłaty traci moc w części zaskarżonej sprzeciwem.

Według art. 4802 k.p.c., w nakazie zapłaty sąd nakazuje pozwanemu, aby w terminie oznaczonym zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo wniósł środek zaskarżenia. Termin wynosi dwa tygodnie od dnia doręczenia nakazu w przypadku nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce w kraju.

Czym rózni się postępowanie upominawcze od postanowienia nakazowego?

W postępowaniu upominawczym wystarczy, by powód uprawdo­podobnił zasadność roszczenia, podczas gdy w postępowaniu nakazowym nakaz zapłaty jest oparty z reguły na przyjętej fakturze, która stanowi dowód spełnienia świadczenia przez powoda i przyjęcia długu przez pozwanego.

dr hab. Aneta Suchoń, prof. UAM
​fot.